Τι θα σήμαινε για την Ευρώπη εάν η Λεπέν κέρδιζε τις εκλογές;

Ένα σενάριο το οποίο αποφεύγουν να αναλύσουν στην Ευρώπη

Των Ian Bond και John Springford *     

Για μήνες, η Ευρώπη υπέθετε αυτάρεσκα ότι ο Εμμανουέλ Μακρόν θα κέρδιζε τις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας τον Απρίλιο του 2022, με τη Μαρία Λεπέν, επικεφαλής του δεξιού λαϊκιστικού κόμματος Εθνικό Μέτωπο, να περνά στον δεύτερο γύρο της 24ης Απριλίου, αλλά χωρίς να απειλεί τον Μακρόν. Το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των εκλογών στις 10 Απριλίου ωστόσο, δείχνει ότι η κούρσα μεταξύ των δύο έχει περιοριστεί σημαντικά -στο σημείο που η Λεπέν έχει ρεαλιστικές πιθανότητες να κερδίσει. Εάν θα γινόταν αυτό, η επίπτωση στην ΕΕ κι στο ΝΑΤΟ και στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, θα ήταν βαθιά αποσταθεροποιητική.

Στις εκλογές του 2017, η υπόσχεση της Λε Πεν να διεξάγει δημοψήφισμα για την ένταξη της Γαλλίας στο ευρώ, ήταν άκαιρη. Ερχόταν δύο χρόνια μετά το ελληνικό δημοψήφισμα που οδήγησε σε άλλη μια ύφεση εκεί. Και η ευρωζώνη άρχιζε μια διετή περίοδο ανάπτυξης που υπονόμευσε το μήνυμα της ότι οι Γάλλοι θα μπορούσαν να ευημερήσουν μόνο εκτός του ευρώ. Πέρασε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών αλλά ηττήθηκε εύκολα από τον Μακρόν. Πέντε χρόνια αργότερα, η Λεπέν δεν υπόσχεται δημοψήφισμα για το ευρώ, αλλά ο ευρωσκεπτικισμός της παραμένει. Η νέα της στρατηγική ακολουθεί τις τακτικές των κυβερνήσεων της Πολωνίας και της Ουγγαρίας. Αρνείται να εφαρμόσει τους νόμους της ΕΕ που δεν της αρέσουν, ιδιαίτερα εκείνους που την αποτρέπουν από το να ευνοήσει τους Γάλλους πολίτες έναντι άλλων κρατών μελών. Η διαφορά είναι πως η Γαλλίας (σε αντίθεση με την Πολωνία, την Ουγγαρία ή στα αλήθεια και με το Ηνωμένο Βασίλειο), είναι αναπόσπαστη από την ΕΕ.

Στο μανιφέστο της, “Το πλάνο μου για την προεδρία”, η Λεπέν γράφει λίγα πράγματα για την ΕΕ, εκτός από μερικές ακρότητες για την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Δεσμεύεται για “μια Ευρωπαϊκή Συμμαχία των Εθνών, που προορίζεται να αντικαταστήσει σταδιακά την Ευρωπαϊκή Ένωση”, αλλά δεν γίνεται σίγουρη ότι θα πετύχει ή ποιος θα είναι σε αυτό. Γράφει ότι οι επαφές που έχει κάνει σε άλλα κράτη-μέλη, “συμπεριλαμβανομένων αρκετών αρχηγών κυβερνήσεων, μου δίνουν ελπίδα ότι αυτό το έργο θα πετύχει μεσοπρόθεσμα”.

Σε κάποιους τομείς, η Λεπέν επιδιώκει μεταρρυθμίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Υπόσχεται να επαναδιαπραγματευτεί τη συνθήκη Σένγκεν, η οποία προσφέρει την ελεύθερη μετακίνηση πολιτών μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι η απουσία συνοριακών ελέγχων “δεν είναι προς όφελος των κρατών”. Αλλά θα αποδεχόταν απροσδιόριστες “απλοποιημένες διαδικασίες” για τους πολίτες της ΕΕ. Οι πιθανότητες της για επιτυχή επαναδιαπραγμάτευση είναι μηδενικές: τα άλλα μέλη της Σένγκεν δεν θέλουν μόνιμους ελέγχους στα σύνορα (αν και πολλές, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, έχουν χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό διασφάλισης της συμφωνίας για την εκ νέου επιβολή συνοριακών ελέγχων τα τελευταία επτά χρόνια).

