Ο ΣΚΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Οι αναφορές με σκύλους στην ελληνική μυθολογία και αρχαιότητα, όπως και στην παγκόσμια μυθολογία, είναι αμέτρητες. Σύμφωνα με ένα μύθο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ο σκύλος εξημερώθηκε από τον Απόλλωνα, που τον δώρισε στην αδελφή του την Άρτεμη για να τη συντροφεύει στο κυνήγι (κυνήγι= κύναν άγω).

Ο ποιητής Νίκανδρος (3ος αι. π.Χ.) αναφέρει ότι οι ηπειρωτικοί σκύλοι, μεγαλόσωμοι και δυνατοί, πλάστηκαν από το θεό της φωτιάς, τον Ήφαιστο. Ένας από τους μύθους που αφορούν το σκύλο, αναφέρει ότι ο σκύλος είναι αναπαραγωγή του Κέρβερου, την οποία επέτυχε ο εγγονός του Αχιλλέα ονόματι Μολοσσός. Γι’ αυτόν το λόγο και η Εκάτη συντροφευόταν πάντα από μαύρα σκυλιά ονόματι «Μολοσσοί». Η αρχαία ονομασία των κατοίκων της Ηπείρου είναι Μολοσσοί.

Άλλος μύθος αναφέρει ότι ο σκύλος είναι δημιούργημα του θεού Ηφαίστου, τον οποίο ο θεός Απόλλωνας εξημέρωσε και τον έκανε δώρο στην αδελφή του θεά Αρτέμιδα για να τη συντροφεύει στο κυνήγι της.

Η μυθική κυνηγός Αταλάντη φώναζε το σκύλο της Αύρα. Σε ένα αρχαίο Ελληνικό αγγείο του 560 π.Χ. απεικονίζεται η Αταλάντη και άλλοι ήρωες μαζί με τα κυνηγόσκυλά τους κυνηγώντας τον περίφημο Καλυδώνιο Κάπρο. Πάνω στο αγγείο ο αγγειογράφος κατέγραψε τα ονόματα επτά σκύλων: Ορμένος, Μεθέπων, Εγέρτης, Κόραξ, Μάρψας, Λάβρος και Εύβολος.

Ο Λαίλαπας, γνωστός για τις κυνηγετικές του ικανότητες, ήταν δημιούργημα του Ήφαιστου και άνηκε στον Δία. Αυτός το χάρισε στην ερωμένη του Ευρώπη που με την σειρά της τον χάρισε στο βασιλιά της Κρήτης.

Κάποτε, πήγε στην Κρήτη η Προκρίδα, κόρη του βασιλιά Ερεχθέα της Αθήνας. Η Προκρίδα ήταν σύζυγος του Κέφαλου και το ζευγάρι αγαπούσε πάρα πολύ το κυνήγι. Ο Κέφαλος, κάποια στιγμή, έστησε μια παγίδα στην Προκρίδα για να δει αν του ήταν πιστή, αλλά εκείνη ετοιμάστηκε να τον απατήσει και μόλις ανακαλύφθηκε από τον Κέφαλο έφυγε ντροπιασμένη για την Κρήτη όπου φιλοξενήθηκε από τον Μίνωα, που ήταν άτεκνος.

Τον θεράπευσε με ένα μαγικό βότανο, την “κιρκαία ρίζα” και ο Μίνωας της δώρισε ένα δόρυ που δεν λάθευε και με τον Λαίλαπα που έπιανε ότι κυνηγούσε.

Η Προκρίδα επέστρεψε στην Αθήνα και έστησε με την σειρά της μια παγίδα στον Κέφαλο. Μέσα από τις δολοπλοκίες και τις ίντριγκες, το ζευγάρι έλυσε τις παρεξηγήσεις του και η Προκρίδα δώρισε το ακόντιο και τον Λαίλαπα στον Κέφαλο. Από λάθος, ο Κέφαλος σκότωσε την σύζυγο του με το δόρυ και εξορίστηκε από την Αττική. Αυτό τον έφερε στην Θήβα και στον βασιλιά Αμφιτρύωνα που ήθελε να απαλλαγεί από μια αλεπού που κανείς δεν μπορούσε να σκοτώσει.

Ο Αμφιτρύωνας έβαλε τον Λαίλαπα να κυνηγήσει την αλεπού, αλλά δεν μπορούσε να την φτάσει. Την κυνηγούσε συνέχεια στα δάση του Τευμησσού, αλλά ποτέ δεν την έπιανε. Ο Δίας από οίκτο πέτρωσε και τα δύο ζώα. Για πολλούς είναι η Λαίλαπα, θηλυκού γένους σκύλος.

Ο Άργος, ο γέρικος σκύλος του Οδυσσέα, ο οποίος είχε να τον δει είκοσι χρόνια, τον αναγνώρισε  παρόλο που ήταν μεταμφιεσμένος και μόνο τότε, αφού ένιωσε το χάδι του πέθανε ήσυχος.

Ο Κέρβερος, το γνωστό τερατόμορφο σκυλί στην είσοδο του Άδη, το οποίο δεν άφηνε τις ψυχές των νεκρών να φύγουν, ούτε, όμως, επέτρεπε στους ζωντανούς να εισέλθουν, έχει τον αντίστοιχό του στην Αγκόλα και στο Κογκό. Σε εκείνες τις χώρες υπήρχε ο Kozo, ο  οποίος είχε δυο κεφάλια, ένα στο λαιμό και το άλλο στα οπίσθια. Δεν καθόταν ποτέ. Είχε τα κεφάλια του έτσι τοποθετημένα, ώστε να βλέπει στο μονοπάτι, αν κάποιος προσπαθεί να μπει στη χώρα των νεκρών ή να βγει από αυτήν.

