Ο ΑΕΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Ο αετός, στις μυθολογίες όλων των λαών, κατέχει εξέχουσα θέση και θεωρείται θεϊκό πτηνό. Ήταν το σύμβολο του Δία και φορέας του θεϊκού του όπλου του κεραυνού. Είναι το πουλί που η ζωή του κυλάει στο άπλετο φως του ήλιου γι  αυτό ταυτίζεται με την αρσενική δραστηριότητα που είναι γονιμοποιός δύναμη της φύσης. Χαρακτηρίζεται από το ατρόμητο πέταγμά του, την ταχύτητα και την οικειότητά του με τη βροντή και τη φωτιά. Η συσχέτιση του αετού με την αστραπή επιβεβαιώνεται από τα μακεδονικά νομίσματα.

Ήδη ο Όμηρος αναφέρει τον αετό σαν το προσφιλέστερο πτηνό του Δία: «ος τε σοί αυτώ φίλτατος οιωνών»(Ιλ. Ω 310). Αρχικά ήταν σύμβολο του Πάνα, ο οποίος το πρόσφερε στον Δία. Πολλές αρχαίες παραδόσεις αναφέρονται στην σχέση του Δία με τον αετό. Σύμφωνα με μία από αυτές ο αετός γεννήθηκε την ίδια ώρα με τον Δία, σύμφωνα με μία άλλη ο αετός προείπε, ως μάντης, στον Δία τη νίκη του κατά των γιγάντων. Έτσι στην μαντική, ιδιαίτερα στην οιωνοσκοπία, πήρε την πρώτη θέση και αναφέρεται ως τελειότατος πετεεινών (Ιλ. Θ 247) και μαντείας πρόεδρος (Αριστ. 8,18). Ο αετός έπαιζε ιδιαίτερο ρόλο και στην ερμηνεία των ονείρων (Αρτεμίδ. 2,20). Σύμφωνα με μία κρητική παράδοση, ο αετός ανέλαβε την προστασία και διατροφή του Δία, αμέσως μετά την γέννησή του.Τάιζε τον Δία με μέλι και όταν ο μικρός ακόμη θεός κοιμόταν άπλωνε τις φτερούγες του από πάνω του και τον έκρυβε από το διαπεραστικό βλέμμα του Κρόνου. 

Σε πολλές ερωτικές περιπέτειες του ο Δίας έπαιρνε την μορφή αετού, όπως κατά την ένωσή του με τις νύμφες Αίγινα και Αστερία (Οβίδ. Μεταμορφώσεις, 6,108), επίσης σε αετούς μεταμορφώνονται οι θνητοί βασιλιάδες. Ακόμη ο αετός, κρατώντας στα χέρια του τους κεραυνούς του Δία, γίνεται και αγγελιοφόρος του θεού, διαβιβάζοντας στους θνητούς τις θελήσεις του. Σαν αγγελιοφόρος του Δία, εκτελεί την εντολή του να μεταφέρει από την γη στον Όλυμπο τον πανέμορφο νεαρό Γανυμήδη για να γίνει ο οινοχόος των θεών, (ο Γανυμήδης που ραντίζει έναν αετό, συμβολίζει την υπερνίκηση του θανάτου). Το θέμα του αετού, που μεταφέρει στον ουρανό έναν θνητό υπάρχει στην ελληνική μυθολογία και τέχνη. Γνωστός είναι ο μύθος για τους δύο αετούς, που έστειλε ο Δίας τον ένα προς την Ανατολή και τον άλλο προς την Δύση, θέλοντας να βρει που είναι το κέντρο του κόσμου. Αυτοί συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς, στο κέντρο-ομφαλό των Δελφών, που συμβόλιζε το κέντρο του κόσμου (Στράβων 9,419). Σε ανάμνηση αυτής της παράδοσης είχαν στηθεί δύο χρυσοί αετοί πάνω στον λίθινο ομφαλό που βρισκόταν μέσα στον ναό του Απόλλωνα. 

Ο Παυσανίας  αναφέρει ότι στην Ολυμπία κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων, οι αγώνες δρόμου άρχιζαν με την ύψωση στον βωμό του σταδίου ενός χάλκινου αετού, με την βοήθεια ενός μηχανισμού.

 Το γράμμα Α του ιερογλυφικού συστήματος των Αιγυπτίων παριστάνεται με την εικόνα του αετού, που σημαίνει ζεστασιά της ζωής, την μέρα, την καταγωγή. Η Αιγυπτιακή, επίσης, σφίγγα έχει φτερά αετού. Σε όλους τους λαούς υπήρξε το πτηνό των θεών και το σύμβολο της βασιλικής δύναμης. Γενικά στη μυθολογία είναι το πτηνό του ήλιου. Στην αρχαία Κίνα, “ying” είναι η λέξη για τον αετό και τον ήρωα. Στην αρχαία Συρία ο αετός ήταν ο ήλιος-Θεός.Στη ινδική μυθολογία είναι ο ίππος του Βισνού και ο αετός Garouda που ορμά από τα ύψη πάνω στο φίδι όπως περίπου στο βυζαντινό ψηφιδωτό του 6ου αιώνα δίπλα. Πρώτα εμφανίζεται στην Μεσοποταμία, τον βλέπουμε δίπλα στο ανάγλυφο του Ιμντουγκούτ.

