Τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν σε ήττα τον Ασάντ
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έσπευσε να δώσει στον Μπασάρ Αλ Άσαντ, τον πιο πιστό του σύμμαχο στη Μέση Ανατολή, άσυλο στη Μόσχα.
Αλλά δεν περιμένει πια τίποτα από αυτόν.
Ο έκπτωτος ηγέτης, ένας τύραννος, όπως τον χαρακτηρίζουν Σύροι πολίτες, αλλά και δυτικοί ηγέτες που άλλοτε έβλεπαν σε αυτόν προσδοκίες ομαλής διακυβέρνησης, είναι ασφαλής με την οικογένειά του στη ρωσική πρωτεύουσα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν αισθάνεται ότι το Κρεμλίνο τον είχε εγκαταλείψει. Η ρωσική στάση την τελευταία εβδομάδα προκάλεσε έντονη έκπληξη σε πολλούς αναλυτές.
Περιορισμένης έκτασης βομβαρδισμοί ήταν η μόνη παρέμβαση της Ρωσίας στην αστραπιαία επέλαση των ανταρτών από το Χαλέπι έως τη Δαμασκό. Ουσιαστικά οι δυνάμεις του Πούτιν άφησαν το ετερόκλητο μείγμα τζιχαντιστών και άλλων φατριών – υπό τις εντολές του Αμπού Μοχάμεντ Αλ Τζουλάνι – να καταλάβουν χωρίς καμία αντίσταση τη μία μετά την άλλη όλες τις μεγάλες πόλεις και να ανατρέψουν το καθεστώς. Μάλιστα το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών – όταν οι αντάρτες ήταν λίγο έξω από την πρωτεύουσα – τους αποκαλούσε πια «νόμιμη αντιπολίτευση». Ήταν μία πρώτη ένδειξη πως έχει αποφασίσει ότι η δυναστεία του Άσαντ έφτασε στο τέλος της και τώρα υπάρχουν νέες δυνάμεις στη Συρία, με τις οποίες θα πρέπει να διαπραγματευτεί.
Τι πρόσφερε η Συρία στον Πούτιν Η πτώση του Άσαντ στη Συρία είναι αναμφίβολα ένα πλήγμα για το κύρος της Ρωσίας. Στέλνοντας χιλιάδες στρατεύματα για να στηρίξει τον Πρόεδρο Άσαντ το 2015, ένας από τους βασικούς στόχους της Ρωσίας ήταν να εδραιωθεί ως παγκόσμια δύναμη. Ήταν η πρώτη μεγάλη πρόκληση του Βλαντιμίρ Πούτιν απέναντι στην ισχύ και την κυριαρχία της Δύσης, πέρα από τον πρώην σοβιετικό χώρο. Ως αντάλλαγμα για τη στρατιωτική βοήθεια, οι συριακές αρχές παραχώρησαν στη Ρωσία μισθώσεις 49 ετών για τη βάση αεροπορίας στη Χμεϊμίμ και τη ναυτική βάση στην Ταρτούς. Η Ρωσία εξασφάλισε μια σημαντική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι βάσεις έγιναν κόμβοι για τη μεταφορά στρατιωτικών εργολάβων από και προς την Αφρική.
Το Κρεμλίνο είχε επενδύσει στον μέγιστο βαθμό στον Άσαντ. Είχε διοχετεύσει πόρους – οικονομικούς, στρατιωτικούς, πολιτικούς – για να τον κρατήσει στην εξουσία. Πώς είναι δυνατόν να άφησε ξαφνικά τον Ερντογάν να κάνει παιχνίδι; ΑΠΕ – ΜΠΕ Δίαυλος επικοινωνίας με τους άλλοτε… τρομοκράτες Τώρα η Μόσχα προσπαθεί να βρει κοινό έδαφος και να συνεχίσει τον διάλογο με τη νέα ηγεσία της Συρίας για τη μελλοντική της σχέση μαζί τους. Ο μεγάλος φόβος της Ρωσίας είναι η τύχη των δύο στρατιωτικών της βάσεων, οι οποίες της παρείχαν βάση στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια. Για να αποσπάσει εγγυήσεις για την ασφάλειά τους, υποστηρίζει ότι ανέκαθεν επιθυμούσε μια πολιτική διευθέτηση αυτής της κρίσης. Η προσδοκία είναι πως οι δυνάμεις του Αλ Τζουλάνι δεν θα θέλουν να έχουν απέναντί τους μία τόσο μεγάλη περιφερειακή δύναμη, αλλά θα επιδιώξουν και εκείνες να καταλήξουν σε έναν διακανονισμό. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι μέχρι πολύ πρόσφατα, τα ρωσικά μέσα αναφέρονταν στην «ένοπλη αντιπολίτευση στη Συρία» ως «τρομοκράτες».
