ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ Ή ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΤΥΑΝΕΑΣ;

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού * 

ΑΓΑΠΗΤΕ ΜΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ

ΣΑΣ ΣΤΕΛΝΩ ΤΟ ΣΥΝΗΜΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟ ΤΥΑΝΕΑ, Ως ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΧΕΤΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΊΔΑ ΣΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ, ΑΠΟ ΑΝΩΝΥΜΟ ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΜΠΑΘΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΣ
ΜΕ ΤΙΜΗ
ΛΑΜΠΡΟΣ ΣΚΟΝΤΖΟΣ
ΘΕΟΛΟΓΟΣ

Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, είναι, εδώ και είκοσι αιώνες, το πλέον «αντιλεγόμενο σημείο» (Λουκ.2,32) της ιστορίας. Για καμιά άλλη προσωπικότητα δεν γράφηκαν τόσα πολλά και αντιφατικά. Κανένας άλλος δεν αγαπήθηκε, δεν λατρεύτηκε και συνάμα δεν πολεμήθηκε και δεν συκοφαντήθηκε σαν Εκείνον! Το θαυμαστό είναι πως, παρά την ασίγαστη πολεμική εναντίον Του, Αυτός παραμένει το κέντρο της ιστορίας και η κορυφαία προσωπικότητα όλων των εποχών.

Η πολεμική κατά του θεανδρικού προσώπου Του συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και στις ημέρες μας, όπου κυριαρχεί η πνευματική σύγχυση, εξαιτίας του πρωτοφανούς καταιγισμού γνώσεων και πληροφοριών. Αυτήν την σύγχυση εκμεταλλεύονται κάποιοι σύγχρονοι χριστιανομάχοι, πασχίζοντας, να σπιλώσουν και να μειώσουν το θείο πρόσωπο του Χριστού, με απώτερο σκοπό να πλήξουν την πίστη σ’ Αυτόν. Κάνουν χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας, κύρια του θεάματος, το οποίο εισέρχεται πια δια της τηλεοράσεως και του διαδικτύου σε κάθε σπίτι, ως τα πέρατα της οικουμένης, από τις πλούσιες επαύλεις, ως τα φτωχόσπιτα και τις αγροικίες.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε συχνές «υπερπαραγωγές» ντοκιμαντέρ, από γνωστούς διεθνείς κολοσσούς του θεάματος, με περιεχόμενο μειωτικό έως βλάσφημο για το πρόσωπο του Χριστού. Ο στόχος τους είναι προφανής: να Τον απογυμνώσουν από τη θεία Του φύση, να Τον υποβιβάσουν στην κατηγορία ενός «σπουδαίου ανθρώπου της ιστορίας», ο οποίος «ωφέλησε την ανθρωπότητα», μεν, με την διδασκαλία Του, αλλά δεν την έσωσε, όπως διδάσκει η Εκκλησία. Το μεγάλο πρόβλημά τους είναι η πίστη, ότι Αυτός είναι ο σωτήρας του κόσμου. Τους ενοχλεί ότι νίκησε το διάβολο, το κακό και την αμαρτία και κατάργησε τη φθορά και το θάνατο. Ο τρόπος δράσης τους είναι συνηθισμένος: η παραχάραξη των ιστορικών γεγονότων και ο αποπροσανατολισμός! Άλλωστε δεν τους απομένει άλλος τρόπος, όλους τους έχουν εξαντλήσει, χωρίς τα επιθυμητά αποτελέσματα!

