«Ανέκαθεν Ρωσία και Ελλάδα είχαν Δεσμούς και Σχέσεις»

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ TAKTIKA ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ

Προοίμιο

Με την ευκαιρία συμπλήρωσης των 200 ετών προσφοράς των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στην  Άμυνα και Ασφάλεια της Χώρας από την αναδιοργάνωσή τους και προσφοράς τους στους αγώνες του Έθνους , θεωρώ υποχρέωση προς την ιστορική αλήθεια και γνώση να αναφερθώ στη ύπαρξη των ελληνικών εθελοντικών στρατιωτικών τμημάτων στη Ρωσία ήδη από το 1775 από Έλληνες, που με τη συμμετοχή τους στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους και σ’ άλλες πολεμικές επιχειρήσεις ενάντια στον κοινό εχθρό, συνέβαλαν στην απελευθέρωση του ελληνικού λαού και στη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Ταυτόχρονα αποδεικνύεται η διαχρονική σχέση που συνδέει τον ρωσικό και τον ελληνικό λαό και έχει ως υπόβαθρο κοινά στοιχεία στον πολιτισμό, το πνεύμα και την ιστορία αφού ελληνικής καταγωγής φύλλα κατοικούσαν στη περιοχή της Ρωσίας από αρχαιότατους χρόνους .

Γράφει ο

Αθανάσιος Ζέρβας

Ταξίαρχος ε.α

Οι  ομογενείς της Ρωσίας στον αγώνα της πατρίδος

Η επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών το 1770, υποκινήθηκε από τους Ρώσους στο πλαίσιο του ΄΄Ελληνικού Σχεδίου΄΄ με τα γνωστά Ορλωφικά. Το κίνημα ανεξαρτησίας ξέσπασε κατά τη διάρκεια του 5ου Ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-74) όταν η Αικατερίνη Β’ προσπάθησε να εξεγείρει όλους τους χριστιανούς των Βαλκανίων δίνοντας στον πόλεμο το χαρακτήρα σταυροφορίας κατά του ισλαμισμού, προβάλλοντας ως προστάτης των ορθοδόξων πληθυσμών. Μετά την ήττα στα Ορλωφικά, τη λήξη του 5ου ρωσοτουρκικού πολέμου (1768 – 1774) και την υπογραφή της ρωσοτουρκικής Συνθήκης Ειρήνης του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή υπήρξε μεγάλο κύμα μετανάστευσης Ελλήνων προς τη Ρωσία.. Το 1774, η πρώτη αποστολή ομογενών εγκαταστάθηκε στο Κερτς και στο Ενικαλέ. Τη βασική μάζα αυτών των μεταναστών αποτελούσαν τα εθελοντικά στρατιωτικά τάγματα (τα γνωστά Ορλωφικά), από Έλληνες ναυτικούς του Αρχιπελάγους και των παραλίων της Ελλάδας.

Εκεί ανάπτυξαν αξιόλογη εθνική οικονομικο-πολιτιστική δραστηριότητα και ίδρυσαν, στην ΄΄Ακρόπολη΄΄ της διασποράς του ελληνισμού στην Οδησσό, τη μυστική επαναστατική εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση, τη ΄΄Φιλική Εταιρεία΄΄ εμπνευστή της παλιγγενεσίας Οι ομογενείς στη Ρωσία είχαν σημαντικές θέσεις στην τσαρική αυλή, άλλα και ξεχωριστά αξιώματα στην κρατική ιεραρχία της χώρας. Στο στρατιωτικό τομέα, οι ομογενείς για να συνδράμουν πιο άμεσα και αποφασιστικά στην υπεράσπιση της πατρίδας υποδοχής  τους και να συμβάλουν στην απελευθέρωση του υπόδουλου λαού μας, συγκρότησαν στην προεπαναστατική περίοδο δύο εθελοντικά στρατιωτικά τμήματα, το Ελληνικό Τάγμα Πεζικού Μπαλακλάβας (ιδρύθηκε το 1775) και το Ελληνικό Τάγμα Οδησσού (ιδρύθηκε το 1795) .