Ιεροί σκύλοι φυλάσσονταν στο ιερό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο γιατί πίστευαν ότι θεράπευαν τους ασθενείς γλύφοντας τους. Και ο Ασκληπιός παριστάνονταν καμιά φορά με σκύλο. Οι γεωργοί έπρεπε να περάσουν τον σκύλο τους μέσα από το καπνό μιας φωτιάς, μια ενέργεια που πίστευαν ότι βοηθάει στον εξαγνισμό και στη προστασία από τις αρρώστιες.

Ο γνωστός κυνικός φιλόσοφος Διογένης περιφερόταν μεσημέρι στο κέντρο των Αθηνών κρατώντας ένα φανάρι και έχοντας συντροφιά ένα σκύλο, φωνάζοντας «άνθρωπο ζητώ», υπονοώντας τη φιλοσοφική έννοια της λέξης «άνθρωπος».

Σύμφωνα με το Σωκράτη, ο σκύλος είναι ένας «αληθινός φιλόσοφος».

Γνωστή ήταν η πρακτική θυσίας σκύλων αλλά και κάποιες τελετές όπως ο λεγόμενος περισκυλακισμός ήταν αρχαία ελληνική ιερή τελετή κατά την οποία γινόταν θυσία κουταβιού και περιφορά αυτού προς τιμή της αρχαίας θεότητας Εκάτης της Σελήνης της οποίας ο σκύλαξ ήταν ιερό ζώο, εξ ου και η επίκληση «Εκάτη Σκυλοφύλαξ» ή «Εκάτη Σκυλοκίτις» που πολλές φορές παρίστατο με τη μορφή σκύλου. Κατά τον περισκυλακισμό γίνονταν καθαρμός των οικιών και καύση όλων των απορριμμάτων προ του ειδώλου της θεάς. Ανάλογη θυσία γίνονταν και στη Ρώμη κατά τα γενόμενα Λουπερκάλια, τα Ρουβεργάλια και τη λεγόμενη «κυνοσκοπία» (augurium canarium).

Άλλος  ένας ελληνικός μύθος μιλά για μηχανικούς σκύλους που είχαν σταλεί να προστατέψουν το παλάτι του Αλκίνοου. Οι Θεοί ήταν ιδιαίτερα ευχαριστημένοι με τον βασιλιά Αλκίνοο και μέσω της τέχνης του Ήφαιστου, του χάρισαν χρυσούς και ασημένιους, αθάνατους και πανίσχυρους μηχανικούς σκύλους για την προστασία του παλατιού του.

Στην καταλανική μυθολογία, Ντιπ ονομάζεται ένας μοχθηρός μαύρος μαλλιαρός σκύλος, ο οποίος θεωρείται ότι έχει σταλθεί από τον ίδιο το Διάβολο. Σύμφωνα με τις δοξασίες, ο σκύλος αυτός ρουφάει το αίμα των ανθρώπων. Επίσης, είναι κουτσός. Ο σκύλος Ντιπ απεικονίζεται στο θυρεό της Πράτντιπ στην Ισπανία, πόλη στην οποία ο μύθος επιζεί ακόμη.

Στην Αίγυπτο, Είναι η θεότητα που προΐστατο της ταρίχευσης και της νεκρώσιμης τελετουργίας. Εικονιζόταν ως μελαμψός άντρας με κεφάλι σκύλου ή τσακαλιού και επίσης ταυτίζεται με τον ελληνικό Κέρβερο.

Ο σκύλος, ο εξημερωμένος λύκος της προϊστορικής εποχής, αγαπημένο κατοικίδιο του ανθρώπου από την μυθική ακόμα εποχή, πιστός και αφοσιωμένος σύντροφος, μέγας ιχνηλάτης, άξιος κυνηγός, ικανότατος θεραπευτής, πολέμιος της μοναξιάς, δεν εγκατέλειψε ποτέ τον άνθρωπο. Κατά τον Πυθαγόρα, είναι ζώο με ψυχή, και για πολλούς λαούς υπήρξε, δικαίως, το τοτεμικό τους σύμβολο. Οι θεοί τον έκαναν αστερισμό κι εμείς έχουμε πολλά να μάθουμε ακόμη από την άδολη αγάπη του που τόσο απλόχερα προσφέρει.

Αξίζει να σημειωθεί πως στην Ελεύθερνα της Κρήτης, βρέθηκε σκελετός σκύλου δίπλα σε δεκαπεντάχρονο αγόρι που καθώς δεν φέρει ίχνη βίαιου θανάτου-θυσίας, φαίνεται πως πέθανε από θλίψη και τάφηκε δίπλα στον άνθρωπο που αγαπούσε. Από τον σκύλο του Ξάνθιππου, πατέρα του Περικλή, ο οποίος κολύμπησε από τον Πειραιά ως τη Σαλαμίνα όταν τον πέταξαν από την τριήρη, λόγω έλλειψης χώρου, ως τον σύγχρονο Χάτσικο, ο σκύλος, αυτό το υπέροχο πλάσμα, έχει πολλά να μας «διδάξει».

ΑΠΟ ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΗΓΕΣ:  Juan Eduardo Cirlot «Το λεξικό των Συμβόλων», animaplanet.gr.