Υπάρχουν αρκετοί άλλοι τομείς πολιτικής όπου η Λεπέν θα παραβίαζε τη νομοθεσία της ΕΕ, αντί να προσπαθήσει να τους αλλάξει. Θέλει να μειώσει μονομερώς τις πληρωμές της Γαλλίας στον προϋπολογισμό της ΕΕ μονομερώς. Οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι από άλλα κράτη-μέλη δεν θα επιτρεπόταν πλέον. Εκτιμά ότι αυτό δημιουργεί “μια άβυσσο στα δημοσιονομικά” (οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι πληρώνουν φόρους στο κράτος προέλευσης). Θέλει να δώσει προτεραιότητα στους Γάλλους πολίτες για πρόσβαση στην κοινωνική και φοιτητική στέγαση. Στα νεαρά ζευγάρια, τουλάχιστον ένας εκ των οποίων θα πρέπει να είναι Γάλλος πολίτης, θα δίνονται δάνεια με μηδενικό επιτόκιο για να τους βοηθήσουν να αγοράσουν ένα σπίτι -και το δάνειο δεν θα πρέπει να αποπληρωθεί εάν έχουν τρία ή περισσότερα παιδιά. Οι κανόνες της ΕΕ αποτρέπουν τις κυβερνήσεις από το να προτιμούν τους δικούς τους πολίτες έναντι άλλων της ΕΕ, διότι οι υπήκοοι τους έχουν καλύτερη πρόσβαση σε στέγαση και συνεπώς στις θέσεις εργασίας. Η Λεπέν θα αγνοούσε επίσης τους κανόνες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις. Θέλει να κάνει τις κεντρικές και τοπικές κυβερνήσεις να “αγοράζουν γαλλικά”, να εξασφαλίσει ότι οι εστιάτορες θα παίρνουν το 80% των τροφίμων τους από Γάλλους αγρότες και θα παράσχουν περισσότερη βοήθεια στους γεωργούς από τις επιδοτήσεις που παρέχονται στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (αυτό το τελευταίο μπορεί να παραβιάσει τους κανόνες της ΕΕ για την κρατική βοήθεια, αναλόγως από το πώς είναι σχεδιασμένη”.

Εάν η Λεπέν εφάρμοζε τις πολιτικές της, οι συνέπειες για την ΕΕ θα ήταν πολιτικό χάος. Η Γαλλία δεν θα εγκατέλειπε την ΕΕ και το ευρώ βραχυπρόθεσμα, κάτι που θα σημαίνει -με λίγη τύχη- ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν θα τρομοκρατηθούν. Αλλά τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη-μέλη έχουν αδύναμες εξουσίες για να την υποχρεώσουν να κάνει πίσω: τα πρόστιμα που επιβάλλονται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, θα μπορούσαν απλώς να αγνοηθούν και η Γαλλία έχει αρκετή δημοσιονομική ικανότητα να δεχτεί το πάγωμα του προϋπολογισμού της ΕΕ και των χρημάτων του ταμείου ανάκαμψης με βάση τον νέο μηχανισμό, ο οποίος τιμωρεί τις χώρες που παραβιάζουν το κράτος δικαίου. Η ΕΕ θα βρισκόταν αντιμέτωπη με αδιέξοδο σε μια ολόκληρη σειρά ζητημάτων πολιτικής: χωρίς τη Γερμανία και τη Γαλλία να διαπραγματεύονται συμβιβασμούς μεταξύ τους στους μεγάλους τομείς πολιτικής, λίγοι νέοι νόμοι θα εγκρινόταν. Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα θα ήταν ότι η ΕΕ μπορεί να έχει περιορισμένες ικανότητες να επιβάλλει τους δικούς της νόμους σε ένα απαραίτητο κράτος-μέλος, ενώ οι εθνικιστικές κυβερνήσεις στην ΕΕ θα είχαν πολύ μεγαλύτερο κρίσιμο μέγεθος, και θα ενεργούσαν από κοινού για να υπονομεύσουν περαιτέρω την ΕΕ.