Στρατιώτες του ελληνικού

τάγματος πεζικού Μπαλακλάβα

Εκτός από τις προαναφερόμενες ελληνικές  στρατιωτικές μονάδες, πολλοί Έλληνες υπηρετούσαν στις τάξεις του ρωσικού στρατού και ιδιαίτερα στο στόλο. Τον Αύγουστο του 1790, στο ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας υπηρετούσε Ελληνικό Τάγμα με 1.243 αξιωματικούς και ναύτες και αποτελούσε το 15% όλων των ναυτικών δυνάμεων της Μαύρης Θάλασσας. Στο ρωσικό πολεμικό στόλο υπηρέτησαν: 5 ναύαρχοι, 9 αντιναύαρχοι, 28 υποναύαρχοι, 30 πλοίαρχοι, 27 αντιπλοίαρχοι και 2 πλωτάρχες ομογενείς. Σε καμιά άλλη δυτική χώρα οι Έλληνες δεν κατείχαν τέτοια πληθώρα ανώτερων κρατικών, διπλωματικών και στρατιωτικών αξιωμάτων όπως στη Ρωσία.

II. Δράση και έργο των στρατιωτικών τμημάτων

Το Τάγμα της Μπαλακλάβας στο οποίο κατατάχθηκαν αποκλειστικά Έλληνες όπως και ο Λάμπρος Κατσώνης ως διάσημο μέλος του , συγκροτήθηκε το 1775 στην ομώνυμη πόλη.  Αρχικά  συγκροτήθηκε ως εθελοντικό στρατιωτικό αυτοδιοικούμενο σώμα με την ονομασία  «Ελληνικός Στρατός» και μέχρι το 1800 εντάχτηκαν σε αυτό Έλληνες που υπηρέτησαν στο ρωσικό στόλο  Αρχιπέλαγους. Το 1796 ονομάστηκε «Ελληνικό Τάγμα Πεζικού Μπαλακλάβα». Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου έλαβε μέρος στις μάχες γύρω από το Αζόφ, μαχόμενο κατά των Τούρκων και των Τατάρων συμμάχων τους, με πρώτο διοικητή τον Μανιάτη Στέφανο Μαυρομιχάλη(1775-1779). Μετά το πέρας του πολέμου κατά των Τούρκων, ενταγμένο σε μια ρωσική στρατιά υπό τον Ποτέμκιν, στάλθηκε στον Καύκασο όπου έδρασε κατά των Τατάρων. Εκεί διακρίθηκε ο Θεοδόσιος Ρεβελιώτης από τη  Νεστάνη  Αρκαδίας, ως Διοικητής του ελληνικού τάγματος της Μπαλακλάβα(1809-1831),  που από νεαρός αγωνίστηκε στο πλευρό του Λάμπρου Κατσώνη. Για το λόγο αυτό του απονεμήθηκε το Παράσημο του Τάγματος του Αγίου Γεωργίου, που ισοδυναμούσε με τον τίτλο ήρωα της Ρωσίας. Διοικητές του Ελληνικού Τάγματος, εκτός των παραπάνω ήταν και οι  ταγματάρχης Κωνσταντίνος Ζαπόνης (1790-1794), και ο αντισυνταγματάρχης Λυκούργος Κατσώνης (1831-1859).Tο 1779, αναδιοργανώθηκε και ονομάστηκε Ελληνικό Σύνταγμα Πεζικού. Η δύναμη του τότε έφτανε του 850 άνδρες. Το 1829 και ιδιαίτερα μετά το 1837 στο Ελληνικό Τάγμα Μπαλακλάβας  κατάταχθηκαν παιδιά ομογενών, που οι γονείς τους πήραν μέρος στον πέμπτο ρωσοτουρκικό πόλεμο (1768 – 1774) στο ελληνικό Αρχιπέλαγος, είτε ομογενείς που κατοικούσαν στη Ρωσία από νωρίτερα.      

