ΑΡΘΡΟ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ : 19.12.1956: Νιχάτ Ερίμ – LennoxBoyd – διχοτόμηση/τριχοτόμηση

Από ΣΗΜΕΡΙΝΗ 19.12.2021

https://www.onisilos.gr/?p=33285

19.12.1956: Νιχάτ Ερίμ – Lennox Boyd – διχοτόμηση/τριχοτόμηση

Η 19 Δεκεμβρίου 1956 είναι η χειρότερη «επέτειος» για την Κύπρο μας. Ημέρα που ο Βρετανός Υπουργός Αποικιών Lennox-Boyd από το βήμα της Βουλής των Κοινοτήτων έδωσε επίσημα υπόσχεση στους Τούρκους ότι σε τελική λύση του Κυπριακού δεν θα αποκλείεται η διχοτόμηση και η ξεχωριστή αυτοδιάθεση των Τούρκων της Κύπρου, μιας μειονότητας του 18%.

Το ιστορικό εν συντομία,

Η αρχή έγινε στις 27 Αυγούστου 1955 (πέντε μήνες μετά την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα) όταν ο μισέλληνας Βρετανός Μόνιμος Υπουργός στο Φόρειν ΄Οφις Sir Ivone Kirkpatrick οργάνωσε την κακόφημη «Τριμερή» του Λονδίνου και έφερε μέσα την Τουρκία ως ενδιαφερόμενο μέρος στο Κυπριακό (με την συγκατάθεση του τότε Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας Στέφανου Στεφανόπουλου) παραβιάζοντας την Συνθήκη της Λωζάννης . Στη «Τριμερή» οι Τούρκοι δήλωσαν: «δεν θα συμφωνούσαν ποτέ η Κύπρος να περάσει στην Ελλάδα και αυτός ήταν ο λόγος που αντιτίθονταν έντονα στην αρχή της αυτοδιάθεσης… θεωρούσαν την Κύπρο μέρος της δικής των γης, «notre terre»…»

Στις 19.12.1956 ο Υπουργός Αποικιών ανακοίνωσε τις Συνταγματικές Προτάσεις του Λόρδου Radcliffe στον οποίο εντός του 1956 η βρετανική κυβέρνηση είχε αναθέσει την ετοιμασία Συντάγματος αυτοκυβέρνησης για την Κύπρο.

Παράλληλα όμως στην Τουρκία και ο τότε Πρωθυπουργός Adnan Menderes ανέθεσε και εκείνος στον Τούρκο Συνταγματολόγο Δρ. Nihat Erim την ετοιμασία στρατηγικού σχεδίου για επανάκτηση της Κύπρου!

Ο Δρ. Erim παρέδωσε δυο εκθέσεις , η μία στις 24 Νοεμβρίου 1956 και η δεύτερη στις 22 Δεκεμβρίου 1956 που έκτοτε αποτελούν την πάγια τουρκική πολιτική έναντι της Κύπρου. Ως πρωταρχικό στόχο ο Δρ. Erim έθεσε την διχοτόμηση και την ξεχωριστή αυτοδιάθεση…

Βάση του σχεδίου Erim, στις 30/11/56 στο Λονδίνο έλαβε χώρα συνάντηση Βρετανών και Τούρκων αξιωματούχων (περιλαμβανομένου και του Τούρκου Πρωθυπουργού) όπου οι τελευταίοι τόνισαν: «η διχοτόμηση ήταν η μόνη λύση που διασφάλισε γι΄αυτούς την Κύπρο… έπρεπε να διασφαλιζόταν η παρουσία της Τουρκίας στην Κύπρο».

Στις 14 Δεκεμβρίου ο Υπ. Αποικιών Lennox-Boyd επισκέφθηκε την Αθήνα και έδωσε αντίγραφο των Προτάσεων Radcliffe στον Έλληνα Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή. Σύμφωνα με την έρευνα της γράφουσας , τα βρετανικά έγγραφα αποκάλυψαν ότι το αντίγραφο που δόθηκε στον Κ. Καραμανλή σε κάποια σημεία ήταν διαφορετικό από εκείνο που δόθηκε στους Τούρκους. Σημειώνεται ότι στους Τούρκους είχε δοθεί προκαταβολικά και όταν ο Καραμανλής παραπονέθηκε γιατί δεν του στάλθηκε αντίγραφο πριν την άφιξή του στην Αθήνα, ο Υπ. Αποικιών με ψυχρό ύφος του είπε, είτε το δέχεσαι είτε όχι (take it or leave it) τα τουρκικά συμφέροντα έπρεπε να διασφαλίζονταν.

Στις 16 Δεκεμβρίου ο Lennox-Boyd πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να σιγουρευτεί ότι όσα θα ανακοίνωνε στις 19 Δεκεμβρίου από τη Βουλή ικανοποιούσαν πλήρως τους Τούρκους. Κατά την συνάντηση ο Menderes υπέδειξε στον Βρετανό Υπουργό επακριβώς τι τον ήθελε να ανακοινώσει.