Αν και θέλει να αυξήσει τον αμυντικό προϋπολογισμό της Γαλλίας από 41 δισ. Ευρώ φέτος σε 55 δισ. Ευρώ το 2027, η Λεπέν δεν διευκρινίζει ποιες στρατιωτικές απειλές αντιμετωπίζει η Γαλλία και σχεδόν ποτέ δεν αναφέρει τη Ρωσία. Αυτό ίσως αποτυπώνει την ασάφεια της σχέσης της με τον Πούτιν. Τον Σεπτέμβριο του 2014 (μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, τη ρωσική εισβολή στο Ντονμπάς και την κατάρριψη από ομάδες προσκείμενες στη Ρωσία της πτήσεις ΜΗ17 των Μαλαισιανών αερογραμμών, με την απώλεια 298 ζωών), το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν, έλαβε δάνειο 9,4 εκατ, ευρώ από ρωσική τράπεζα που θεωρείται ύποπτη για δεσμούς με τις ρωσικές αρχές.

Ο Πούτιν είχε μία συνάντηση με τη Λεπέν στο Κρεμλινο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής της εκστρατείας το 2017, και την περιέγραψε ότι αντιπροσωπεύει “μια σειρά πολιτικών δυνάμεων που κερδίζουν δυναμική”. Η Λεπέν και οι κομματικοί της συνάδελφοί της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν αντιταχθεί σθεναρά στις κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία.

Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας αυτού του έτους, αν και έχει ασκήσει κριτική στην εισβολή στην Ουκρανία, έχει επίσης δηλώσει ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να γίνει ένας σύμμαχος της Γαλλίας ξανά εάν τελείωνε ο πόλεμος -μια θέση που έρχεται σε αντίθεση με αυτή του Αμερικάνου προέδρου Μπάιντεν και άλλων δυτικών ηγετών που έχουν κατηγορήσει τον Πούτιν ως υπεύθυνο για εγκλήματα πολέμου.

Εάν εκλεγεί η Λεπέν, υπάρχει κίνδυνος να ασκήσει βέτο στις κυρώσεις ή απλώς θα τις επιβάλλει ασθενώς, και οι σχέσεις της Γαλλίας με τους περισσότερους συμμάχους της θα διαταρασσόταν.

Οι Γάλλοι ψηφοφόροι, όπως εκείνοι σε άλλες χώρες, είναι απίθανο να κάνουν την επιλογή τους με βάση την πολιτική τους προς την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ. Δεν θα ενδιαφερθούν πολύ για τις υποσχέσεις της Λεπέν να διασφαλίσει τη γαλλική κυριαρχία σε διάφορες ακατοίκητες περιοχές του Ειρηνικού. Ο κίνδυνος για τον Μακρόν ότι ότι η -όπως γίνεται αντιληπτή- υπεροψία του, σε συνδυασμό με την άνοδο των τιμών και την μείωση του βιοτικού επιπέδου, θα οδηγήσει τους ψηφοφόρους να στραφούν εναντίον του, με τη Λεπέν να είναι η περισσότερο ωφελημένο. Η Ευρώπη, που απειλείται από ανατολικά από τον Πούτιν, μπορεί να βρεθεί σε σοβαρά προβλήματα από το εσωτερικό της, από μια θαυμάστρια του Πούτιν, τη Λεπέν. Οι άλλοι δυτικοί ηγέτες μπορούν μόνο να ελπίζουν ότι οι Γάλλοι ψηφοφόροι θα βρουν εναλλακτικούς τρόπους για να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους και να επανεκλέξουν τον Μακρόν.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.cer.eu/insights/what-would-president-le-pen-mean-europe-manifesto-trouble