Είχε αξιόλογη πολεμική δράση στα διάφορα μέτωπα ενάντια στους τούρκους τόσο στη ξηρά όσο και τη θάλασσα στους Ναπολεόντειους Πολέμους, στους τέσσερις ρωσοτουρκικούς πολέμους (1787 – 1856) μέσα στο ρωσικό στρατό, καθώς και στον Κριμαϊκό Πόλεμο μαζί με την «Ελληνική Ορθόδοξη Λεγεώνα». Το Τάγμα διαλύθηκε το 1859.

Η Σημαία του Τάγματος και ο συμβολισμός της

Η παράδοση της σημαίας του Τάγματος έγινε από την Αικατερίνη Β’. Για αυτό στη μία πλευρά του λάβαρου αποτυπώνεται ζωγραφικά το αυτοκρατορικό μονόγραμμα της με το γράμμα «Ε» και αναγράφεται στα ρωσικά, η φράση ЗА ВЕРУ И ВОЛЬНОСТЬ «Υπέρ πίστεως και Ελευθερίας». Στην άλλη πλευρά του λάβαρου αποτυπώνεται χρυσός ρωσικός σταυρός, ο οποίος περιβάλλεται από ασημένια δόξα. Στις απολήξεις της κυρίας δοκού αναγράφονται τα αρχικά I.H.S.V. (In Hoc SignoVinces), λατινική απόδοση του «Εν τούτω νίκα». Το κάτω μέρος του σταυρού περιβάλλει η φράση «ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» με ελληνικούς χαρακτήρες.  Άγνωστη επίσης πτυχή είναι και η συγκρότηση του λόχου των «Αμαζόνων» της Μπαλακλάβα από την Μ. Αικατερίνη, το 1787. Στη μονάδα αυτή εντάχθηκαν σύζυγοι και κόρες των Ελλήνων στρατιωτών του Τάγματος και τη διοίκησή της ανέλαβε η Ελένη Ιβάνονοβνα Σαράντοβα, σύζυγος του φίλου του Ποτέμκιν Ιωάννη Σαράντη. Ο λόχος διαλύθηκε το ίδιος έτος.

Το 1795 οι Ρώσοι συγκρότησαν και το Ελληνικό Τάγμα της Οδησσού. Το τάγμα αυτό διαλύθηκε το 1797, αλλά επανασυγκροτήθηκε το 1803 με την ονομασία «Ελληνικό Τάγμα Πεζικού Οδησσού». Το συγκεκριμένο Τάγμα  όπως και τα κοινά ρωσικά τάγμα, είχε τέσσερις λόχους των 120 – 150 ανδρών. Έλαβε  μέρος στους Ναπολεόντειους Πολέμους και στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1806 – 1812 και διαλύθηκε το 1819. Με τη διάλυση του, περιορισμένος αριθμός μαχητών ικανών για στρατιωτική υπηρεσία κατατάχθηκαν στο Τάγμα της Μπαλακλάβας.

Ελληνικό τμήμα που έδρασε υπό το Ρωσικό Στρατό ήταν και το «Ελληνικό Σώμα». Το σώμα αυτό συγκροτήθηκε το 1806, με την κήρυξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου και έδρασε στη σημερινή Ρουμανία. Επανδρώθηκε από Έλληνες εθελοντές, σκοπός των οποίων ήταν σύμφωνα με την  προκήρυξη που εξέδωσαν, η απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους. Έμβλημα του Σώματος ήταν η Πρόμαχος Αθηνά με τον ροπαλοφόρο Ηρακλή. Η δύναμη του  έφτασε τους 1.500 άνδρες, τους οποίους ο συνταγματάρχης του Νικόλαος Πάγκαλος οργάνωσε σε τέσσερα ελαφρά τάγματα (λεγεώνες) και σε μία «λεγεώνα» ελαφρών ιππέων. Στις υπομονάδες αυτές ο Πάγκαλος έδωσε τα ονόματα «Ολυμπιακή», «Θεσσαλική», «Σπαρτιατική», Θρακική», και «Μακεδονική» αντίστοιχα. Το ελληνικό σώμα πολέμησε γενναία και διακρίθηκε στις επιχειρήσεις. Οι Ρώσοι το διέλυσαν το 1808, λόγω της προσκόλλησης του σε εθνικοαπελευθερωτικά ιδεώδη.