Μια τέτοια περίπτωση ήρθε στο φως της δημοσιότητας πριν από καιρό. Η γνωστή πολυεθνική εταιρεία Amazon κυκλοφόρησε ντοκιμαντέρ, το οποίο προσπαθεί να πείσει ότι ο Χριστός, δεν είναι αυτός που διδάσκει η Εκκλησία. Σε σχετικό δημοσίευμα αναφέρεται πως «Ο Ιησούς Χριστός ήταν Έλληνας, όχι Εβραίος υποστηρίζει ένα νέο ντοκιμαντέρ της Αmazon το οποίο παρουσιάζει έναν Ιησού τελείως διαφορετικό από εκείνο των Γραφών. Συγκεκριμένα, το νέο ντοκιμαντέρ του Amazon Prime υποστηρίζει ότι ο Μεσσίας των χριστιανών ήταν στην πραγματικότητα Έλληνας φιλόσοφος που έζησε την ίδια περίοδο και φημολογείται ότι ανέστησε νεκρούς. Σύμφωνα με τη μίνι-σειρά Bible Conspiracies (Συνωμοσίες της Βίβλου), οι μαρτυρίες για τη ζωή του Ιησού και τα φερόμενα ως θαύματά του ενδέχεται να αποτελούν προϊόν σύγχυσης με τη ζωή και το έργο του Απολλώνιου Τυανέα»! Και συνεχίζει το δημοσίευμα: «Όπως υποστηρίζουν οι δημιουργοί του Bible Conspiracies, οι ομοιότητες μεταξύ των δύο ανδρών είναι ύποπτα πολλές και είναι πιθανό ο πραγματικός, “θαυματουργός” Ιησούς να ήταν ο Απολλώνιος Τυανέας που ήταν ελληνικής και όχι εβραϊκής καταγωγής. Το ντοκιμαντέρ δεν αμφισβητεί πως ο Ιησούς υπήρξε ως ιστορικό πρόσωπο, αλλά προτείνει ότι ο άνθρωπος που παρουσιάζεται στην Καινή Διαθήκη ως ο “Υιός του Θεού” και κάνει θαύματα πεθαίνοντας πάνω στον σταυρό, έχει βασιστεί στη ζωή του Απολλώνιου και όχι του Χριστού» (Πηγή: Daily Mail)! «“Ο Έλληνας φιλόσοφος Απολλώνιος μπορεί να είναι το αληθινό πρόσωπο πίσω από τις ιστορίες της Βίβλου…. Υπάρχει στην πραγματικότητα, ένας άνθρωπος που τα ίχνη του μπορούν να εντοπιστούν αφού η εκκλησία δεν κατάφερε να τον εξαλείψει από την ιστορία. Το όνομά του είναι ο Απολλώνιος

και γεννήθηκε το 3 π. Χ. ή 4 π. Χ. στην Τυάνα της Καππαδοκίας”, υποστηρίζει το ντοκιμαντέρ, σύμφωνα με την βρετανική εφημερίδα “Express”»!

Να διευκρινίσουμε πως η πολυεθνική Amazon δεν πρωτοτυπεί, πασχίζοντας να ταυτίσει το Χριστό με τον αμφιλεγόμενο και σκοτεινό έλληνα φιλόσοφο. Υπάρχουν πάμπολλες σχετικές μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες οι «κακοί» «χριστιανοί παραχάραξαν την ιστορία και δημιούργησαν τον Χριστό γύρω στον 4ο αι. μ. Χ., και μάλιστα στη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ. Χ., με βάση και πρότυπο τη ζωή του Απολλώνιου του Τυανέα!», διαβάζουμε σε σχετικό δημοσίευμα. «“Με μια κολοσσιαία απάτη, έκαναν τον κόσμο να πιστέψει ότι ο Ιησούς και η χριστιανική εκκλησία είχαν ξεκινήσει τον 1ο αι. μ. Χ., ενώ ξεκίνησαν τον 4ο, και η επιτυχία του χριστιανικού ιερατείου ήταν να κρατήσει στο μαύρο σκοτάδι όλες τις αποδείξεις σχετικά με τον βίο και τη διδασκαλία του Απολλώνιου”, όπως ισχυρίζεται ο R.W. Bernard στο βιβλίο του Απολλώνιος ο Ναζωραίος και τον ακολουθούν κατά πόδας πολλοί σύγχρονοι νεοπαγανιστές και εσωτεριστές, επαναφέροντας στο προσκήνιο τα επιχειρήματα του χριστιανομάχου Ιεροκλή, επάρχου της Βιθυνίας του 4ου αι.», όπως σημειώνει ο ερευνητής κ. Δημήτριος Τσικόπουλος, στην καλή και αποκαλυπτική ιστοσελίδα του: http://tsinikopoulos.org.