Στην προκολομβιανή Αμερική ο αετός εμφανίζεται με την έννοια της πνευματικής ουράνιας αρχής που αγωνίζεται ενάντια στο κατώτερο κόσμο. Η λέξη Quauhtli (αετός) είναι η 15η των 20 ημερών του ημερολογίου των Αζτέκων . Υπήρχαν δύο κατηγορίες πολεμιστών ελίτ μέσα στην κοινωνία των Αζτέκων ήταν οι αετοί και οι πολεμιστές ιαγουάρων. Οι αετοί αντιπροσώπευαν τους ουρανούς, και οι ιαγουάρος τη γη. Ο αστερισμός Altair (αετός) των Αράβων έχει τοποθετηθεί πάνω από τον άνθρωπο με τον αμφορέα του υδροχόου, και τον ακολουθεί ώστε να μοιάζει ενωμένος μαζί του. 

Στην αρχαία Συρία, ο αετός με ανθρώπινα χέρια συμβόλιζε τη λατρεία του ήλιου στην ιεροτελεστία της αναγνώρισης. Οδηγούσε, επίσης, τις ψυχές στην αθανασία.

 Στους Βαβυλωνιακούς μύθους ο Αετός σώζει τον Γιλγαμές, την στιγμή κατά την οποία το μωρό ρίχνεται από την ακρόπολη για να φονευθεί. Ο αετός γρήγορα αρπάζει το βρέφος το βάζει πάνω στις φτερούγες του και το φέρνει σε έναν κήπο όπου το ανατρέφει ένας κηπουρός.

Ο Μαρδούκ, Ανώτατος θεός των Βαβυλωνίων συχνά απεικονίζεται σαν αετός. Επίσης ο αητός είναι αφιερωμένος και στον Ασσούρ, θεό της θύελλας, της αστραπή ς και της γονιμότητας. Ο δικέφαλος αετός, συμβολίζει το θεό Νεργκάλ, τον καύσωνα του καλοκαιριού και του μεσημεριανού ήλιου. Στους Χιττίτες συμβολίζει την ηλιακή δύναμη και την παντογνωσία. Συχνά κρατάει στα νύχια του ένα σεληνιακό λαγό ή το φίδι.

Στην Ελυμαία, που βρίσκεται πέρα από τις κοιλάδες του Τίγρη και Ευφράτη προς ανατολάς συναντάμε αετούς με ανοιχτές τις φτερούγες σαν σύμβολα ή εμβλήματα της θεότητας.

Στη γερμανική μυθολογία είναι σύμβολο του θεού Οντίν.  Ο Οντίν φοράει χουσή περικεφαλαία n οποία έχει απέραντες, φτερούγες, αετού και με το δόρυ Γκούγκνιρ στο χέρι, ορμούσε σαν λαίλαπα επικεφαλής των πολεμιστών του που έβγαιναν αδιάκοπα από τις πύλες της Βαλχάλλα».Προτιμά να μεταμορφώνεται σε αετό ή σε φίδι και να μεταμφιέζεται, γι αυτό του έχει αποδοθεί το επίθετο «ο μεταμφιεσμένος». Εδώ να επισημάνουμε πως ο αετός και το φίδι εμφανίζονται σχεδόν πάντα μαχόμενα. Όπως λέει ο Βολγκίν στο “Le symbolism de l΄aigle”, όχι γιατί είναι αντίθετα αλλά συμπληρωματικά το ένα του άλλου, η ουράνια και η χθόνια αρχή. 

Για τους Σλάβους, αυτό είναι το πουλί του Θεού, ο άρχοντας του ουρανού. Ζει περισσότερο από όλα τα πουλιά (εκτός από το Raven) και, όπως και ο Palmyra, δεν υπόκειται στον χρόνο: έχοντας φτάσει σε μια σεβάσμια εποχή, πετάει στα άκρα του κόσμου και, αφού λούστηκε εκεί στη λίμνη με ζωντανό νερό, ανακτά τη νεότητα.

Φίλες και φίλοι, η βιβλιογραφία τόσο στην ελληνική όσο και στην παγκόσμια μυθολογία, είναι πλούσια σε ότι αφορά στον αετό στους μύθους που τον συνοδεύουν, σε ό,τι συμβολίζει και ό,τι αντιπροσωπεύει. Ο ίδιος ο Δάντης αναφέρθηκε στον αετό σαν το πτηνό του θεού. Θα σταθούμε στο ότι σε πολλά εμβλήματα εμφανίζεται πετώντας, ακόμα και στις σημερινές πολλές από αυτές – υπέροχες – φωτογραφίες, έχοντας στα νύχια του ένα θύμα. Είναι η νύξη πως το κατώτερο, (ένστικτο-δύναμη), θυσιάζεται για να κυριαρχήσει το ανώτερο. Όπως πίστευαν οι Ινδιάνοι, ο ιερός αγγελιοφόρος, έπαιρνε τις προσευχές στα φτερά του και τις πήγαινε στον Δημιουργό. Ελεύθερος, δυνατός, περήφανος, θαρραλέος, αγέρωχος, πετά πιο ψηλά από όλα τα πουλιά, δεν παύει να στρέφεται προς τον ήλιο, δείχνοντάς μας πώς να προχωράμε δίχως προσκόλληση σε ό,τι μας κρατά «κάτω».

ΑΠΟ ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΗΓΕΣ: Juan Eduardo Cirlot «Το Λεξικό των Συμβόλων», Μυσταγωγία-Μυθαγωνία, users.gr, cretablog.gr. Φωτο: Kostas Ladas photography.