Ξενοφών: Τό λίγο μέλι φάρμακο και το πολύ φαρμάκι.

Ο στρατός του Κύρου ήταν περίπου 12.000 άνδρες,κυρίως Έλληνες μισθοφόροι, προερχόμενοι από διάφορα μέρη του Ελληνικού χώρου της Μικράς Ασίας και κυρίως από την περιοχή του Ευξείνου Πόντου

Ο στρατός του μεγαλύτερου αδελφού του, του Αρταξέρξη, στόν οποίο ο πατέρας τους, ο Δαρείος, είχε αναθέσει την βασιλεία, που αποτελούσε τον κρατικό περσικό στρατο, ήταν 139.000 άνδρες.

Η δυσαρέσκεια του Κύρου διότι ο Δαρείος ανέθεσε την βασιλεία στον Αρταξέρξη, έφερε τα αδέλφια σε αντιπαράθεση.

Στην συμπλοκή των δύο στρατών τους , κοντά στα Κούναξα, αρχηγός του στρατού του Κύρου ήταν ο Κλέαρχος ο Λακεδαιμόνιος και του στρατού του Αρταξέρξη ο Τεισαφέρνης.

Ο Ξενοφών ακολουθούσε ως δημοσιογράφος, που σκοπό είχε να καταγράψη τα γεγονότα, την σύγκρουση των στρατών των δύο αδελφών.

Κατα την αρχή της συμπλοκής, τη στιγμή της σφοδρής μάχης, εξ αίτίας της επιθέσεως του στρατού του Κύρου, ο στρατός του Αρταξέρξη στό δεξιό κέρας, διασκορπίστηκε και φάνηκε ο Αρταξέρξης, στο κενό που άφησαν οι στρατιώτες του αδελφού του και τότε βλέποντας ο Κύρος τον Αρταξέρξη αναφώνησε: «τον άνδρα ορώ» και ίετο επ´ αυτού και ορμώντας απειλητικά κατά πάνω του, ο υπασπιστής του Αρταξέρξη έκοψε το δεξιό χέρι του Κύρου και αμέσως μετά, τη στιγμή που, από ατυχή σύμπτωση, χάνοντας την ισορροπία του, γονάτισε ο Κύρος, ο υπασπιστής του Αρταξέρξη έκοψε και το κεφάλι του Κύρου.

Επακολούθησε ταραχή και σύγχυση.

Το δεξιό κέρας του Αρταξέρξη, διασκορπισμένο ετράπη σε φυγή.

Ο Ξενοφών, δεν έχασε την ευκαιρία, ζήτησε και συνεκλήθη κατεπειγόντως έκτακτο στρατιωτικό συμβούλιο, με μόνο σκοπο να διαφύγη πλέον ο στρατός του Κύρου και να επιστρεψη στις πατρίδες του, διότι δεν είχε νόημα πλέον η συνέχιση του πολέμου, αφού αυτός που ενδιαφερόταν, δεν υπήρχε πιά.

Στο έκτακτο στρατιωτικό αυτό συμβούλιο, που έγινε στα βιαστικά και εκ των ενόντων,ανακηρύχθηκε στρατηγός ο Ξενοφών, ο δημοσιογράφος, με συστρατηγό τον Χειρίσοφο το Λακεδαιμόνιο και αντί να συνεχίση τον πόλεμο, πήρε τον δρόμο της διαφυγής για επιστροφή, όπως ειχε αποφασιστή,

Για να διαφύγη ο στρατός του Κύρου άρχισε την ανάβαση προς το απέναντι βουνό προκειμένου, από εκεί, να κτευθυνθή προς τον Εύξεινο Πόντο, από όπου κατάγονταν οι περισςότεροι μισθοφόροι στρατιώτες του Κύρου. αφού πλέον , μετά τον θάνατο του Κύρου, δεν είχε έννοια ο πόλεμος.