Επιφανείς συγγραφείς ασχολήθηκαν κατά καιρούς και απάντησαν στην ιστορικά αστήρικτη και αυθαίρετη αυτή θεωρία. Δεν έχουμε δυστυχώς την ευχέρεια να αναφερθούμε λεπτομερειακά στον σκοτεινό και αμφιλεγόμενο Απολλώνιο Τυανέα. Υπήρξε (αν πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο) σύγχρονος του Ιησού και καταγόταν από την πόλη Τύανα της Μ. Ασίας. Ήταν νεοπυθαγόρειος περιπλανώμενος φιλόσοφος, ζούσε ασκητικά, δίδασκε την αρετή,  έκανε θαύματα και προφητείες και ονομάζονταν «υιός του Θεού». Ως και νεκρούς «ανάσταινε». Πέθανε σε βαθειά γεράματα και «ανελήφθη» στους ουρανούς. Αλλά όμως ουδεμία ιστορική ή άλλη μαρτυρία έχουμε γι’ αυτόν από την εποχή που έζησε. Βρισκόταν στην αφάνεια για εκατό χρόνια, όταν, στις αρχές του 3ου μ. Χ. αιώνα, η μητέρα του ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου (193-211), Ιουλία Δόμνα, ανάθεσε στον νεοπλατωνικό ρήτορα Φλάβιο Φιλόστρατο, να συγγράψει το έργο: «Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον σε οκτώ βιβλία», την βιογραφία του μέχρι τότε άγνωστου στους πάντες, Έλληνα φιλοσόφου.

Σοβαροί ιστορικοί αμφισβητούν την ιστορική ύπαρξη του Απολλώνιου, ή τουλάχιστον, όπως τον παρουσιάζει ο κατά παραγγελία συγγραφέας Φλάβιος Φιλόστρατος. Στην έγκυρη εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος, Λαρούς Μπριτάνικα αναφέρεται: «η ζωή και προσωπικότητα του (Απολλώνιου) περιγράφονται μυθιστορηματικά από τον Φιλόστρατο (αρχές του 3ου μ. Χ. αιώνα)». στην Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια αναφέρεται: «Η Ιουλία Δόμνα ανέθεσε στο Φιλόστρατο να γράψει Τα εις τον Τυανέα Απολλώνιον, μια βιογραφία του σε 8 βιβλία, με πάρα πολλά μυθιστορηματικά και φανταστικά στοιχεία». Ο αείμνηστος καθηγητής Α. Παπαδόπουλος σημείωσε: «Καταλήξαμεν… ότι υπάρχουν δύο μορφαί του Απολλωνίου, η μία ιστορική και η ετέρα μυθιστορηματική». Ο καθηγητής Βυζαντινολογίας Β. Τατάκης παρατηρεί: «Είναι φανερό ότι το έργο του Φιλόστρατου είναι μυθοποιημένη βιογραφία του Απολλώνιου… Η φαντασία κεντά τα στολίδια της πάνω σε καμβά ιστορικό. Δύσκολο βέβαια, είναι το ξεχώρισμα». Ο διάσημος Ελληνιστής sir Richard Livingstone σημειώνει: «… Ο Φιλόστρατος αντιμετώπισε τον Απολλώνιο ως ήρωα περιπετειώδους μυθιστορήματος… Σήμερα μπορούμε να δούμε τη βιογραφία του ως ψυχαγωγικό μυθιστόρημα, ενός χαρισματικού στο είδος του συγγραφέα… δεν πρέπει να τον θεωρήσουμε υπεύθυνο για τα μυθεύματα, που η ευλάβεια και η ψευδολογία και η λογοτεχνία επισώρευσαν γύρω απ’ το όνομά

του». Τέλος ο Ernest Renan έγραψε: «Κανείς δεν μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στον βίο του Απολλώνιου του Τυανέως αφού η ιστορία αυτή γράφτηκε πολύ αργότερα μετά τον ήρωα και υπό συνθήκες καθαρού ρομάντζου» (Η ζωή του Ιησού, σελ. 52) (δες Ιστ. http://tsinikopoulos.org).

Διαβάζοντας κάποιος αμερόληπτος την βιογραφία του Απολλωνίου είναι πανεύκολο να διαπιστώσει ότι αυτή είναι μια αφελής μυθογραφία, επηρεασμένη βαθύτατα από χριστιανικά κείμενα, γνήσια και απόκρυφα, του 3ου μ. Χ. αιώνα. Ότι επίσης είναι στηριγμένη σε λαϊκές αντιλήψεις για τον Ιησού Χριστό και σε λαθεμένες πληροφορίες που είχαν οι παγανιστές για Εκείνον.