Αυτή η λέξη έχει εξαφανιστεί από τα ρεπορτάζ και τώρα αποκαλούνται «ένοπλη αντιπολίτευση» ή απλώς «αντιπολίτευση». Το πρακτορείο ειδήσεων RIA Novosti μεταδίδει ότι το Κρεμλίνο βρίσκεται σε επαφή με τους ηγέτες της ένοπλης συριακής αντιπολίτευσης, «οι οποίοι έχουν εγγυηθεί την ασφάλεια των ρωσικών στρατιωτικών βάσεων και διπλωματικών εγκαταστάσεων στη Συρία». Το πρακτορείο παραθέτει ανώνυμη πηγή από το Κρεμλίνο, που δηλώνει ότι η Ρωσία «πάντα ζητούσε την αναζήτηση πολιτικής λύσης στην κρίση της Συρίας». «Ελπίζουμε ότι ο συριακός διάλογος θα συνεχιστεί προς όφελος του συριακού λαού και της ανάπτυξης των διμερών σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Συρίας», προσθέτει η πηγή.
Το μήνυμα στη ρωσική κοινή γνώμη Το βράδυ της Κυριακής, το κορυφαίο εβδομαδιαίο δελτίο ειδήσεων της ρωσικής κρατικής τηλεόρασης επικεντρώθηκε στον συριακό στρατό, φαινομενικά κατηγορώντας τον ότι δεν αντιστάθηκε στους αντάρτες. «Όλοι μπορούσαν να δουν ότι η κατάσταση γινόταν όλο και πιο δραματική για τις συριακές αρχές», είπε ο παρουσιαστής Γιεβγκένι Κισελιόφ. «Αλλά στο Χαλέπι, για παράδειγμα, οι θέσεις παραδόθηκαν σχεδόν χωρίς μάχη. Ενισχυμένες περιοχές εγκαταλείφθηκαν η μία μετά την άλλη και μετά ανατινάχθηκαν, παρότι τα κυβερνητικά στρατεύματα ήταν καλύτερα εξοπλισμένα και υπερείχαν αριθμητικά έναντι των επιτιθέμενων πλευρών πολλές φορές. Είναι μυστήριο!» Ο παρουσιαστής υποστήριξε ότι η Ρωσία «πάντα ήλπιζε σε συμφιλίωση [μεταξύ των διάφορων πλευρών] στη Συρία». Και κατέληξε: «Φυσικά, δεν είμαστε αδιάφοροι για το τι συμβαίνει στη Συρία. Αλλά η προτεραιότητά μας είναι η ασφάλεια της Ρωσίας – το τι συμβαίνει στη ζώνη της Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης [στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία]». «Υπάρχει ένα σαφές μήνυμα εδώ για το ρωσικό κοινό. Παρά τα εννέα χρόνια που η Ρωσία διοχέτευε πόρους για να κρατήσει τον Μπασάρ αλ-Άσαντ στην εξουσία, οι Ρώσοι πληροφορούνται ότι έχουν… πιο σημαντικά πράγματα να ανησυχούν», σχολιάζει το BBC.
Την Κυριακή οι αντάρτες εισέβαλαν στην Δαμασκό, καθώς ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ εγκατέλειπε τη χώρα που η οικογένειά του κυβερνούσε για δεκαετίες. Πολλαπλοί παράγοντες, συνέβαλαν στην πτώση του. Αλλά η υποβάθμιση της κατάστασης του ίδιου του στρατού του Άσαντ, σήμαινε ότι όταν χρειαζόταν περισσότερο από ποτέ τα στρατεύματά του, πολλοί επέλεξαν να βγάλουν τις στολές τους.
