ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ : ΓΙΑΤΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΣΥΝΕΓΡΑΨΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ;

Ο Θουκυδίδης έζησε τον 5ο αι. πΧ. Γεννήθηκε στον σημερινό Άλιμο της Αττικής, από πλούσια αριστοκρατική οικογένεια. Τα πλούτη του πατέρα του, του επέτρεψαν να λάβει εξαιρετική μόρφωση και παιδεία με δασκάλους το φιλόσοφο ΑΝΑΞΑΓΟΡΑ και τον ρήτορα ΑΝΤΙΦΩΝΤΑ. Ο πατέρας του ΟΛΟΡΟΣ, ήταν ιδιοκτήτης χρυσωρυχείων στην περιοχή απέναντι από την Θάσο. Η παιδική και νεανική του ηλικία συμπίπτει με τα λαμπρότερα χρόνια της Αθηναϊκής δύναμης. Με τον Περικλή να δεσπόζει στην πολιτική ζωή, με την Αθήνα να στολίζεται με αριστουργηματικά έργα τέχνης. Η Αθήνα υπήρξε ο συντελεστής της μόρφωσής του, αφού στα χρόνια του ήταν το πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο όλης της Ελλάδας.

Παντρεύτηκε και απέκτησε έναν γιο και μια κόρη. 30 ετών προσβλήθηκε από τον μεγάλο λοιμό της Αθήνας. Ευτυχώς ήταν από τους τυχερούς και επέζησε. Σε ηλικία 36 ετών εκλέχτηκε ως ένας από τους 10 στρατηγούς και ανέλαβε τη διοίκηση 7 πλοίων που βρίσκονταν στη Θάσο. Απέτυχε όμως να σώσει την Αμφίπολη από τον Σπαρτιάτη ΒΡΑΣΙΔΑ. Κατηγορήθηκε για ολιγωρία και τιμωρήθηκε με εξορία. Γύρισε στα κτήματα του πατέρα του και αποφάσισε να συγγράψει την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η φυγή του τελικά ωφέλησε την ιστορία των γραμμάτων, καθόσον βρήκε χρόνο να περιηγηθεί τόπους- θέατρα του πολέμου και απερίσπαστος να τον μελετήσει και να τον καταγράψει.

Είναι ο πρώτος που ΣΥΝΕΓΡΑΨΕ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, καθώς αναζητούσε τα βαθύτερα αίτια των γεγονότων. Στο έργο του αποτυπώνονται τα συγκλονιστικά γεγονότα του πολέμου, η δόξα και η συντριβή της Αθήνας, οι έντονες πνευματικές ζυμώσεις της εποχής του. Η εξιστόρηση σταματά απότομα στο 411, ίσως γιατί πέθανε ξαφνικά (ήταν περ. 65 ετών). Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ : να δώσει στους μελλοντικούς αναγνώστες, ένα “κτήμα ες αιεί”, ένα ιστορικό κειμήλιο διαχρονικής αξίας. Να γνωρίσουν τι ακριβώς συνέβη στον Πελοπ. Πόλεμο και αξιοποιώντας αυτή τη γνώση, να ενεργήσουν ανάλογα, όταν θα ξανασυμβούν “όμοια ή παραπλήσια”, γιατί η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει……

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ. Ο Θουκυδίδης παραδέχεται τις δυσχερείς και επίπονες προσπάθειες που απαιτούνται για την ανακάλυψη της αλήθειας. “Επιπόνως ηυρίσκετο” η αλήθεια για τα γεγονότα αφού και οι παρόντες στα ίδια γεγονότα, έδιναν διαφορετικές εκδοχές γι’ αυτά. ΜΕΣΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΗΤΑΝ: Η αυτοψία – η επίσκεψη στα πεδία των μαχών – η συλλογή και αξιολόγηση πληροφοριών – η μελέτη επισήμων κειμένων και κρατικών αρχείων. ΒΑΘΥΤΕΡΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ: η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της αθηναϊκής δύναμης, η μετατροπή της Αθηναϊκής Συμμαχίας σε αθηναϊκή ηγεμονία και ο φόβος που αυτή προκάλεσε στους Σπαρτιάτες….

ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ – ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ – ΚΡΙΣΕΙΣ: 1) “Είναι αξίωμα γενικά παραδεδεγμένο: κανένα κράτος δεν μπορεί να κρατηθεί ελεύθερο, αν δεν είναι στον ίδιο βαθμό ισχυρό με τα γειτονικά κράτη”……2) “Συνέπεια της απροσδόκητης ευημερίας ενός λαού, είναι να γίνουν οι πολίτες ματαιόδοξοι και αλαζόνες”……..3) “Πολύ λίγα πράγματα πετυχαίνονται με την παράφορη επιθυμία. Τα περισσότερα κατορθώνονται με τη συνετή και ήρεμη πρόνοια”……4) “Ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του. Ο ανίσχυρος παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του”…..5) “ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ”=για τους διαπρεπείς-σπουδαίους ανθρώπους, όλη η γη είναι ένας τάφος…..

ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ. “Οποιος έχει μελετήσει τον Πελοπ. Πόλεμο, γνωρίζει όλα τα τεχνάσματα της πολιτικής και της στρατηγικής” (ΤΣΟΡΤΣΙΛ)…. “Τα έργα του Θουκυδίδη με αγγίζουν, λόγω της αποφασιστικότητάς τους να απορρίπτουν τις αυταπάτες και να υποστηρίζουν τη λογική της πραγματικότητας” (ΝΙΤΣΕ)…..Ο Ελευθ. Βενιζέλος τον μετέφρασε. Δεν ήταν φιλόλογος. Απέδωσε τον Θουκυδίδη στα δικά του ελληνικά. Αυτή η απόδοση είναι ένα από τα λογοτεχνικά μνημεία της σύγχρονης Ελλάδας…… 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ. Τον ονόμασαν “μεγαλοφυΐα της αντικειμενικότητας”. Τον διέκρινε υποδειγματική εμμονή στην ακρίβεια της αφήγησης. Οι ΔΗΜΗΓΟΡΙΕΣ στο έργο του (δηλ. αγορεύσεις πολιτικών και στρατιωτικών προσώπων), αποδίδουν τα κίνητρα, τους σχεδιασμούς, τους στόχους των ομιλητών, τις ιδέες τους.  ΧΡΕΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ: να έχει λογική και σύνεση για να μην παρασύρεται από δημαγωγούς και παρορμήσεις……”Η ΛΟΓΙΚΗ αποτελεί τη μόνη αξία στην οποία μπορεί να στηριχτεί ο άνθρωπος”….. “Η ΤΥΧΗ δεν είναι υπερφυσική δύναμη, αλλά συγκυρίες και εξελίξεις που δεν μπορούν να  προβλεφθούν”……

Σήμερα σε πολλές χώρες διδάσκεται σε στρατιωτικές σχολές και σε σχολές πολιτικών επιστημών. Αναδεικνύεται ως ένας ιστορικός αφοσιωμένος στην ορθότητα. Τελειώνω με τη μεγαλειώδη και μεγαλοπρεπή του φράση: “ΜΕΓΑ ΤΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΡΑΤΟΣ”, που αποτελεί το έμβλημα του ένδοξου Πολεμικού μας Ναυτικού. Μεγάλη η δύναμη του κράτους που ελέγχει τη θάλασσα…….