29 Μαΐου 1453 – Η Πόλις εάλω

Το τέλος μιας ιστορίας χιλίων ετών

Ζήνα Πουλλή* 

Στις 29 Μαΐου 1453, η πρωτεύουσα της για πέραν των 1000 χρόνων Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Κωνσταντινούπολη, έπεσε στα χέρια των Οθωμανών.

Ιδρύθηκε από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α’ (306-337μ.Χ.), γνωστό ως Μέγα Κωνσταντίνο, γιό της Ελληνίδας Ελένης, που αναδείχθηκε νικητής σε μία σειρά εμφυλίων πολέμων (324). Μετεστράφη στον Χριστιανισμό και θέσπισε το Διάταγμα της Ανεξιθρησκίας των Μεδιολάνων (θρησκευτική ελευθερία), που σταμάτησε τους διωγμούς των χριστιανών (313 μ.Χ.).

Τις παραμονές της άλωσης, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε μικρύνει, περιοριζόταν σε κάποιες γειτονιές, οι σταυροφορίες, οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες και οι αμέτρητοι εχθροί που εποφθαλμιούσαν τα πλούτη της, την είχαν αποδυναμώσει εντελώς.

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος (9/2/1404-29/5/1453) παντρεύτηκε σε ηλικία 24 χρονών (1428) την ευγενικής καταγωγής Μαγδαληνή που πέθανε τον επόμενο χρόνο. Σε ηλικία 36 ετών, ανταποκρινόμενος στην παραίνεση του αυτοκράτορα αδελφού του Ιωάννη, που δεν είχε διάδοχο, έκαμε δεύτερο γάμο με την Αικατερίνα για να εξασφαλιστεί κληρονόμος για τον αυτοκρατορικό θρόνο. Όταν κατέπλευσε στη Λέσβο με την έγκυο σύζυγό του, εγκλωβίστηκε και πολιορκήθηκε επί ένα μήνα από τους Τούρκους. Η Αικατερίνα τρομοκρατήθηκε, απέβαλε και πέθανε ως συνέπεια επιπλοκών.

Μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Ιωάννη (1449) ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας σε ηλικία 45 χρονών. Αμέσως μετά πέθανε (3/2/1451) και ο σουλτάνος Μουράτ. Ανακηρύχθηκε διάδοχος ο μεγαλύτερος εν ζωή γιος του, ο 21χρονος Μωάμεθ Β’, γιος χριστιανής σκλάβας.

Μόλις πληροφορήθηκε ο Κωνσταντίνος το θάνατο του Μουράτ, έστειλε τον έμπιστο φίλο και γραμματέα του, χρονογράφο Γεώργιο Φραντζή, για διαπραγματεύσεις με σκοπό να παντρευτεί με τη Χριστιανή χήρα του Μουράτ, σουλτάνα Μάρα Βράκοβιτς, η οποία καταγόταν από τον οίκο των Κομνηνών και ήταν κόρη της αδελφής του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Καλοϊωάννη και του Κράλη της Σερβίας. Επρόκειτο για ένα παράδοξο συνοικέσιο, αλλά από πολιτικής άποψης πολύ σωστό. Ο πατέρας της, ο Κράλης της Σερβίας, θα γινόταν πολύτιμος σύμμαχος της αυτοκρατορίας, αλλά και ο νεαρός σουλτάνος πολύ πιθανόν να σεβόταν το σύζυγο της χήρας του ίδιου του πατέρα του, η οποία τον μεγάλωσε όταν πέθανε η μάνα του. Η σουλτάνα απέρριψε το γάμο.

Όταν η οθωμανική λαίλαπα βρισκόταν προ των πυλών της Πόλης, ο τραγικός Αυτοκράτορας έκαμε μια απέλπιδα ανεπιτυχή προσπάθεια να ζητήσει βοήθεια από τον Πάπα. Οι Βυζαντινοί μισούσαν τους καθολικούς, εξαιτίας της βαρβαρότητας που τους επέδειξαν οι Σταυροφόροι και την λεηλασία της Βασιλεύουσας κατά τη διάρκεια της Δ’ Σταυροφορίας (1204) που ανακίνησε ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’ (1198), με σκοπό την κατάληψη της Ιερουσαλήμ. Όμως λόγω της εμπορικής μνησικακίας της Βενετίας που εκμεταλλεύτηκε η μακιαβελική ιδιοφυία του Βενετού Δόγη Ντάντολο, οι Σταυροφόροι επιτέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Η λεηλασία και η καταστροφή από τους Σταυροφόρους είναι μια από τις πιο απεχθείς πράξεις στην ιστορία. Για τα επόμενα 59 χρόνια εγκαταστάθηκε καθεστώς φραγκοκρατίας μέχρι που ο Μιχαήλ Η Παλαιολόγος εκδίωξε τους Λατίνους και έγινε ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (1261). Οι χριστιανοί κατακτητές επέδειξαν περισσότερο μίσος προς τους ομοθρήσκους τους από ό,τι έδειξαν οι Μουσουλμάνοι αργότερα (1453). Απίστευτη λεηλασία, σκηνές ωμής βίας, δολοφονίες, βιασμοί, κάθε είδους φρικαλεότητες και καταστροφής διεπράχθησαν σε βάρος των Βυζαντινών και της πόλης τους.

Φιλελεύθερος