Το Αμερικανικό πλαίσιο συνεκμετάλλευσης και οι επιπτώσεις του στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Η επίσκεψη Μπλίνκεν σε Ελλάδα και Τουρκία εκτυλίχθηκε ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδιαμορφώνει το διεθνές περιβάλλον. Η στρατιωτικοποίηση της αναμέτρησης ΝΑΤΟ-Ρωσίας εντείνεται. Η διαμάχη του Δυτικού (ΗΠΑ-ΕΕ-Ιαπωνία) με το διαμορφούμενο Ευρασιατικό (Ρωσία-Κίνα-Ιράν) μπλοκ οξύνεται. Ο καυγάς των μεγάλων δυνάμεων δημιουργεί ευκαιρίες για τους περιφερειακούς δρώντες. Σε αυτό το φόντο καθορίστηκαν οι επιδιώξεις του υπ. εξ. των ΗΠΑ στο ταξίδι του στην περιοχή.

Γράφει ο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Συγκεκριμένα οι Αμερικανοί επιδιώκουν την επιτάχυνση των σχεδιασμών τους σε αυτή. Μία διαδικασία που αφορά τη στράτευση των συμμάχων/εταίρων τους στον ανταγωνισμό τους με τη Μόσχα, τη διαφοροποίηση των ενεργειακών εισαγωγών της ΕΕ από τη Ρωσία με διαχειρίσιμο κόστος, αλλά και την εκδίωξη από την περιοχή των ανταγωνιστικών κέντρων επιρροής -Κίνα, Ρωσία, Ιράν. Αναπόφευκτα η προσοχή του Αμερικανού υπ. Εξ. επικέντρωσε σε αυτά τα ζητήματα.

Σε αυτή την κατεύθυνση οι ΗΠΑ κρίνουν αναγκαίο έναν ελληνοτουρκικό συμβιβασμό. Μία προοπτική ευνοϊκή για τη συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, για την αξιοποίηση της Αν. Μεσογείου ως χώρου παραγωγής και διαμετακόμισης ενέργειας, αλλά και για την εξάπλωση της ευρωατλαντικής επιρροής σε όλες τις γύρω περιοχές. Γι’ αυτό το λόγο η δρομολόγηση ενός πλαισίου ελληνοτουρκικής συνεννόησης είχε κεντρική θέση στην ατζέντα Μπλίνκεν.

Παράλληλα η επίσκεψη του Αμερικανού υπ. εξ. ανέδειξε και την αντίληψη των ΗΠΑ για τα δύο μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ουάσιγκτον φαίνεται να αναγνωρίζει την ‘Άγκυρα ως πολύ-περιφερειακό δρών με σημαντικό βαθμό αυτονομίας, ενώ βλέπει την Αθήνα ως τοπικό ευρωατλαντικό «μεντεσέ». Σε αυτά τα πλαίσια η πρώτη κατανοείται ως ο παράγοντας κλειδί για την υλοποίηση των Αμερικανικών σχεδιασμών σε πολλές περιφέρειες και η δεύτερη ως το βασικό στήριγμα τους στην περιοχή.

Οι ισχυρισμοί των Αμερικανών για τις δύο χώρες αυτές τις μέρες αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Η Τουρκία παρουσιάζεται ως εταίρος σε Ευρώπη, Αφρική, κόσμο, αλλά και ως κλειδί για τη ζώνη Βαλκάνια-Μ. Θάλασσα-Καύκασος-Κ. Ασία-Μ. Ανατολή, ενώ η Ελλάδα ως ευρωατλαντικός περιφερειακός ηγέτης. Συγκεκριμένα η Άγκυρα περιγράφεται ως ζωτική άγκυρα του ΝΑΤΟ –τονίζεται ότι συνδέει τη Μεσόγειο με τη Μ. Θάλασσα, ως οικονομικός κόμβος στην Ευρασία, ως ενεργειακός κόμβος προς την ΕΕ, ενώ η Αθήνα ως Αμερικανονατοϊκός κόμβος προς την Αν. Ευρώπη –υπογραμμίζεται ο ρόλος της Αλεξανδρούπολης, ως οικονομικός εταίρος και ως ηγέτης στην έξωση της Ρωσικής ενέργειας από την περιοχή. Αντίστοιχα τα δύο κράτη επιβραβεύονται για τη συμβολή τους στο Κίεβο, όμως η Τουρκία εκθειάζεται για την προστασία της Ουκρανικής ακτογραμμής –μέσω της εφαρμογής της Συνθήκης του Μοντρέ. Επίσης η Άγκυρα αναγνωρίζεται ως συνομιλητής της Μόσχας –ευχαριστίες για την εξαγωγή σιτηρών και χαρακτηρισμός της στάσεως της ως συνεπής παρά τη μη επιβολή κυρώσεων, όταν η Ελλάδα προβάλλεται ως ηγέτης ενάντια στη Ρωσική επιθετικότητα. Όλα αυτά συναντώνται στις δηλώσεις Μπλίνκεν και του state department.