Πρόκειται αναμφίβολα για έναν κατασκευασμένο «Χριστό» του εθνικού κόσμου, ένα κατασκευασμένο ηθικό πρότυπο, το οποίο σπάνιζε στον εθνισμό, τη στιγμή που, η χριστιανική πίστη, παρά τους απηνείς διωγμούς, διαδίδονταν με πρωτοφανή ορμητικότητα και εδραιώνονταν σε όλη την αυτοκρατορία, σαγηνεύοντας τα πλήθη το θείο Πρόσωπο του Χριστού και θέτοντας στο περιθώριο τον χρεωκοπημένο παγανισμό. Το  γεγονός αυτό θορυβούσε τη ρωμαϊκή εξουσία και ανησυχούσε τους παράγοντες των παγανιστικών θρησκευμάτων, των οποίων ο μαρασμός και η παρακμή ήταν έκδηλη. Αυτή η ανησυχία είναι καθαρά αποτυπωμένη, τόσο στους εντεινόμενους διωγμούς κατά των χριστιανών, όσο και στην αντιχριστιανική γραμματεία των παγανιστών φιλοσόφων συγγραφέων (Κέλσου, Ιεροκλή, Πορφυρίου, Λουκιανού, κλπ). Το ότι καταδέχτηκαν οι υπερφίαλοι φιλόσοφοι και λόγιοι εθνικοί να  ασχοληθούν με τον «βάρβαρο» Χριστιανισμό, τη «θρησκεία των αμόρφωτων και παρακατιανών», αποδεικνύει τον πανικό του εθνισμού. Προφανώς αυτό απηχεί και η μυθιστορηματική βιογραφία του Απολλωνίου Τυανέως.

Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ της Amazon και τους διάφορους χριστιανομάχους, ο Ιησούς Χριστός είναι «αντιγραφή» του Απολλώνιου Τυανέως. Οι χριστιανοί δημιούργησαν τον ιδρυτή της θρησκείας τους, «κλέβοντας» στοιχεία της βιογραφίας του έλληνα φιλοσόφου. Θέλουν όμως να παραβλέπουν το αποδεδειγμένο γεγονός, ότι η πίστη των χριστιανών για το πρόσωπο του Χριστού είχε διαμορφωθεί κοντά διακόσια χρόνια πριν γίνει γνωστή η βιογραφία του Απολλώνιου. Ο ισχυρισμός τους ότι δήθεν ο Χριστιανισμός διαμορφώθηκε τον 4ο μ. Χ. αιώνα δεν απηχεί ίχνος αλήθειας και στερείται σοβαρότητας.

Οι χριστιανοί δεν είχαν καμιά ανάγκη να αντιγράψουν κάποια σημαίνουσα προσωπικότητα του παγανισμού, για να «δημιουργήσουν» την ιδεατή εικόνα του ιδρυτή της Εκκλησίας. Άλλωστε η εικόνα και η διάθεση που είχαν για τους διώκτες τους παγανιστές δεν ήταν η καλλίτερη. Ακόμα, η ραγδαία κατάρρευση του αρχαίου κόσμου ήταν τέτοια, που ούτε και αυτούς τους παγανιστές έθελγε, δεν τους ικανοποιούσε πια και δεν μπορούσαν να βρουν ηθικά στηρίγματα σ’ αυτόν. Η αρχαία ελληνική θρησκεία, όπως και η ρωμαϊκή βρισκόταν ήδη στο περιθώριο και οι λαοί της αυτοκρατορίας αγκιστρωμένοι στα βαρβαρικά θρησκευτικά σχήματα της Ανατολής ήταν βυθισμένοι στο παράλογο, στην μαγεία και στη χειρότερη δεισιδαιμονία της ιστορίας. Ο αρχαίος κόσμος δεν είχε πια να δώσει τίποτε στην ανθρωπότητα, όπως και δεν έδωσε στο εξής, μέχρι το τελικό του σβήσιμο, είναι κάτι που το έχει αποδείξει η ιστορική έρευνα.

Αυτός λοιπόν που είχε ανάγκη στήριξης, δεν ήταν πλέον ο εύρωστος Χριστιανισμός, αλλά ο θνήκων παγανισμός. Εκείνος αντέγραφε τον Χριστιανισμό και όχι το αντίθετο. Αναφέρουμε ως παράδειγμα την περίπτωση του κατοπινού ανεδαφικού αυτοκράτορα Ιουλιανού (361-363), ο οποίος αντέγραψε με ακρίβεια την δομή και την οργάνωση της Εκκλησίας, προκειμένου να στηρίξει το αποτυχημένο πείραμά του, την αναβίωση του οριστικά νεκρού παγανισμού. Η τάση ενωθεΐας και

μονοθεϊσμού, στα παγανιστικά πλαίσια, των τελευταίων παγανιστών αυτοκρατόρων και ειδικά του Ιουλιανού ήταν πέραν και πάσης αμφιβολίας, αποτέλεσμα βαθειάς επίδρασης της χριστιανικής πίστεως στον ειδωλολατρικό κόσμο, ως ύψιστο και ευγενές ζητούμενο της εποχής.