Στην πορεία του απερχομένου στρατού όμως, τον στρατό του Κύρου, που άλλαξε κατεύθυνση και σκοπό, τον παρενοχλούσαν αφ´ ενός ο στρατός του Τεισαφέρνη, αφ´ ετέρου οι Καρδούχοι ( Κουρδοι),αλλά και άλλοι λαοί που τύχαιναν στην πορεία τους. Τελικά, ανεβαίνοντας έφτασε ο στρατός στο όρος Θήχης. Απο εκεί, αντικρύζοντας τη θάλασσα της Τραπεζούντας, ο στρατός, με ενθουσιασμό ανεφώνησε «θάλαττα-θάλαττα».

Η περιοχή που είχε φτάσει ο στρατός του Ξενοφώντα, ήταν κάτι σαν οροπέδιο.

Εκει ο Ξενοφών άφησε ελεύθερο το στρατό του, για να αναπαυθή, με την προειδοποίηση να συγκεντρωθούν όλοι οι στρατιώτες, στο ίδιο σημείο, τα χαράματα της επομένης ημέρας, την ώρα που, με το λυκόφως μπορουσε κανείς να διακρίνη το άγανο του στάχυος.

Ο στρατός έτσι διασκορπίστηκε σε διάφορα μέρη του δάσους. Βρήκε φυτά και φρούτα παντός είδους κα έφαγε, ικανοποιώντας την πείνα του, την περιέργειά του, την επιθυμία του.

Άλλοι, σε κουφάλες δέντρων, βρήκαν φωλιές μελισσών και έφαγαν από το μέλι τους. Όσοι έφαγαν πάρα πολύ μέλι έπεσαν κάτω σαν πεθαμένοι και άλλοι που έφαγαν λιγώτερο συμπεριφέρονταν σαν μαινόμενοι, σαν τρελλοί, σαν δαιμονισμένοι, σαν λιπόθυμοι και είχαν ισχυρούς πόνους στην κοιλιά.

Ο Ξενοφών πληροφορήθηκε το περιστατικό, ωστόσο, επιμένοντας στην απόφασή του, διέταξε, την ώρα που ώρισε, την επομένη, να συγκεντρωθούν, για αναχώρηση, όσοι επιζήσουν.

Πράγματι, κατα την προγραμματισμένη ώρα, συγκεντρώθηκαν όλοι και σαν από θαύμα μαζί και αυτοι που την προηγουμένη φαινονταν σαν πεθαμένοι, σαν τρελλοί κλπ.

Προτού ξεκινήσουν είπε ο Ξενοφών, κάθε στρατιώτης να πάρη μια πέτρα και να την ρίξη στον τοπο, που είχε ορίσει, στον τόπο του αναθέματος, σαν ένδειξη αποπομπής των αιτιών των κακουχιών και δεινών, που, στην διάρκεια αυτή, ειχαν υποστή. ( Έρριξαν πέτρα πίσω τους). Με τις πέτρες που έρριξαν έκαναν μιά μεγάλη στοίβα από πέτρες, δηλαδή έναν κολωνό. «Και εποίησαν κολωνόν μέγαν…»

Σημειώνω ότι σήμερα η «μούντζα» είναι αναπαράσταση της κινήσεως του χεριού, της στιγμής της ρίψεως του λίθου του αναθέματος, που αρχίζει με ανοιγομένη παλάμη και συνεχίζεται με εκτίναξη της παλάμης. Από τούς ποντιακούς πληθυσμούς, συνοδεύεται και από τη φράση: «ανάθεμά σε».

Το θέμα των προαναφερομένων επιπτώσεων της καταναλώσεως του μελιού απασχόλησε αργότερα την επιστήμη, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στην περιοχή οι μέλισσες παρασκευάζουν το μέλι επισκεπτόμενες τα άνθη του φυτού που λέγεται αζαλέα η ποντική. Αζαλεών υπάρχουν δεκα τέσσερα είδη και απο αυτά το μέλι, που προέρχεται από την αζαλέα την ποντική, η οποία είναι δηλητηριώδης, δημιουργεί τα συμπτώματα αυτά.

Από παρόμοιες εμπειρίες παρακινούμενοι, οι ποντιακοί πληθυσμοί λένε: « το λίγο μέλι είναι φάρμακο, το πολύ είναι φαρμάκι», εξαίροντας τα πλεονεκτήματα της καταναλώσεως του μελιού, αλλά επισημαίνοντας και τις δυσάρεστες εκπλήξεις που υποκρύπτει.