«…ο Menderes ήλπιζε όταν η βρετανική κυβέρνηση στις 19 Δεκεμβρίου θα έκανε την ανακοίνωση, θα το ξεκαθάριζε πως όταν οι συνθήκες για αυτοδιάθεση ήταν έτοιμες, θα προέβλεπαν διχοτόμηση ως μια πρακτική πιθανότητα… Επανέλαβε ότι ανέμενε από την βρετανική κυβέρνηση να κάνει ξεκάθαρη την δέσμευσή της ότι η αυτοδιάθεση ήταν εξίσου δικαίωμα των Τουρκοκυπρίων όσο και των Ελληνοκυπρίων, έστω και αν οδηγούσε στην διχοτόμηση… Αν οι Έλληνες απορρίψουν την διχοτόμηση (είπε ο Menderes) να τους φέρουμε αντιμέτωπους με την διχοτόμηση τώρα…»

Σε ερώτηση του Lennox-Boyd τι είδους διχοτόμηση ήθελε η Τουρκία, ο Menderes είπε ότι αυτό θα το μελετούσαν αργότερα πρώτα έπρεπε να γίνει δεκτή η αρχή (της διχοτόμησης).

O Lennox-Boyd συνόψισε ως εξής τις τουρκικές απαιτήσεις:

«Η Κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητας να προχωρήσει με τις προτάσεις Radcliffe (σύμφωνα με την εξήγηση για αυτoδιάθεση στο έγγραφο που συμφωνήθηκε κατά την συνάντηση) με την σύμφωνη γνώμη της τουρκικής κυβέρνησης. Αν αυτό το σχέδιο δεν πετύχει θα προχωρήσουν σε απευθείας αυτoδιάθεση για την κάθε κοινότητα με μελέτες για διχοτόμηση που θα εφαρμοστούν όμως αφού αποκατασταθεί ο νόμος και η τάξη και το επιτρέπει η διεθνής κατάσταση».

Να σημειωθεί ότι ο Τούρκος Πρωθυπουργός μεταξύ άλλων είχε προτείνει και τριχοτόμηση της Κύπρου μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας – με βρετανικές βάσεις στο κάθε μέρος…

Η συνάντηση της 16ης Δεκεμβρίου 1956 αποτέλεσε την μυστική συμφωνία μεταξύ των δύο κυβερνήσεων για το μέλλον της Κύπρου. Σφράγισε ότι απαιτούσε ο Μenderes και ότι ήθελε από την βρετανική κυβέρνηση να υποσχεθεί επίσημα στην Τουρκία. Ήταν βάση εκείνης της μυστικής συμφωνίας που οι Τούρκοι, με την συνεισφορά του Δρ. Erim, ο οποίος δούλεψε εντατικά με τον λόρδο Radcliffe και μετά ως επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας για την σύνταξη του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας (1959), εξασφάλισαν το δυσλειτουργικό Σύνταγμα με τα βέτο των Τουρκοκυπρίων και τα υπέρ προνόμιά τους, για να προχωρήσει η Τουρκία με το υπόλοιπο σχέδιο Erim για επανάκτηση της Κύπρου…

Η ανακοίνωση του Υπ. Αποικιών της 19ης Δεκεμβρίου 1956

«…Όταν οι διεθνείς και στρατηγικές καταστάσεις το επιτρέπουν, και νοουμένου η αυτό-κυβέρνηση προχωρεί ικανοποιητικά, η κυβέρνηση της Α.Μ θα είναι έτοιμη να αναθεωρήσει το θέμα της αυτοδιάθεσης. Όταν έλθει η ώρα για αυτή τη αναθεώρηση – δηλαδή, όταν αυτές οι προϋποθέσεις πραγματοποιηθούν – σκοπός της κυβέρνησης της Α.Μ θα είναι να εξασφαλίσει ότι η οποιαδήποτε άσκηση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης θα υλοποιηθεί με τέτοιο τρόπο που η Τουρκοκυπριακή κοινότητα όχι λιγότερο από την Ελληνοκυπριακή κοινότητα, στις ειδικές συνθήκες της Κύπρου, θα έχει την ελευθερία να αποφασίσει μόνη της για το μελλοντικό της στάτους. Με άλλα λόγια. η Κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητας αναγνωρίζει ότι η εξάσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης σε ένα τέτοιο ανάμικτο πληθυσμό πρέπει να περιλαμβάνει τη διχοτόμηση μεταξύ των ενδεχόμενων επιλογών».

«…When the international and strategic situation permits, and provided that self-government is working satisfactorily, Her Majesty’s Government will be ready to review the question of the application of self-determination.

When the time comes for this review — that is, when these conditions have been fulfilled— it will be the purpose of Her Majesty’s Government to ensure that any exercise of self-determination should be effected in such a manner that the Turkish Cypriot community no less than the Greek Cypriot community shall, in the special circumstances of Cyprus, be given freedom to decide for themselves their future status. In other words, Her Majesty’s Government recognise that the exercise of self-determination in such a mixed population must include partition among the eventual options».

https://hansard.parliament.uk/Lords/1956-12-19/debates/44585f12-8d3a-4872-94d8-46e78f235100/Cyprus

(Πηγές από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο στο βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική vs Δημοκρατία» 2019. Οι Εκθέσεις Nihat Erim σε ελληνική μετάφραση από τουρκικά από Χρ. Ιακώβου στο βιβλίο του Κώστα Ν. Χατζηκωστή « Έξι Προεδρικά Πορτραίτα»)

Η πρώτη σελίδα των πρακτικών της συνάντησης στην Κωνσταντινούπολη 16.12.1956. Ως εισαγωγή, ο Υπ. Αποικιών εξέφρασε «την εκτίμηση και στοργή του προς την τουρκική κοινότητα για την πίστη της προς τη βρετανική σχέση και το θάρρος που υπέδειξε κατά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης…»