Η Εκκλησία μπορεί να αποδείξει ότι δεν είχε την ανάγκη, δύο αιώνες μετά την εμφάνισή της, να αντιγράψει πρότυπα από τον παρηκμασμένο εθνικό κόσμο, εν προκειμένω τον Απολλώνιο Τυανέα, για να δημιουργήσει την υποτιθέμενη ιδεατή εικόνα του Ιησού. Η πληθώρα των χειρογράφων της Καινής  Διαθήκης, τα οποία ανάγονται αποδεδειγμένα και ως τον 1ο μ. Χ. αιώνα, όπως και έργα χριστιανών συγγραφέων, αποδεικνύουν περίτρανα την αρχέγονη πίστη της Εκκλησίας στον Ιησού Χριστό, ως τον σαρκωμένο Θεό. Οι χριστιανοί είχαν σαφέστατη και ξεκάθαρη πίστη για τον αρχηγό της πίστης τους από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ιδρύσεως της Εκκλησίας. Ήξεραν ποιος είναι ο Χριστός και γι’ αυτό έδιναν και τη ζωή τους γι’ Αυτόν. Υπάρχουν ακόμα και οι εκτός της Εκκλησίας μαρτυρίες, για το Χριστό, οι οποίες δίνουν την εικόνα μιας σπουδαίας προσωπικότητας, η οποία άλλαζε την ροή της ιστορίας, όπως λ. χ. των μεγαλυτέρων ιστορικών του 1ου μ. Χ. αιώνα, Ιώσηπου, Τάκιτου, Σουετώνιου, Πλήνιου, κλπ. Κι ακόμα, όπως προαναφέραμε, έγραψαν για το Χριστό και επιφανείς εθνικοί συγγραφείς, επιχειρώντας να μειώσουν τη φήμη του, αποδεικνύοντας ότι ήταν ήδη διαμορφωμένη ενωρίς (πριν από την συγγραφή της βιογραφίας του Απολλωνίου Τυανέα), η πίστη στο πρόσωπο του Χριστού, τέτοια ώστε να μπορεί εμπνέει «απειλή» για τον καταρρέοντα αρχαίο κόσμο.

Αν λοιπόν για το Χριστό υπάρχουν πάμπολλες και αξιόπιστες μαρτυρίες, επαληθευμένες από την σύγχρονη επιστημονική έρευνα, για τον Απολλώνιο δεν υπάρχει καμιά! Η πρώτη και μοναδική μαρτυρία για το πρόσωπό του και τη ζωή του είναι η κατά παραγγελία μυθιστορηματική βιογραφία του, συνταγμένη εκατό και πλέον έτη μετά το θάνατό του! Έτσι, με ποια λογική και επιστημονική δεοντολογία αρνούνται τις πάμπολλες και έγκυρες χριστιανικές  πηγές για το Χριστό και δέχονται ως «έγκυρη» και «πρωτότυπη» την βιογραφία του Απολλώνιου; Ποιες είναι οι αποδείξεις ότι οι χριστιανοί αντέγραψαν το κατά παραγγελία μυθιστόρημα του ρωμαίου Φλάβιου Φιλόστρατου; Η απάντηση είναι, καμιά! Πρόκειται προφανώς για ένα ακόμη «πυροτέχνημα» κατά της χριστιανικής πίστεως, αποτέλεσμα μένους κατά του θείου προσώπου του Σωτήρα Χριστού. Ανάλογες άλλωστε απόψεις περί του Χριστού καλλιεργούν και άλλοι χριστιανομάχοι, όπως οι λεγόμενοι «αρχαιολάτρες», οι οποίοι «τιμούν» τον Απολλώνιο Τυανέα ως «Χριστό τους» και κάποιοι «μετρούν» το χρόνο με βάση το χρόνο της γέννησής του, αντικαθιστώντας το χριστιανικό ημερολόγιο!