Σε αυτή τη βάση οι ΗΠΑ διαμορφώνουν τους σχεδιασμούς τους για τις δύο χώρες. Ιεραρχούν τη ρυμούλκηση της Τουρκίας σε πιο φίλο-Δυτικές πολτικές και τη σταθεροποίηση της συμμαχίας μαζί της. Αντίστοιχα επιδιώκουν μία Ελλάδα  προκεχωρημένο Δυτικό φυλάκιο σε Βαλκάνια-Αν. Μεσόγειο. Επακόλουθα επιζητούν την κοινή συμμαχική δράση με την Άγκυρα όπου αυτό είναι εφικτό, αλλά και την ικανότητα της Αθήνας να υποστηρίζει τις συμμαχικές δράσεις ή να αναπληρώνει την Τουρκία όταν αυτή διαφοροποιείται, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο και στο συνετισμό της.

Το ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της Αμερικανικής πολιτικής για Ελλάδα και Τουρκία. Καθώς η Άγκυρα καθυστερεί τη διαδικασία, η Αμερικανική διοίκηση στηρίζει το αίτημα της για αναβάθμιση-αγορά F-16, ωστόσο δε της δίνει χρονοδιάγραμμα με πρόφαση το κογκρέσο. Ταυτόχρονα όμως εντείνονται οι διεργασίες για την πώληση στην Ελλάδα και F-35. Έτσι τα F-16 ανάγονται σε Αμερικανικό τυρί για τη συμμόρφωση της Άγκυρας στο θέμα της Σουηδίας, ενώ η προμήθεια νέων και η αναβάθμιση παλαιών μαχητικών αεροσκαφών από  ην Ελλάδα εξυπηρετεί τόσο, την άμεση κάλυψη του Τουρκικού κενού αεροπορικής ισχύος στο ΝΑΤΟ, όσο και τον εκβιασμό της Τουρκίας από τις ΗΠΑ

Προφανώς αυτή η προσέγγιση επηρεάζει τη στάση των ΗΠΑ και στα ελληνοτουρκικά. Η Αθήνα καλείται να βελτιώνει τις σχέσεις της με την Άγκυρα, αλλά και να προωθεί εναλλακτικές περιφερειακές συνεργασίες, όπως οι τριμερείς με Κύπρο, Αίγυπτο και Ισραήλ. Αντίστοιχα η Άγκυρα ωθείται να συντηρεί λειτουργικές σχέσεις με την Ελλάδα και να εμπλέκεται στις νέες συνεργασίες, προκειμένου να μην πληγεί η επιρροή της στους τοπικούς ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς. Σε κάθε περίπτωση ο μεγάλος ωφελημένος είναι η συνοχή και η ισχύς του ΝΑΤΟ και ο ρόλος της ΕΕ σε περιοχή.

Οι κινήσεις των ΗΠΑ με αφορμή τον καταστρεπτικό σεισμό στην Τουρκία είναι χαρακτηριστικές της Αμερικανικής πολιτικής. Ο Μπλίνκεν χαιρέτισε την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας από την Ελλάδα στη γειτονική χώρα, ενώ εξήρε τα νέα βήματα της Τουρκίας για την εξομάλυνση των σχέσεων της με Ελλάδα και Ισραήλ. Μάλιστα χαρακτήρισε την συγκυρία, ως ιστορική ευκαιρία για τη δρομολόγηση ενός ελληνοτουρκικού συμβιβασμού.

Σε αυτή την κατεύθυνση ο Μπλίνκεν ξεδίπλωσε την προσέγγιση των ΗΠΑ στο θέμα. Στην Τουρκία μίλησε για ευκαιρία διέλευσης μέσω του εδάφους της της ενέργειας που θα κατευθυνθεί στην ΕΕ από Αν. Μεσόγειο, Κασπία και Β. Αφρική, ενώ στην Ελλάδα ανέφερε τους αγωγούς με Βουλγαρία και Βόρειο Μακεδονία, την τροφοδοσία τους με Αζέρικο αέριο και τις υποδομές LNG σε Αλεξανδρούπολη-Ρεβυθούσα. Σε αυτό το πλαίσιο η Άγκυρα αναδύεται στον κύριο ενεργειακό κόμβο της περιοχής, ενώ η Αθήνα σε συμπλήρωμα ή ορισμένη εναλλακτική του σχεδίου, αν η Τουρκία αρνηθεί να συνεργαστεί.

Αναμφίβολα ο ελληνοτουρκικός διάλογος τον οποίο στηρίζουν αναφανδόν οι ΗΠΑ δε θα είναι αδιάφορος σε αυτά τα ζητήματα. Άλλωστε μέχρι σήμερα γνωρίζουμε μόνο τα τρία από τα έξι στοιχεία του: Διερευνητικές. ΜΟΕ. Συναντήσεις στο ΝΑΤΟ. Σε κάθε περίπτωση και αυτά τα τρία εμπίπτουν στο πεδίο που είναι βασικό για την προώθηση της εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων της περιοχής, δηλαδή την κατανομή των ζωνών κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων σε Αιγαίο-Αν. Μεσόγειο, σε περιοχές Ελληνικής δικαιοδοσίας σύμφωνα με το θεμελιώδες διεθνές δίκαιο.

