Τι συμβαίνει με την ηφαιστειακή δραστηριότητα σε όλο τον πλανήτη;

Η εντυπωσιακή έκρηξη του Fagradalsfjall – Φωτογραφία : Getty Images

Τους τελευταίους μήνες ακούμε συχνά στα ειδησεογραφικά μέσα για τις εκρήξεις των ηφαιστείων που συμβαίνουν ανά τον κόσμο, με τις πιο διάσημες να είναι το ηφαίστειο Fagradalsfjall στην πρωτεύουσα της Ισλανδίας Ρέικιαβικ, αλλά κυρίως το ηφαίστειο Σουφριέρ στον Άγιο Βικέντιο της Καραϊβικής που ανάγκασε 16.000 κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους όταν και ξέσπασε στις 9 Απριλίου, με τις εκπομπές των θειικών αερίων του να έχουν ταξιδέψει μέχρι την Ινδία.

Τι συμβαίνει λοιπόν; Έχουμε μια υπερδραστηριότητα των ηφαιστείων ή είναι κάτι φυσιολογικό;

Το τηλεοπτικό πρόγραμμα Newsround μίλησε με την Τζένη Μπάρκλεϊ, η οποία είναι καθηγήτρια ηφαιστειολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας, καθώς και με την ερευνήτρια ηφαιστειακών δεδομένων Κάντυ Μπένις για να μάθουμε περισσότερα. Διότι, μπορεί να φαίνεται ότι ακούμε περισσότερες αναφορές για τις εκρήξεις των ηφαιστείων που συμβαίνουν στον κόσμο, αλλά αυτό δεν σημαίνει στην πραγματικότητα ότι οι εκρήξεις έχουν γίνει πιο συχνές.

“Γενικά, σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν περίπου 20 ηφαίστεια που εκρήγνυνται κάθε μέρα”, δήλωσε η καθηγήτρια Τζένη Μπάρκλεϊ. “Τις περισσότερες φορές, δεν τις βλέπουμε, ούτε ακούμε για την πλειονότητα αυτών των εκρήξεων στο που συμβαίνουν και πόσο μεγάλες είναι.”

“Πολλά από αυτά τα ηφαίστεια βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές, οπότε σπάνια επηρεάζονται οι κοινότητες από τη δραστηριότητά τους. Ένας από τους λόγους για τους οποίους οι εκρήξεις στον Άγιο Βικέντιο και την Ισλανδία είναι ενδιαφέρουσες, είναι η ικανότητα ζωντανής ροής της ηφαιστειακής δραστηριότητας, η λήψη πληροφοριών απευθείας από τους επιστήμονες που επί του παρόντος παρακολουθούν τα ηφαίστεια και η εξαιρετική επικοινωνία των κοινωνικών μέσων. Ο τελευταίος μήνας έχει επίσης δει περισσότερες εκρήξεις μεγάλης κλίμακας σε σύγκριση με τις κανονικές, παρά το γεγονός ότι η συχνότητα της ηφαιστειακής δραστηριότητας παραμένει ίδια, άσχετα αν τώρα ακούμε περισσότερα για αυτά. Επομένως, παρόλο που φαίνεται ότι ο αριθμός των εκρήξεων έχει αυξηθεί, αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα, είναι απλώς μεγαλύτεροι και πλησιέστεροι στον άνθρωπο, γι αυτό και γίνεται μεγάλη συζήτηση γύρω από αυτά”, δήλωσε η ερευνήτρια δεδομένων ηφαιστειολογίας Κάντυ Μπένις.

Ηφαίστειο Fagradalsfjall – Φωτογραφία : Getty Images

Το μεγάλο ερώτημα : Γιατί εκρήγνυνται τα ηφαίστεια;

Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν 15.000 ηφαίστεια που θα μπορούσαν να εκραγούν. Τα ηφαίστεια εκρήγνυνται όταν τα πυρακτωμένα πετρώματα που είναι γνωστά ως μάγμα, ανεβαίνουν στην επιφάνεια της Γης, το οποίο προκαλείται από την κίνηση των τεκτονικών πλακών. Αυτές οι πλάκες μπορούν είτε να κινούνται μεταξύ τους, είτε μπορούν να συγκρουστούν. Η κίνηση των τεκτονικών πλακών γίνεται συνεχώς, αλλά με απίστευτα χαμηλή ταχύτητα, δηλαδή με την ίδια ταχύτητα που απαιτείται για να αναπτυχθούν τα νύχια στον άνθρωπο, σύμφωνα με την καθηγήτρια Μπάρκλεϊ. Αυτό σημαίνει ότι τις περισσότερες φορές δεν παρατηρούμε τι συμβαίνει, αλλά με την πάροδο του χρόνου, αυτό οδηγεί σε μεγάλες μετατοπίσεις στις πλάκες που έχει σαν συνέπεια να ενεργοποιηθούν τα ηφαίστεια.

Οι εκρήξεις επίσης διαφέρουν μεταξύ τους, επειδή δημιουργούνται διαφορετικοί τύποι μάγματος ανάλογα με το πώς κινούνται οι πλάκες. Η ηφαιστειακή έκρηξη που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Ισλανδία, ήταν το αποτέλεσμα των πλακών που απομακρύνθηκαν, και αυτό συνήθως παράγει τη ροή λάβα που βλέπουμε συχνά σε εικόνες η οποία διαφεύγει από ανοίγματα στο φλοιό της Γης, αφού αρχικά είχαμε χιλιάδες ηφαιστειακούς σεισμούς πριν από το γεγονός.

