Η Μικρά Ασία και η ιστορία της
Πρόδρομος Αντωνάκη
Η Μικρά Ασία είναι η χερσόνησος που προεκτείνεται από τον κόλπο της Αλεξανδρέττας ως την Τραπεζούντα. Βρέχεται από τρεις θάλασσες, τη Μαύρη στον βορρά, τη Μεσόγειο στον νότο και το Αιγαίο δυτικά. Ο όρος Ασία γίνεται γνωστός από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία της οποίας ήταν δυτική επαρχία. Στη βυζαντινή περίοδο ήταν γνωστή ως Ανατολή. Με την κατάρρευση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας καθιερώθηκε σαν Οθωμανική αυτοκρατορία και σήμερα είναι γνωστή ως Τουρκία. Από τους αρχαίους χρόνους, υπήρξε σταυροδρόμι πολιτισμών αλλά και σημείο συνάντησης φυλών που μετακινούνταν από την ανατολή προς τη δύση και αντίστροφα.
Από τον 9ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. παρατηρήθηκε μετανάστευση από την Ελλάδα Ιώνων, Αιολών και Δωριέων που έφθασαν ως τα παράλια της Μ. Ασίας σαν έμποροι ή άποικοι που έψαχναν ένα καλύτερο αύριο. Αναμείχθηκαν με τους ντόπιους πληθυσμούς, υιοθέτησαν τα ήθη, τα έθιμα, τον πολιτισμό και τη θρησκεία τους, πρόσθεσαν τα δικά τους στοιχεία και δημιούργησαν έναν αξιόλογο πολιτισμό που έλαμψε παράλληλα με αυτόν της μητροπολιτικής Ελλάδας. Η Μικρά Ασία θεωρήθηκε σαν κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού. Εκεί γεννήθηκε ο Όμηρος με τα διαχρονικά κλασικά έργα του Ιλιάδα και Οδύσσεια ενώ αναπτύχθηκαν η επική και η λυρική ποίηση. Για πρώτη φορά αφυπνίστηκε η ανθρώπινη σκέψη και συντελέστηκε το πέρασμα από τον μύθο στον λόγο. Τέθηκαν τα πρώτα σημαντικά φιλοσοφικά ερωτήματα για τη φύση και τη γέννηση του κόσμου από τον Θαλή τον Μιλήσιο, τον Ηράκλειτο τον Εφέσιο και τον Πυθαγόρα τον Σάμιο. Στην Αλικαρνασσό γεννήθηκε ο πατέρας της ιστορίας Ηροδότος, ενώ στην Ιωνία και Αιολία τεχνίτες έφτιαξαν τον περίφημο ιωνικό ρυθμό. Πολλές ελληνικές πόλεις άνθισαν ενώ ερείπια τους αποτελούν σήμερα σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Τουρκίας.
Στα χρόνια του Χριστιανισμού σε όλη τη Μικρά Ασία, οι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας εναρμόνισαν την κλασική Ελλάδα με το Ευαγγέλιο του Χριστιανισμού και εδραίωσαν τη νέα θρησκεία. Στους αιώνες που ακολούθησαν, η Μικρά Ασία αποτέλεσε τη σπονδυλική στήλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Όταν καταλήφθηκε το Βυζάντιο από τους Τούρκους, που ήρθαν από τα βάθη της Ανατολής, είχε περίπου 25 εκατομμύρια χριστιανικό πληθυσμό. Στα χρόνια που ακολούθησαν, λόγω της επιχειρούμενης γενοκτονίας, ο Ελληνικός πληθυσμός μειώθηκε δραματικά. Ενδεικτικά, στα 500 χρόνια της τουρκοκρατίας, ο τουρκικός πληθυσμός από 50 000 στα αρχικά στάδια ανήλθε στα 6 1/2 εκατομμύρια, ενώ ο ελληνικός μειώθηκε σε 2 500 000. Παρά την δημογραφική αλλαγή που επεχείρησαν οι Τούρκοι δεν κατόρθωσαν να υποτάξουν την πολιτιστική υπεροχή και την εκπαιδευτική δραστηριότητα του ελληνικού πληθυσμού. Ενδεικτικά, τα ελληνικά σχολεία βρίσκονταν παντού προσφέροντας μόρφωση σε σύγκριση με τα περιορισμένα σχολεία σε αριθμό και μαθητές των Τούρκων. Οι Έλληνες στη Μικρά Ασία ανέπτυξαν εξ ανέκαθεν αξιοζήλευτες εμπορικές και άλλες οικονομικές δραστηριότητες κυριαρχώντας επί των Τούρκων που είχαν μεν την κυβέρνηση στα χέρια τους αλλά βασίζονταν στο ελληνικό δαιμόνιο και την εργατικότητα. Ελληνικοί πληθυσμοί ανθούσαν σε διάφορα μέρη της Τουρκίας όπως η Σμύρνη, η Τραπεζούντα, η Νίκαια και η Πέργαμος. Σταδιακά, δυστυχώς, η ζωή των Ελλήνων αρχίζει να χαλά. Οι Γερμανοί, που πάντα μας «συμπαθούσαν» σαν έθνος, υπέδειξαν στους «σύμμαχους» Τούρκους πως οι Έλληνες και οι Αρμένιοι ελέγχουν επικίνδυνα την τουρκική οικονομία και πρέπει να χάσουν το προνόμιο αυτό για το καλό της χώρας το συντομότερο δυνατόν. Έτσι άρχισαν οι καταδιώξεις, οι σφαγές, τα τάγματα εργασίας και οι εκτοπισμοί που σταδιακά άρχισαν να μειώνουν τον ελληνικό πληθυσμό.
