«Χρόνια προόδου σβήστηκαν. Ο κόσμος βρίσκεται σε απελπισία. Η οργή θα ξεσπάσει»

Μια ζοφερή αλλά πραγματική εικόνα παρουσιάζει έκθεση ο ΟΗΕ. Για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια το προσδόκιμο ζωής και τα εισοδήματα μειώθηκαν ενώ επηρεάστηκε σημαντικά και η μόρφωση

Έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια από τότε που ο ΟΗΕ δημιούργησε τον λεγόμενο «δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης». Ο δείκτης, που λαμβάνει υπ’ όψιν το προσδόκιμο ζωής, την εκπαίδευση και το βιοτικό επίπεδο, παρουσίασε για πρώτη φορά μείωση. Όπως αναφέρει η έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNDP) το 2020 και το 2021 ο πλανήτης έκανε πισωγύρισμα πέντε ολόκληρων ετών σε ό,τι αφορά την αποκαλούμενη «ανθρώπινη ανάπτυξη».

«Αυτό σημαίνει ότι πεθαίνουμε νωρίτερα, είμαστε λιγότερο μορφωμένοι και τα εισοδήματά μας μειώνονται. Με τις τρεις αυτές παραμέτρους μπορεί κάποιος να σχηματίσει μια εικόνα για τον λόγο για τον οποίο οι άνθρωποι αρχίζουν να νιώθουν απελπισμένοι, αγανακτισμένοι, ανήσυχοι για το μέλλον» εξήγησε ο επικεφαλής του UNDP Αχίμ Στάινερ.

Σβήστηκαν χρόνια προόδου

Την ώρα που ο δείκτης αυτός αυξανόταν συνεχώς επί δεκαετίες, το 2021 μειώθηκε στο επίπεδο του 2016, «σβήνοντας» χρόνια προόδου. Κύρια αιτία η πανδημία κοροναϊού, αλλά και οι περιβαλλοντικές καταστροφές, οι οποίες εμφανίζονται όλο και συχνότερα, καθώς και οι κρίσεις που διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς να δίνουν περιθώριο στους λαούς να ανακάμψουν.

«Έχουμε ζήσει καταστροφές και στο παρελθόν, υπήρχαν συγκρούσεις και στο παρελθόν, αλλά η συσσώρευση όλων αυτών με τα οποία είμαστε αντιμέτωποι τώρα αποτελεί ένα μεγάλο πισωγύρισμα για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας», υπογράμμισε ο Στάινερ.

Το πισωγύρισμα αυτό αφορά περισσότερο από το 90% των χωρών, αν και υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Σε καλύτερη θέση βρίσκονται η Ελβετία, η Νορβηγία και η Ισλανδία, ενώ στις τελευταίες θέσεις του καταλόγου το Νότιο Σουδάν, το Τσαντ και ο Νίγηρας, χώρες με μεγάλο πληθυσμό και συνεχή αυξητική τάση του.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην 33η θέση με προσδόκιμο ζωής τα 80,1 χρόνια, εκτιμώμενος χρόνος εκπαίδευσης τα 20 έτη και μέσος τα 11,4 ενώ το ακαθάριστο εισόδημα εκτιμάται περίπου στα 29.000 ευρώ.

Μετά την πανδημία η εισβολή στην Ουκρανία

Αναφορικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας, την ώρα που κάποιες χώρες πράγματι είχαν αρχίσει να συνέρχονται, πολλές άλλες στη Λατινική Αμερική, την υποσαχάρια Αφρική, τη νότια Ασία ή την Καραϊβική δεν είχαν τον χρόνο να ανακάμψουν προτού πληγούν από μια νέα κρίση: τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η ρωσική εισβολή είχε τεράστιες επιπτώσεις στην ενεργειακή και διατροφική ασφάλεια με τον Στάινερ να εκτιμά: «Αναμφίβολα οι προοπτικές για το 2022 είναι ζοφερές».

Η μείωση του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης οφείλεται κυρίως στη μείωση του προσδόκιμου ζωής κατά περισσότερο από ενάμιση χρόνο από το 2019 ως το 2021 (από 71,4 χρόνια το 2021 έναντι 73 το 2019). «Παρά τη σημαντική ανάκαμψη της οικονομίας το 2021 το προσδόκιμο ζωής εξακολουθεί να μειώνεται», σημείωσε ο συντάκτης της έκθεσης Πέδρο Κονσεϊσάο στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, χαρακτηρίζοντας την τάση αυτή «πρωτόγνωρο σοκ». «Στις ΗΠΑ παρατηρείται μείωση κατά δύο ετών του προσδόκιμου ζωής, σε άλλες χώρες η μείωση είναι ακόμη μεγαλύτερη», πρόσθεσε.

«Η αγανάκτηση θα οδηγήσει σε ακραίες οδούς»

Η έκθεση παρουσιάζει έναν κόσμο και τους πολίτες «αναστατωμένους» από τις κρίσεις που συσσωρεύονται και από την «αβεβαιότητα» που προκαλούν αυτές. «Οι άνθρωποι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους», σημείωσε ο Σταίνερ φοβούμενος ότι όλη αυτή «η αγανάκτηση» θα οδηγήσει κάποιους σε ακραίες οδούς και τη βία.

«Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με τους κανόνες του παιχνιδιού του προηγούμενου αιώνα, που βασίζονταν στην οικονομική ανάπτυξη», πρόσθεσε. «Η αλλαγή που έχουμε ανάγκη απαιτεί νέους δείκτες: μείωση της χρήσης του άνθρακα, λιγότερες ανισότητες, περισσότερη βιωσιμότητα».

Οι άξονες της ανάκαμψης

Η έκθεση προτείνει η παγκόσμια κοινότητα να επικεντρωθεί σε τρεις άξονες: επενδύσεις, κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην προετοιμασία για μελλοντικές πανδημίες, εγγυήσεις για την απορρόφηση των σοκ και καινοτομίες για την ενίσχυση των ικανοτήτων αντιμετώπισης μελλοντικών κρίσεων.

Το UNDP ζητεί επίσης να μην συνεχιστεί η τρέχουσα τάση μείωσης της αναπτυξιακής βοήθειας προς τις πιο ευάλωτες χώρες. «Θα ήταν μεγάλο λάθος», το οποίο θα μειώσει «τις ικανότητές μας να εργαστούμε από κοινού», επέμεινε ο Στάινερ, την ώρα μάλιστα που «η κλιματική αλλαγή, η φτώχεια, η κυβερνοεγκληματικότητα, οι πανδημίες απαιτούν να εργαστούμε όλοι μαζί ως παγκόσμια κοινότητα».

Κατάσταση που θυμίζει Μεσοπόλεμο

Η έκθεση είναι ένα ακόμα «καμπανάκι» προς τους ηγέτες του πλανήτη οι οποίοι δείχνουν να αδυνατούν να κατανοήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Χρόνο με τον χρόνο οι εξελίξεις και η αδυναμία κυρίως της Ευρώπης να δράσει άμεσα και πειστικά θυμίζουν την περίοδο του Μεσοπολέμου. Η οικονομική κρίση, ο πληθωρισμός,  η πτώση του βιοτικού επιπέδου των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων και οι άτολμοι-αδιάφοροι ηγέτες εκτόξευσαν την οργή και τον εθνικισμό με αποτέλεσμα ακόμα και ιδέες όπως του Μουσολίνι και του Χίτλερ να μοιάζουν ελκυστικές καθώς το υπάρχον σύστημα ήταν εγκλωβισμένο στις αγκυλώσεις του και δεν απέδιδε.