Κατώτατος μισθός: Η θέση της Ελλάδας στον εργασιακό «χάρτη» της Ευρώπης

Η αύξηση του κατώτατου μισθού από την 1η Μαΐου 2023 ήταν μια από τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, κατά την ομιλία του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, η αύξηση θα ισχύσει από τον Μάιο του 2023 και, χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένο ποσοστό, τόνισε πως στόχος είναι η επιστροφή στα επίπεδα προ μνημονίου.

Στη χώρα μας, από 1ης Μαΐου 2022, ο κατώτατος μισθός ανέρχεται στα 713 ευρώ για τους υπαλλήλους και στα 31,85 ευρώ κατώτατο ημερομίσθιο για τους εργατοτεχνίτες. Συνυπολογίζοντας και τον 13ο μισθό, ο κατώτατος διαμορφώνεται στα 774 ευρώ.

Η αύξηση του κατώτατου μισθού έρχεται σε μια εποχή που η εκτόξευση του πληθωρισμού και οι τιμές-«φωτιά» σε βασικά είδη και ενέργεια έχουν συρρικνώσει δραματικά την αγοραστική δύναμη και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (European Trade Union Confederation -ETUC), αναλύοντας τα στοιχεία της Eurostat, διαπιστώνει πτώση-ρεκόρ της αξίας των κατώτατων μισθών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Οι χαμηλότερα αμειβόμενοι εργαζόμενοι στην Ευρώπη είδαν την αξία των μισθών τους να μειώνεται έως και 19% φέτος, «γεγονός που αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη πτώση των πραγματικών κατώτατων μισθών αυτόν τον αιώνα», σύμφωνα με την ETUC.

Τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. κατέληξαν στις αρχές Ιουνίου σε συμφωνία για τον καθορισμό επαρκών κατώτατων μισθών σε κάθε χώρα-μέλος, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης.

21 από τις 27 χώρες-μέλη της Ε.Ε. έχουν θεσπίσει κατώτατο μισθό, ο οποίος κυμαίνεται (με βάση τα στοιχεία Ιανουαρίου 2022) από 332 ευρώ το μήνα (Βουλγαρία) έως και 2.257 ευρώ τον μήνα (Λουξεμβούργο), όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Eurostat.

Το ύψος των μισθολογικών αποδοχών στις υπόλοιπες έξι χώρες-μέλη -Αυστρία, Κύπρος, Δανία, Φινλανδία, Ιταλία και Σουηδία- καθορίζεται μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Σε 13 χώρες-μέλη, κυρίως του ανατολικού μπλοκ, οι κατώτατοι μισθοί κυμαίνονται κάτω από 1.000 ευρώ. Για παράδειγμα, στη Ρουμανία ο κατώτατος μισθός είναι στα 515 ευρώ, στην Ουγγαρία 542 ευρώ, Κροατία 624 ευρώ, Σλοβακία 646 ευρώ, Τσεχία 652 ευρώ, Εσθονία 654 ευρώ, Πολωνία 655 ευρώ, Λιθουανία 730 ευρώ.

Η Ελλάδα, όπως κα η Μάλτα και η Πορτογαλία, συγκαταλέγονται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με κατώτατο μισθό κάτω των 1.000 ευρώ.

Στον αντίποδα, σε έξι χώρες-μέλη, ο κατώτατος μισθός υπερβαίνει τα 1.500 ευρώ το μήνα: Γαλλία (1.603 ευρώ), Γερμανία (1.645 ευρώ), Βέλγιο (1.658 ευρώ), Ολλανδία (1.725 ευρώ), Ιρλανδία (1.775 ευρώ) και Λουξεμβούργο (2.257 ευρώ).

Με βάση τη νέα κοινοτική Οδηγία -η οποία αναπόφευκτα θα έχει αντίκτυπο στον βασικό μισθό, αλλά και στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας- ο κατώτατος μισθός θα θεωρείται επαρκής εάν διασφαλίζει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, το οποίο θα υπολογίζεται βάσει ενός καλαθιού αγαθών και υπηρεσιών σε πραγματικές τιμές.

Παράλληλα, οι διαπραγματευτές της Ε.Ε. συμφώνησαν ότι οι χώρες-μέλη θα πρέπει να ενισχύσουν τις κλαδικές και διακλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις ως ουσιαστικό παράγοντα για την προστασία των εργαζομένων, παρέχοντάς τους έναν κατώτατο μισθό. Τα κράτη μέλη στα οποία λιγότερο από το 80% του εργατικού δυναμικού προστατεύεται από συλλογική σύμβαση εργασίας, θα πρέπει να καταρτίσουν σχέδιο δράσης ώστε να αυξηθεί το συγκεκριμένο ποσοστό.

