Η Ναυμαχία της Έλλης…

«Ἡ πατρὶς ἀξιοῖ ἀπὸ ὑμᾶς, ὄχι ἀπλῶς νὰ ἀποθάνητε ὑπέρ αὐτῆς. Ἀξι-οῖ νὰ νικήσετε». Ὁ Πρωθυπουργός και Ὑπουργός Στρατιωτικῶν Ελευθέριος Βενιζέλος, τὴν 5η Οκτ. 1912, ἀπευθυνόμενος πρὸς τὸ πλήρωμα τοῦ θωρηκτοῦ Ἀβέρωφ, πρὶν από τὴν ἔξοδο τοῦ στόλου στὸ Αἰγαῖο.

Την 3η Δεκεμβρίου (παλ. ημερ.) του 1912, στην θαλάσσια περιοχή δυτικά του ακρωτηρίου Έλλη, στην έξοδο του Ελλησπόντου, διεξήχθη η ομώνυμη ναυμαχία μεταξύ του ελληνικού στόλου του Αιγαίου και του οθωμανικού. Ο υποναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ηγείτο του ελληνικού στόλου (4 θωρηκτά και 4 αντιτορπιλικά, με ναυαρχίδα το θωρηκτό Αβέρωφ), ενώ ο πλοίαρχος Ραμίζ Μπέης του τουρκικού(5 θωρηκτά και 7 αντιτορπιλικά με ναυαρχίδα το Χαϊδερίν Βαρβαρόσας).

Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης

Η Δράση του Πολεμικού Ναυτικού
Το ελληνικό πολεμικό ναυτικό, εκπλήρωσε πλήρως την αποστολή του κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου. Απελευθέρωσε όλα τα ελληνικά νησιά υπό τουρκική κατοχή(Λήμνος, Θάσος, Ίμβρος, Σαμοθράκη, Τένεδος, Ικαρία, Ψαρά, Χίος, Σάμος, Λέσβος, Αγ. Ευστράτιος) και κυριάρχησε στο Αιγαίο απαγορεύοντας την έξοδο του τουρκικού στόλου και την αποστολή ενισχύσεων μέσω θαλάσσης. Ο oθωμανικός στόλος παρέμενε στην ασφάλεια των στενών και δεν «ξεμυτούσε». Ο Κουντουριώτης μετά την απελευθέρωση της Λήμνου (8 Οκτ. 1912), κάνοντας χρήση του Τουρκικού τηλεγραφικού καλωδίου, απέστειλε προς τον ομόλογο του το εξής σήμα: «Σᾶς ἀναμένομεν».
Η Ναυμαχία
Την 20η Νοεμ. 1912, η Βουλγαρία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο υπέγραψαν ανακωχή με την Τουρκία. Η Ελλάς δεν το έπραξε, γιατί δεν είχε απελευθερώσει α-κόμα τα Ιωάννινα. Από την 30η Νοεμ. υπήρχαν πληροφορίες, σχετικά με την έξοδο του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο. Ο Κουντουριώτης περιπολούσε επιδεικτικά από την 1η Δεκ. έμπροσθεν της εξόδου των στενών. Την 08:40 επιτέλους, ο τουρκικός στόλος φάνηκε να κινείται προς βορρά. Ο ελληνικός στόλος που έπλεε στην αντίθετη κατεύθυνση, ανέστρεψε πορεία και τέθηκε παράλληλα του τουρκικού. Ο Κουντουριώτης εξέπεμψε προς όλα τα πλοία το ιστορικό σήμα: «Μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τὰς εὐχάς τοῦ Βασιλέως μας, πλέω μεθ’ὁρμῆς ἀκαθέκτου καὶ μὲ τὴν πεποίθησιν εἰς τὴν Νίκην, κατὰ τῶν ἐχθρῶν τοῦ Γένους». Την 09:15 από τα 14.000 μέτρα ο «Βαρβαρόσας» άνοιξε πυρ. Την 09:25 από την απόσταση των 12.000 μέτρων ο Αβέρωφ ανταπέδωσε. Η χαμηλή ταχύτητα των 3 παλαιών θ-ρηκτών ( Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά), ώθησαν τον τολμηρό Κουντουριώτη, εκμεταλλευόμενος την ταχύτητα της ναυαρχίδας του [20 κόμβοι (37 χλμ/ώρα)], να αποσπασθεί από την γραμμή πλεύσεως και να κινηθεί ανεξάρτητα ελισσόμενος. «Ὁ Ἀβέρωφ μοῦ ἔκαμνε τὴν ἐντύπωση μανδροσκύλου, γαυγίζοντος διαρκῶς καὶ τρέχοντος πότε μὲν πρὸς τὰ ἐδῶ πότε δὲ πρὸς τὰ ἐκεὶ», γράφει στο ημερολόγιο του ο κυβερνήτης του, πλοίαρχος Σοφοκλής Δούσμανης. Η απόσταση του Αβέρωφ από τον Βαρβαρόσα μειώθηκε στα 2.850 μέτρα, αλλά τα πυροβόλα του σίγησαν λόγω υπερθερμάνσεως ή και κακής ρυθμίσεως (έβαλε 127 βλήματα, ενώ θα μπορούσε να βάλει 500, σύμφωνα με την μαρτυρία του Υποναύαρχου Αλεξανδρή Κων.). Τα πυροβόλα του Αβέρωφ δοκιμάσθηκαν για πρώτη φορά στην ναυμαχία της Έλλης. Ο Ραμίζ Μπέης αιφνιδιάσθηκε από την κίνηση του Αβέρωφ και διέταξε την εσπευσμένη επιστροφή του στόλου στα στενά, ενέργεια που ισοδυναμούσε με ήττα. Την 10:25 η ναυμαχία είχε τερματισθεί. Ένα μήνα μετά την ναυμαχία ο Ραμίζ προσήχθη σε δίκη για τον τρόπο που ενήργησε. Οι απώλειές μας ανήλθαν σε 4 νεκρούς, ενώ οι τουρκικές ήσαν πολλαπλάσιες.
Τα Συμπεράσματα
Η ναυμαχία της Έλλης και της Λήμνου την 5η Ιαν. 1913, απέδειξαν την ναυτική υπεροχή μας και εκτόξευσαν το ηθικό μας στα ύψη. Η παράτολμη ενέργεια του Κουντουριώτη, ο οποίος έθεσε την ισχυρότερη μονάδα του στόλου μας σε κίνδυνο, τόσο από τα επάκτια πυροβόλα αλλά και από τα πυροβόλα και τις τορπίλες των ε-χθρικών πλοίων έτυχε έντονης κριτικής. Είναι πολύ πιθανό ο γενναίος ναύαρχος να κατάλαβε ότι μόνο κατά τύχη θα τον πετύχαιναν οι Τούρκοι πυροβολητές. Από την πλευρά μας, θα έπρεπε να είχαμε εξοικειωθεί, πριν την ναυμαχία, με την χρήση των πυροβόλων του Αβέρωφ. Η ιστορία έχει δείξει όμως, ότι οι νίκες κερδίζονται, όταν οι διοικητές έχουν το θάρρος την κρίσιμη στιγμή της μάχης να ριψοκινδυνεύσουν. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα τελικά κρίνονται εκ του αποτελέσματος.

Αντγος ε.α Ιωάννης Κρασσάς