Το ίδιο έτος ο Ρώσος ναύαρχος Σενιάβιν κατέπλευσε στη Μεσόγειο και επιχείρησε να ξεσηκώσει τους Έλληνες. Δεν το κατόρθωσε όμως και περιορίσθηκε στην συγκρότηση δύο ελληνικών ταγμάτων στα Επτάνησα, στο πρώτο ελεύθερο τμήμα ελληνικής γης, την Ιόνιο Πολιτεία, για τη συγκρότηση της οποίας βοήθησε ουσιαστικά ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’.

Ένα άλλο ελληνικό σώμα που συγκρότησαν οι Ρώσοι ήταν και η «Λεγεών Ελαφρών Τυφεκιοφόρων», που συγκροτήθηκε στα Επτάνησα το 1805. Το σώμα αυτό είχε πολύ μικρό χρόνο λειτουργίας.

Από το 1775 έως το 1796,  200 περίπου Έλληνες εκπαιδεύτηκαν ως αξιωματικοί στην Στρατιωτική Ακαδημία Ομόδοξων, που είχε ιδρύσει η Μ. Αικατερίνη και  στελέχωσαν μονάδες του ρωσικού στρατού. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 ήρθαν αρχικά στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, μαζί με τον Α. Υψηλάντη στρατηγό  του ρωσικού στρατού και υπασπιστή του τσάρου Αλεξάνδρου, βοηθώντας τον  στη συγκρότηση του Ιερού Λόχου που αποτελούνταν από 1 Τάγμα Πεζικού 500 άνδρων, 1 πυροβολαρχία Πυροβολικού των 4 πυροβόλων και από τμήμα ιππέων 200 ιππέων.  Μετά την αποτυχία της εκεί εξέγερσης, οι επιζώντες κατέβηκαν στην Ελλάδα και οι περισσότεροι από αυτούς κατετάγησαν στα τακτικά σώματα, του Δ. Υψηλάντη, του Ροδίου και του Φαβιέρου.

Οι αξιωματικοί και μαχητές των παραπάνω ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων, όπως και οι ομογενείς της Ρωσίας, δεν έμειναν ποτέ απαθείς μπροστά στον αγώνα των αδελφών τους για την ανεξαρτησία της πατρικής τους γης, αλλά πήραν, άμεσα ή έμμεσα, μέρος στην εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του ’21. Η συγκρότηση ξεχωριστών ελληνικών εθελοντικών στρατιωτικών τμημάτων στη Ρωσία από Έλληνες, ή η κατάταξή τους στο ρωσικό στρατό ξηράς και ιδιαίτερα στο ναυτικό, η συμμετοχή τους στους ρωσοτουρκικούς πολέμους και σε άλλες πολεμικές επιχειρήσεις, ενάντια στον κοινό εχθρό, επιτάχυναν την εξασθένιση και καταστροφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συνέβαλαν στην απελευθέρωση του ελληνικού λαού και στη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Πηγές:

1. Ακαδημία Αθηνών/ Επιτομή της Ιστορίας των νέων  Ελλήνων, Εν Βουκουρεστίοις τυπογραφείου,1858/ Κεφ Δ΄: Περί των δοκιμασιών  Επαναστάσεως, αι οποίαι επροηγήθησαν και παρασκεύασαν την ενετώσαν αποστασίαν,/ σ. 125-138  Περί  Ορλοφικών.

2 Η Ιστορία του ελληνικού Τάγματος Πεζικού της Μπαλακλάβας της Κριμαίας(1774-1860) , Αγγγελίδης Σωκράτης, Αγγελίδης Ορέστης.

3.https://kars1918.wordpress.com/2016/10/18/conference-for-the-greek-russian-relations/. Συνέδριο για τις ελληνορωσικές σχέσεις (18ος-20ος αι.)

4.https://www.tanea.gr/2014/03/07/greece/oi-ellines-tis-krimaias-kai-tis-odissoy-mia-istoria-2800-etwn/

https://www.militaire.gr/anekathen-rosia-kai-ellada-eichan-desmoys-kai-scheseis/