Χωρίς να διεκδικούμε το αλάθητο και κρίνοντας με αντικειμενικότητα τα γεγονότα και την κατάσταση της εποχής εκείνης, κάνουμε την υπόθεση πως, όχι μόνο δεν αντέγραψαν οι χριστιανοί την βιογραφία του Απολλωνίου Τυανέως, για να δημιουργήσουν έναν «έξοχο» ιδρυτή της θρησκείας τους, με κύρος και μεταφυσικές δυνάμεις, αλλά μάλλον το αντίθετο έγινε. Οι απελπισμένοι εθνικοί μεταχειριζόμενοι κάθε τρόπο να ανακόψουν την ορμητική μεταστροφή οπαδών των θρησκευμάτων τους στη νέα πίστη, αντέγραψαν εκείνοι το Χριστό, δημιουργώντας έναν παγανιστή «Χριστό». Έναν «Χριστό» ο οποίος θα μπορούσε «ικανοποιήσει» τους ανικανοποίητους παγανιστές από την χρεωκοπημένη πίστη τους, δίνοντάς τους την ψευδαίσθηση ότι και η δική τους πίστη διαθέτει ό, τι έχει ο «βάρβαρος» Χριστιανισμός! Όλα τα στοιχεία αυτό δείχνουν! Δεν είναι άλλωστε η μοναδική αντιγραφή τους από αυτόν!

Η ανιστόρητη και αφελής σύγκριση του αμφιλεγόμενου Απολλωνίου με το Χριστό, όπως μυθιστορηματικά καταγράφηκε η βιογραφία του δεκατρείς και πλέον

δεκαετίες μετά το θάνατό του (αν υπήρξε πραγματικά), κρίνεται μη σοβαρή και ανεπαρκής. Ο Απολλώνιος υπήρξε (αν υπήρξε) απλά ως ένας καλός άνθρωπος, αυτοαποκαλούμενος «υιός του Θεού», ως ένας σημαντικός φιλόσοφος, ως ένας θαυματοποιός, ως ένας μάντης, από τους πολλούς περιοδεύοντες επαγγελματίες της θρησκείας της εποχής εκείνης, ο οποίος όμως δεν κατάφερε τελικά να συνεισφέρει ούτε στο ελάχιστο για την αλλαγή του κόσμου. Ουδεμία ένδειξη υπάρχει ότι ο περιοδεύων αυτός θαυματοποιός ευεργέτησε την ταλαιπωρημένη ανθρωπότητα. Αντίθετα, ο Χριστός υπήρξε η κορυφαία προσωπικότητα της ανθρώπινης ιστορίας, γεγονός, το οποίο δεν μπορούν να αρνηθούν ούτε οι άσπονδοι εχθροί του και το οποίο απέδειξε περίτρανα η ιστορία και δύναται να το διαπιστώσει ο καθένας νοήμων και καλοπροαίρετος άνθρωπος. Είναι ο μέγιστος ευεργέτης της ανθρωπότητας, ο Οποίος άλλαξε το ρου της ιστορίας, χωρίζοντάς την σε προ και μετά Αυτόν εποχή! Είναι επίσης, το μοναδικό πρόσωπο στην ιστορία της ανθρωπότητας, το οποίο, μέσα από την πολεμική και την αντιλογία εναντίον Του, να καθίσταται ισχυρότερο και ακατανίκητο! Αυτό είναι το μέγα και συνεχές θαύμα! Ένα «δόλιο αντίγραφο» θα μπορούσε να έχει τέτοιου μεγέθους υπέρτατη δόξα, αίγλη και χρησιμότητα στην ανθρωπότητα, ξεπερνώντας το «πρωτότυπό» του; Μια απάτη πόσο θα διατηρούνταν στο χρόνο; Αντέχει ένας τέτοιος συλλογισμός στην κοινή λογική;

Τον Απολλώνιο τέλος τον γνωρίζουν μόνο ελάχιστοι χριστιανομάχοι, οι οποίοι τον αναζήτησαν στα αραχνιασμένα χρονοντούλαπα της ιστορίας, ανασύροντάς τον, προκειμένω να τον αντιπαραβάλλουν με τον άσπονδο εχθρό τους, το Θεάνθρωπο Κύριο Ιησού Χριστό. Αντίθετα, το Χριστό τον γνώρισαν και τον γνωρίζουν, τον πίστεψαν και τον πιστεύουν, δισεκατομμύρια άνθρωποι, εδώ και είκοσι αιώνες. Το όνομα του Απολλώνιου έγινε γνωστό μέσα από την αντιχριστιανική γραμματεία, σε ελάχιστους ανθρώπους, αντίθετα, το άγιο όνομά του Χριστού είναι το «υπέρ πάν όνομα» στα επουράνια, τα επίγεια και τα καταχθόνια και κάθε γλώσσα Τον δοξάζει αέναα και ομολογεί ότι Αυτός είναι ο «Κύριος Ιησούς Χριστός εις δόξαν Θεού Πατρός» (Φιλιπ.2,10-11)!