«Έφυγαν και μας άφησαν στην τύχη μας» Τον περασμένο μήνα, όταν οι αντάρτες εξόρμησαν από τα βορειοδυτικά της χώρας και ξεκίνησαν μια αστραπιαία πορεία προς τα νότια, στρατιώτης από μια καταρρακωμένη μονάδα έστειλε ανώνυμη έκκληση στον αρχηγό του. «Οι ηγέτες του τάγματος έφυγαν και άφησαν τα στρατεύματα και τους αξιωματικούς στην τύχη τους», έγραψε ο στρατιώτης, στην επιστολή που έπεσε στα χέρια του Gregory Waters, ερευνητή για τη Συρία. Ο στρατιώτης είπε ότι είχε χάσει δεκάδες συντρόφους. «Έπρεπε να πούμε στις οικογένειές τους ότι πέθαναν επειδή υπάρχουν προδότες αξιωματικοί για τους οποίους δεν μπορούμε να λογοδοτήσουμε», ανέφερε.
Η πτώση του αλ Άσαντ προκάλεσε σοκ σε όλη τη Μέση Ανατολή, εν μέρει επειδή η οικογένειά του είχε ηγηθεί της Συρίας για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και εν μέρει επειδή φαινόταν για αρκετά χρόνια ότι είχε ουσιαστικά κερδίσει τον πόλεμο με την υποστήριξη των κύριων υποστηρικτών του, της Ρωσίας, του Ιράν και της λιβανέζικης μαχητικής ομάδας Χεζμπολάχ. Το «μέρισμα νίκης» που δεν δόθηκε ποτέ Αλλά ακόμη κι όταν ο Άσαντ εδραίωνε τον έλεγχό του στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας και του λαού της, η ζωή για τους περισσότερους Σύριους συνέχισε να χειροτερεύει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες επέβαλαν εξοντωτικές κυρώσεις, παρακωλύοντας την οικονομία της Συρίας.
Η αξία του νομίσματός της έπεσε κατακόρυφα, οδηγώντας στη φτώχεια πολλούς Σύρους που θεωρούσαν τους εαυτούς τους μεσαία τάξη. Αυτό έπληξε τις ζωές των πιο πιστών υποστηρικτών του αλ Άσαντ, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών στρατιωτικών που είχαν χάσει συγγενείς τους υπερασπιζόμενοι την κυβέρνησή του και περίμεναν κάποια ανταμοιβή για την υπηρεσία τους – αυτό που ο Emile Hokayem, αναλυτής για την Μέση Ανατολής στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, αποκάλεσε «μέρισμα νίκης». «Κανένα αφήγημα, καμία συνοχή» «Η δυναμική δεν έχει να κάνει με τις δυνατότητες ή τον αριθμό των στρατιωτών που έχεις στο έδαφος, αλλά με την ψυχολογία, και σε αυτό το σημείο οι αντάρτες πέτυχαν το μεγαλύτερο αποτέλεσμα», δήλωσε ο κ. Hokayem. «Δεν υπήρχε κανένα αφήγημα από την άλλη πλευρά, καμία συνοχή». Κλειδί για την προέλαση των ανταρτών ήταν επίσης η ουσιαστική εγκατάλειψη του Άσαντ από τις ξένες δυνάμεις που τον βοήθησαν καθ’ όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, δήλωσε ο Yezid Sayigh, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Carnegie Middle East Center στη Βηρυτό. Η Ρωσία είχε εκτρέψει την προσοχή της και τα στρατιωτικά της από τη Συρία στην εισβολή της στην Ουκρανία, οπότε δεν ήταν σε θέση να τον σώσει
Η οικονομία του Ιράν είχε αποδυναμωθεί από τις κυρώσεις και η μακροχρόνια σκιώδης σύγκρουσή του με το Ισραήλ είχε ενταθεί. Η Χεζμπολάχ είχε χάσει τόσους πολλούς διοικητές και μαχητές στον δικό της πόλεμο με το Ισραήλ προτού καταλήξει σε κατάπαυση του πυρός τον περασμένο μήνα, ώστε και αυτή είχε λίγη βοήθεια να προσφέρει. Αυτό άφησε μόνο τον στρατό του, ο οποίος ήταν εξαντλημένος. «Δεν μιλάμε για έναν ισχυρό στρατός που ήταν έτοιμος να πολεμήσει. Ήταν σαφές ότι ο πρόεδρός τους τους είχε απογοητεύσει σε μια βασική πτυχή, η οποία ήταν η εξασφάλιση ξένης υποστήριξης», δήλωσε ο κ. Sayigh. «Σε εκείνο το σημείο, το χαμηλό φρόνημα ήταν απλά μη αναστρέψιμο».