Το ίδιο ισχύει και για τις συνομιλίες στο Κυπριακό. Εκεί βέβαια η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων αποτελεί εδώ και πάρα πολύ καιρό μέρος των συζητήσεων. Κατά τη γνώμη μας λοιπόν οι Αμερικανοί θα δρομολογήσουν εξελίξεις και στη Μεγαλόνησο.

Σε κάθε περίπτωση η επάνοδος της έννοιας συνεκμετάλλευση στο δημόσιο διάλογο δεν είναι τυχαία. Η όλη παρουσία Μπλίνκεν σε Ελλάδα και Τουρκία αυτήν υποδεικνύει ως επιδιωκόμενη διευθέτηση από τις ΗΠΑ, ακόμη και αν δεν ερμηνευθεί με τον προφανή τρόπο η φράση του state department: “Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν σθεναρά τον ρόλο της Ελλάδας ως ηγέτη στη διασφάλιση… της κοινής χρήσης των ενεργειακών πόρων της περιοχής”. Ως εκ τούτων η σύμπλευση Καρατζαφέρη (εθνικισμός) και Μπακογιάννη (κοσμοπολιτισμός) σε αυτή τη λογική, στο φόντο και της συνάντησης Μπλίνκεν-Τσίπρα, προδίδει διεργασίες για την επίτευξη μίας ευρείας πολιτικής συναίνεσης σε αυτή την κατεύθυνση.

Ωστόσο η επιτυχία των Αμερικανικών σχεδιασμών δεν είναι δεδομένη. Η Άγκυρα επιζητεί τη μερίδα του λέοντος από τους ενεργειακούς πόρους της περιοχής και τον έλεγχο της θαλάσσιας διαδρομής Μάλτα-Βόσπορος-Σουέζ, καθώς στοχεύει σε μία Τουρκική σφαίρα επιρροής. Επακόλουθα δεν αναμένονται σημαντικές Τουρκικές υποχωρήσεις, όπως επιβεβαίωσε και η στάση Ερντογάν-Τσαβούσογλου στη συνάντηση με το Μπλίνκεν.

Βεβαίως αυτό μπορεί να αλλάξει αν η Τουρκία προσφύγει σε δανεισμό από τη Δύση λόγω του σεισμού. Διαφορετικά όμως οι κινήσεις των ΗΠΑ περιορίζονται σε δύο: Στην «ανάθεση» της όλης υπόθεσης στον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό. Στην άσκηση πίεσης στην Αθήνα για νέες υποχωρήσεις. Σε κάθε περίπτωση η υιοθέτηση από την Ουάσιγκτον του συνόλου των Τουρκικών αξιώσεων ως ελληνοτουρκικές διαφορές και η κριτικής τους στον τρόπο υπογραφής και όχι στο περιεχόμενο του Τουρκολυβικού μνημονίου, δημιουργούν το έδαφος για την αποδοχή από μέρους τους οποιουδήποτε αποτελέσματος

Ταυτόχρονα η κατάσταση στην Αν. Μεσόγειο περιπλέκεται. Σε περίπτωση άρνησης της Τουρκίας ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός θα κλιμακωθεί, καθώς η ενέργεια αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τη στρατηγική της αυτονομία. Ίδιο αποτέλεσμα θα έχει και μία αποτυχία των Αμερικανικών πιέσεων στην Ελλάδα, η οποία μπορεί να συμβεί σε μία ενδεχόμενη ένδο-Νατοϊκή συμφωνία για τη μεταφορά μέρους του ελέγχου των κεντρικών θαλάσσιων αρτηριών της Αν. Μεσογείου, από τις ΗΠΑ-ΗΒ-Γαλλία στην Τουρκία, η οποία θα μείωνε το ρόλο της Αθήνας ως προκεχωρημένου Δυτικού φυλακίου, άρα και την περιφερειακή της επιρροή. Πρόσθετα ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός θα συνεχιστεί και στο πλαίσιο της συνεκμετάλλευσης, το οποίο μπορεί να ακυρωθεί γρήγορα από τις διεθνείς εξελίξεις. Την ίδια ώρα μία ένταση σε αυτόν ελλοχεύει τον κίνδυνων επεισοδίων που μπορεί να οδηγήσουν σε πόλεμο. Εν κατακλείδι η συνεκμετάλλευση που προωθούν οι ΗΠΑ, μεσοπρόθεσμα αν όχι άμεσα, θα επιβαρύνει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

ΥΓ. Βεβαίως η Ελληνική άρχουσα-κεφαλαιοκρατική τάξη έχει και την επιλογή να μετατρέψει τη χώρα από προκεχωρημένο φυλάκιο της Νατοϊκής Δύσης σε προκεχωρημένου φυλάκιο της Νατοϊκής νέοΟθωμανικής Τουρκίας -σύμμαχος της Δύσης.  …Προαιώνια διλλήματα ταλανίζουν τους άρχοντες του τόπου! Ωστόσο ο Ελληνικός λαός μπορεί να κάψει τα σενάρια τους, όπως το έκανε πολλές φορές στο παρελθόν.

https://www.militaire.gr/