Αυτό θα είναι το τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού

 Όπως είχε αναλύσει ο Marx, το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο θα ενθάρρυνε αναπόφευκτα την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα – αφαιρώντας με τον τρόπο αυτό την τιμολογιακή ισχύ και τα κέρδη του βιομηχανικού κεφαλαίου. Όταν τώρα θα υπήρχαν περισσότερα αγαθά, από αυτά που θα μπορούσε να αγοράσει η εργασία με την αμοιβή της, θα δινόταν πίστωση στην εργασία για την αγορά της πλεονασματικής παραγωγής του βιομηχανικού κεφαλαίου – με αποτέλεσμα την αύξηση των χρηματοοικονομικών κερδών, με μοχλό κερδοσκοπίας το χρέος και τις φούσκες των περιουσιακών στοιχείων (μετοχές, ακίνητα κλπ.). 

Η εποχή αυτή έχει ήδη φτάσει, ενώ οδηγείται στο τέλος της – αφού τα κέρδη της εργασίας ήδη μειώνονται και η χρηματοδότηση έχει σταματήσει, επειδή τα χρέη έχουν υπερβεί τα ανώτατα όρια τους. Με απλά λόγια, το κεφάλαιο δεν μπορεί πια να παράγει κέρδος – με εξαίρεση τη στήριξη του από τις κεντρικές τράπεζες που συμφωνούν να αγοράσουν παράλογα υπερτιμημένα περιουσιακά στοιχεία, με τα πακέτα ποσοτικής διευκόλυνσης τους (QE). Φυσικά οι κεντρικές τράπεζες ισχυρίζονται πως οι μη συμβατικές αυτές ενέργειες τους είναι προσωρινές. 

Εν τούτοις, η δυναμική που περιγράφει ο Marx είναι θεμελιώδης και αμείλικτη – με την έννοια πως η παραφροσύνη των κεντρικών τραπεζών να δημιουργούν χρήματα από το πουθενά, για να αγοράζουν παράλογα υπερτιμημένα περιουσιακά στοιχεία, δεν πρόκειται να σταματήσει. Προέβλεψε λοιπόν πως αυτό θα είναι το τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού – επειδή δεν υπάρχει άλλη διέξοδος από την κατάρρευση. Εν τούτοις, εμφανίσθηκε την τελευταία στιγμή η πανδημία, ως σωσίβιο στη μεγάλη τρικυμία – σε μία εποχή που οι προβλέψεις του Marx συγκλίνουν με τις απόψεις του Kafka και με τις αναφορές τόσο του Orwell, όσο και του Huxley.

Βασίλης Βιλιάρδος