“Επί του παρόντος, η λάβα αποβάλλεται από ρωγμές στην επιφάνεια της Γης που ονομάζονται σχισμές. Αυτός ο τύπος έκρηξης είναι γνωστός ως “έκρηξη σχισμής”. Αρκετές από αυτές τις ρωγμές έχουν ανοίξει μέσα στην κοιλάδα Geldingadalur, ενώ παράλληλα έχουμε τον σχηματισμό αρκετά μικρών ηφαιστειακών κώνων”, είπε η Τζένη Μπάρκλεϊ.

Ηφαίστειο Σουφριέρ – Φωτογραφία : Reuters

Όμως, στην περίπτωση του Σουφριέρ στον Άγιο Βικέντιο της Καραϊβικής, το μάγμα παράγεται από την σύγκρουση των τεκτονικών πλακών, οπότε στην περίπτωση αυτή το μάγμα είναι ισχυρότερο, η ροή της λάβας είναι μεγαλύτερη και γενικότερα αυτό οδηγεί σε ισχυρές και μεγάλης κλίμακας ηφαιστειακές εκρήξεις

“Η δραστηριότητα που συνεχίζεται στον Άγιο Βικέντιο, ξεκίνησε με έναν θόλο λάβας (λάβα τόσο κολλώδης ή ιξώδης που ρέει σαν “οδοντόκρεμα”), συνοδευόμενη από ηφαιστειακούς σεισμούς. Επί του παρόντος, συνεχίζονται εκρήξεις, οι οποίες παράγουν μεγάλες στήλες τέφρας. Όμως, ένας άλλος κίνδυνος που είναι γνωστός ως “πυροκλαστική ροή”, δηλαδή ένα μείγμα θερμών πετρωμάτων, τέφρας και ηφαιστειακών αερίων που μπορούν να μετακινηθούν πολύ γρήγορα σε μια πλαγιά, ακόμα και με την ταχύτητα των 160 χιλιομέτρων την ώρα, ανάγκασε τις αρχές να μπουν στη διαδικασία να εκκενώσουν όλο το νησί, εξήγησε ο Μπένις.

Αυτοί οι τύποι λοιπόν εκρήξεων είναι πιο επικίνδυνοι, ειδικά εάν οι άνθρωποι ζουν κοντά στον κρατήρα ενός τέτοιου ηφαιστείου, επηρεάζοντας τους τοπικούς πληθυσμούς, ακομα και τις γύρω περιοχές.

Ένας ηφαιστειολόγος κάνει μετρήσεις στο ηφαίστειο Σουφριέρ πριν από την έκρηξή του – Φωτογραφία : Getty Images

Πώς μπορούν οι ηφαιστειολόγοι να εντοπίσουν πότε ένα ηφαίστειο πρόκειται να εκραγεί;

Υπάρχουν πολλές ενδείξεις που μπορούν να αναζητήσουν οι ηφαιστειολόγοι για να τους βοηθήσουν να αναγνωρίσουν πότε πρόκειται να εκραγεί ένα ηφαίστειο. Ένας από τους μεγάλους τρόπους που μπορούν να το κάνουν αυτό είναι να κοιτάξουν τη δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα βαθιά κάτω από την επιφάνεια της Γης, ειδικά όταν το μάγμα αρχίζει να κινείται. Αυτό έβαλε σε διαδικασία εγρήγορσης τους ντόπιους που ζουν κοντά στα ηφαίστεια τόσο στο Άγιο Βικέντιο όσο και στην Ισλανδία.

Οι ηφαιστειολόγοι μπορούν να προσπαθήσουν να εντοπίσουν το μάγμα υπόγεια. Όταν κινείται συχνά δημιουργεί σεισμούς. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που οι κινήσεις στο έδαφος είναι τόσο μικρές που δεν γίνονται αισθητές στην επιφάνεια. Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι ηφαιστειολόγοι μπορούν να προβλέψουν ότι ένα ηφαίστειο πρόκειται να εκραγεί περιλαμβάνει τη μέτρηση των αερίων που απελευθερώνονται τόσο εντός όσο και γύρω αυτό. Οι ηφαιστειολόγοι γενικά χρησιμοποιούν πολλά διαφορετικά εργαλεία και όργανα για να τους βοηθήσουν να παρακολουθούν τις εκρήξεις και να μετρήσουν την κλίμακα και τον αντίκτυπό τους. Αυτό περιλαμβάνει σεισμόμετρα που καταγράφουν κινήσεις στο έδαφος, ειδικά όργανα που ανιχνεύουν και μετρούν το αέριο, δορυφόρους που κυκλοφορούν στη Γη και μπορούν να πάρουν μικροσκοπικές κινήσεις, ακόμη και drone.

“Τα όργανα λοιπόν που γίνονται όλο και πιο εξελιγμένα, βοηθούν σημαντικά ώστε να παρατηρούμε τα ηφαίστεια πως συμπεριφέρονται, για να ειδοποιούνται έγκαιρα οι κάτοικοι των περιοχών που ζουν κοντά σε ένα ηφαίστειο, με αποτέλεσμα να σώζονται πολλές ανθρώπινες ζωές, δήλωσε στο τέλος της συνέντευξης η καθηγήτρια Μπάρκλεϊ.

Πηγή : bbc.co.uk