Τον Μάιο του 1919, με το τέλος του Α’ παγκοσμίου πόλεμου, οι πολιτικές συνθήκες στην περιοχή ευνόησαν την Ελλάδα και το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Ο ελληνικός στρατός, με άδεια των συμμάχων, αποβιβάσθηκε στη Σμύρνη και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας για τήρηση της τάξης. Σταδιακά οι ελληνικές δυνάμεις με συνεχείς νίκες κατά των τούρκικων, κυρίως ανταρτικών δυνάμεων, έφθασαν βαθιά στη Μικρά Ασία. Οι πανηγυρισμοί των Ελλήνων δε βάσταξαν για πολύ. Δυστυχώς, στην Ελλάδα επεκράτησε και πάλι η για χρόνια καιροφυλακτούσα διχόνοια και ο εγκέφαλος της επιτυχημένης εκστρατείας στη Μικρά Ασία Βενιζέλος έχασε τις εκλογές τον Νοέμβριο του 1920. Ενώ οι Μικρασιάτες ανέμεναν να δουν την Ελλάδα να εδραιώνεται τελικά έζησαν τον εφιάλτη του ξεριζωμού. Η νέα κυβέρνηση και ο βασιλέας, για τον οποίο είχαν αρνητικά αισθήματα οι σύμμαχοι, δεν κατάφεραν να στηρίξουν την εκστρατεία. Η Ελλάδα περνούσε δύσκολη πολιτική και οικονομική κρίση, ενώ παράλληλα διάφορα γεγονότα άλλαξαν το πολιτικό σκηνικό και τη θετική στάση των συμμάχων προ της Ελλάδα που υπήρχε τον καιρό του Βενιζέλου. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα τα βρήκαν με τον αρχηγό των Τούρκων Κεμάλ, προσφέροντας του άφθονα όπλα και κάθε στήριξη. Οι ελληνικές δυνάμεις ταλαιπωρημένες, με ελλείψεις τροφίμων και πυρομαχικών, είχαν τις πρώτες αποτυχίες που έριξαν το ηθικό τους. Η ήττα στο Αφιόν Καραχισάρ τον Αύγουστο του 1922 αποτέλεσε την απαρχή της καταστροφής. Τα ελληνικά στρατεύματα υποχώρησαν συμπαρασύροντας στο διάβα τους χιλιάδες Έλληνες αφού όσοι έμεναν πίσω σφάζονταν από τους προελαύνοντες Τούρκους. Προσπάθειες να κρατηθεί η περιοχή της Σμύρνης δεν καρποφόρησαν και η Ελληνική στρατιά εγκατέλειψε τη Μικρά Ασία και μαζί το όνειρο της «μεγάλης Ελλάδας».
Χιλιάδες τα θύματα του πολέμου και των σφαγών που ακολούθησαν. Ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες υποχρεώθηκαν να αποχωριστούν τη γη που πότισαν με αίμα και ιδρώτα και να αναζητήσουν σωτηρία στην Ελλάδα. Ο ελληνισμός τότε αποτελούσε τη μεγαλύτερη μειονότητα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σήμερα έμειναν ελάχιστοι και ζουν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη.
Αυτή σε συντομία είναι η ιστορία της Μικράς Ασίας. Ενός πάλαι πότε ελληνικού χώρου που παρά τους ηρωικούς αγώνες και τις θυσίες με την συμβολή της διχόνοιας, την ανικανότητα των ηγεσιών, τη βαρβαρότητα των Τούρκων και ενέργειες δυστυχώς «φίλων» μας μετατράπηκε σε κράτος εφιάλτης της περιοχής. Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα για τον ελληνισμό και την Ανατολική Μεσόγειο αν η εκστρατεία στη Μικρά Ασία στεφόταν έστω και με μερική επιτυχία έτσι ώστε να διατηρούσε τα δυτικά παράλια της ελληνικά;
Φιλελεύθερος