Πώς διαμορφώνεται το εργασιακό τοπίο στις υπόλοιπες χώρες-μέλη της Ε.Ε.;

Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα.
Αυστρία

Εργατικά συνδικάτα και Εμπορικό Επιμελητήριο διαπραγματεύονται συλλογικές συμβάσεις εργασίας, γεγονός που συνεπάγεται ότι σχεδόν το σύνολο των εργαζομένων λαμβάνει κατώτατο μισθό.

Οι συλλογικές συμφωνίες είναι ανά κλάδο, γι’ αυτό και ο κατώτατος μισθός δεν είναι ο ίδιος για κάθε κατηγορία εργαζομένου. Κυβέρνηση και κοινωνικοί εταίροι στην Αυστρία κατέληξαν το 2017 σε συμφωνία η οποία θέτει ελάχιστο όριο 1.500 ευρώ για τον κατώτατο μισθό σε όλους τους κλάδους.
Γαλλία

Ο κατώτατος μισθός στη Γαλλία έχει ορισθεί στα 10,85 ευρώ (μεικτά) την ώρα και στα 8,85 ευρώ καθαρά και ισχύει σε όλους τους κλάδους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το ωράριο στη Γαλλία είναι 35 ώρες την εβδομάδα, ο μηνιαίος κατώτατος μισθός ανέρχεται στα 1.645,58 ευρώ (μεικτά) και 1.302,64 ευρώ καθαρές αποδοχές. Σε ετήσια βάση, οι καθαρές αποδοχές ενός εργαζομένου ανέρχονται στα 15.631,75 ευρώ.
Ιταλία

Στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα καθορίζονται βάσει συλλογικών συμβάσεων εργασίας, έπειτα από συμφωνία μεταξύ των συνδικάτων και των εργοδοτών. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας και Εργασίας (NELC), περίπου το 88% των εργαζομένων καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, με μέσο όρο κατώτατου ημερομισθίου 9 ευρώ την ώρα. Παρ’ όλα αυτά, τουλάχιστον ένα 11% των εργαζομένων που θεωρητικά καλύπτονται από ΣΣΕ, λαμβάνουν αποδοχές χαμηλότερες του κατώτατου μισθού.
Γερμανία

Ο κατώτατος μισθός στη Γερμανία καθιερώθηκε το 2015 και τότε ανερχόταν στα 8,50 ευρώ την ώρα. Από 1ης Ιανουαρίου 2022 έχει αυξηθεί στα 9,82 ευρώ την ώρα και από 1ης Ιουλίου στα 10,45 ευρώ την ώρα. Από 1ης Οκτωβρίου, προβλέπεται να αυξηθεί στα 12 ευρώ την ώρα. Οι αυξήσεις αφορούν σχεδόν 6,2 εκατ. εργαζομένους, συμπεριλαμβανομένων και των αυτοαπασχολουμένων κι εκείνων με ευέλικτο ωράριο εργασίας. Όπως είχε ανακοινώσει ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, μετά την έγκριση του σχετικού νόμου από το γερμανικό Κοινοβούλιο, η αύξηση του κατώτατου μισθού θα ισχύσει για περισσότερους από το 10% του εργατικού δυναμικού.
Πορτογαλία

Οι αρχές της Λισαβόνας καθιέρωσαν τον κατώτατο μισθό ένα μήνα μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1974. Στο διάστημα μεταξύ 2015 και 2022, ο κατώτατος μισθός στη χώρα αυξήθηκε κατά 39,6%, από τα 505 στα 705 ευρώ. Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα έχει δεσμευθεί για περαιτέρω αύξηση το 2023, στα 750 ευρώ.
Ισπανία

Η ισπανική κυβέρνηση προχώρησε σε αύξηση του κατώτατου μισθού τον Φεβουάριο, ανεβάζοντάς τον στα 1.000 ευρώ κι έπειτα από συμφωνία μεταξύ των εταίρων του κυβερνητικού συνασπισμού, των εργατικών συνδικάτων και της Γενικής Ομοσπονδίας Εργαζομένων(UGT).

Ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, προσανατολίζεται σε νέα αύξηση του κατώτατου μισθού το 2023, ώστε να ανέλθει στο 60% του μέσου μισθού -περίπου στα 1.050 ευρώ.

Από μελέτη που εκπόνησε το οικονομικό γραφείο της Ομοσπονδίας Εργαζομένων(Comisiones Obreras -CC.OO), προκύπτει ότι σχεδόν δύο εκατ. εργαζόμενοι θα ωφεληθούν από την αύξηση του κατώτατου μισθού και ειδικότερα οι νέοι και οι γυναίκες. Η Ισπανία, όπως και η Ελλάδα, συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των νέων (26,9% τον Ιούλιο).