ΠΟΛΕΜΟΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ‘ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟ ΠΡΟΝΟΜΙΟ’ ΔΟΛΑΡΙΟΥ – Η ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

Η δήλωση του πρόεδρου των ΗΠΑ Μπάιντεν ότι (με τραπεζικά εργαλεία) «Συνθλίβουμε τη ρωσική οικονομία» και η ανακοίνωση του προέδρου της Ρωσίας Πούτιν ότι οι «μη φιλικές» χώρες θα πρέπει να πληρώσουν για το ρωσικό αέριο σε ρούβλια μου έφερε στο μυαλό το ‘Υπερβολικό Προνόμιο’ του αμερικανικού δολαρίου.

Αυτό αναφέρεται στα οφέλη που έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες λόγω του ότι το νόμισμά τους είναι το διεθνές αποθεματικό νόμισμα (αυτό που κρατείται από τις κεντρικές τράπεζες ή άλλες νομισματικές αρχές των χωρών ως μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων τους για να χρησιμοποιηθεί σε διεθνείς συναλλαγές, διεθνείς επενδύσεις και όλες τις πτυχές της παγκόσμιας οικονομίας).

Το βάπτισε ο Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν (τότε υπουργός Οικονομικών του Σαρλ ντε Γκωλ και μετέπειτα πρόεδρος της Γαλλίας), επειδή όπως το συνοψίζει ο Αμερικανός καθηγητής οικονομικών Μπάρυ Έιχενγκρην στο ομώνυμο βιβλίο του «Κοστίζει μόνο λίγα σεντς στις ΗΠΑ να παράγουν ένα χαρτονόμισμα 100 δολαρίων, αλλά οι άλλες χώρες πρέπει να καταβάλουν 100 δολάρια πραγματικών αγαθών για να το αποκτήσουν».

Η ηγεμονία του αμερικανικού νομίσματος, που διαδέχτηκε την βρετανική στερλίνα, χρονολογείται από το 1944, όταν προς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι σύμμαχοι συμφώνησαν για τη δημιουργία ενός νέου διεθνούς νομισματικού συστήματος.

Το 2021 σχεδόν το 60% των 12,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων ήταν σε δολάρια με την Κίνα να διαθέτει περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο, ενώ η Ρωσία 630 δισεκατομμύρια (το μεγαλύτερο μέρος των οποίων έχει πλέον παγώσει).

Γιατί όμως τα άλλα κράτη (ακόμα και τα ισχυρά κι εχθρικά προς τις ΗΠΑ όπως η Σοβιετική Ένωση παλιότερα) το δέχονται και τι μέλλει γενέσθαι;

Οι συνοπτικές απαντήσεις μερικών από τους πιο επιφανείς Έλληνες ειδικούς είναι οι εξής:

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΛΙΑΝΟΣ (ομότιμος καθηγητής τ. Πρύτανης Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών) Νομίζω ότι υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους ο Πούτιν θέλει ρούβλια. Πρώτον, για να αυξηθεί αμέσως η ζήτηση του ρουβλίου και να ανατιμηθεί ώστε να γίνουν φθηνότερες οι εισαγωγές στην Ρωσία. Δεύτερον, τα ευρώ και τα δολάρια είναι μάλλον δύσκολο να τα χρησιμοποιήσει λόγω του παγώματος των ρωσικών λογαριασμών που έχουν επιβάλει Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι. Η Αμερική πράγματι τυπώνει χρήμα και γι αυτό υπάρχουν μεγάλες ποσότητες δολαρίων εκτός ΗΠΑ. Πρόβλημα θα προκύψει αν οι ξένοι θέλουν να πουλήσουν τα δολάρια που έχουν, οπότε το αμερικάνικο νόμισμα θα υποτιμηθεί σημαντικά και θα ακριβύνουν οι εισαγωγές στην Αμερική. Μπορεί, βέβαια, να υπάρχουν και πολλά άλλα μυστικά στην ιστορία αυτή.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΗΤΡΟΣ (ομότιμος καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών) Για να μπορεί να απολαμβάνει το νόμισμα μιας χώρας «Υπερβολικό Προνόμιο» στις διεθνείς αγορές χρειάζεται τουλάχιστον μια από δύο προϋποθέσεις. Η μια είναι το νόμισμα της να παρέχει πραγματική αξία στους διεθνείς συναλλασσόμενους, ώστε να δέχονται να το πληρώσουν, ή να είναι υποχρεωμένοι να το ζητούν γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Στην αρχαία Αθήνα η δραχμή κατείχε την θέση του δολαρίου σήμερα, απολάμβανε αυτού του προνομία, αλλά επίσης είχε πραγματική αξία ίση με την αξία του αργύρου που περιείχε.

Η επιφυλακτικότητα κι αβεβαιότητα των ελλήνων καθηγητών αντικατοπτρίζεται και στις θέσεις των συναδέλφων τους των μεγαλύτερων δυτικών πανεπιστημίων.

Σε μια παρεμφερή, αλλά πολύ μεγαλύτερης κλίμακας και εύρους έρευνα του Πανεπιστήμιο του Σικάγο δεκάδες εξέχοντες οικονομολόγοι ρωτήθηκαν εάν συμφωνούν ή διαφωνούν με τις ακόλουθες δηλώσεις:

α) Οι επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα είναι στασιμοπληθωριστικές, καθώς θα μειώσουν αισθητά την παγκόσμια ανάπτυξη και θα αυξήσουν τον παγκόσμιο πληθωρισμό τον επόμενο χρόνο. Το 26% συμφωνεί απόλυτα, το 53% συμφωνεί, το 21% είναι αβέβαιο και κανείς δεν διαφωνεί.

β) Οι οικονομικές και χρηματοοικονομικές κυρώσεις που έχουν ήδη επιβληθεί θα οδηγήσουν τη Ρωσία σε βαθιά ύφεση. Το 32% συμφωνεί απόλυτα, το 61% συμφωνεί, το 7% είναι αβέβαιο και κανένας δεν διαφωνεί.

γ) Η στοχοποίηση της ρωσικής οικονομίας μέσω της ολοκληρωτικής απαγόρευσης των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου ενέχει υψηλό κίνδυνο ύφεσης στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Το 17% συμφωνεί απόλυτα, το 53% συμφωνεί, το 27% είναι αβέβαιο και το 2% διαφωνεί. (Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις για ύφεση είναι πολύ ισχυρότερες μεταξύ των Ευρωπαίων).

δ) Η χρήση του δολαρίου ως όπλο είναι πιθανό να το οδηγήσει σε σημαντική διολίσθησή του από τη θέση του κυρίαρχου διεθνούς νομίσματος. Το 24% συμφωνεί, το 36% είναι αβέβαιο, το 36% διαφωνεί και το 5% διαφωνεί έντονα.( Όσοι διαφωνούν το κάνουν κυρίως επειδή υποστηρίζουν ότι απλώς δεν υπάρχει ορατός διάδοχός του.)

Τα πράγματα μου φαίνονται μάλλον ακατανόητα, αλλά ίσως το κλειδί βρίσκεται στην παρατήρηση του Έιχενγκρην ότι: «Η στερλίνα έχασε τη θέση της ως διεθνές νόμισμα επειδή η Βρετανία έχασε το καθεστώς της μεγάλης δύναμης και όχι το αντίστροφο»…

Σε αυτή την περίπτωση για να παραφράσουμε τον Κλάουζεβιτς ‘τα χρηματοοικονομικά είναι η συνέχεια των πολιτικοστρατιωτικών με άλλα μέσα’…

… και για να θυμηθούμε τον Ηράκλειτο ‘πόλεμος πατήρ πάντων’…

… εκτός αν είναι πυρηνικός…