Ο ρόλος του δημοσιογράφου και ο τρόπος ασκήσεώς του

Μια ειλικρινής αλλά τολμηρή ενδοσκόπηση του δημοσιογραφικού ρόλου
Ο ρόλος του δημοσιογράφου
και ο τρόπος ασκήσεώς του
Οφείλει να είναι τολμηροί, ακόμη και σκληροί στις συνεντεύξεις τους με πολιτικούς

Γράφει ο Νίκος Αναγνωστάτος
Το να ασχοληθεί κανείς με τους δημοσιογράφους, είναι ωσάν να παίζει με τη φωτιά, ως έναν σάλτο (πήδημα) μορτάλε. O Donald Tramp τα έβαλε με τους δημοσιογράφους και κινδυνεύει να μην εκλεγεί ξανά Πρόεδρος, μια εκλογή που την είχε σχεδόν στο τσεπάκι του. Αποφάσισα να κάνω αυτό το σάλτο μορτάλε, με την προσδοκία να συνεισφέρω θετικές στην αποδοτικότερη ασκήσεώς αυτού του τόσο χρήσιμου, σημαντικού αλλά και δύσκολου δημοσιογραφικού ρόλου και σκοπού. Δεν το χαρακτηρίζω επάγγελμα, διότι πιστεύω ότι είναι περισσότερο λειτούργημα παρά επάγγελμα, διότι ο τρόπος ασκήσεώς του επενεργεί αποφασιστικά στην διαμόρφωση της πολιτικής και γενικότερα της κοινωνικής ζωής. Όσο λοιπόν πιο σωστά, πιο αντικειμενικά, πιο ορθολογικά αλλά και αυστηρά μέχρι και σκληρά ασκείται, τόσο βελτιώνεται η άσκηση της εξουσίας, με άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνική ζωή.

Με δεδομένο τον σεβασμό μου προς τους δημοσιογράφους, θεωρούμενος ως αυτονόητος με τον τρόπο και τον λόγο που αποτολμώ ένα τέτοιο εγχείρημα, επιτρέψτε μου να διατυπώσω μερικές σκέψεις, προερχόμενες από την μακροχρόνια εμπειρία μου στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα στη χώρα μας, στα οποία ο ρόλος του δημοσιογράφου συνετέλεσε καθοριστικά, στην όποια εξέλιξη, ανάλογα του πόσο ασκήθηκε όπως πιο πάνω επιγράφω, σκέψεις οι οποίες ελπίζω να μου τις συγχωρήσει ο δημοσιογραφικός κόσμος, παρακαλώντας τον να τις δεχθεί καλόπιστα και αν κάπου διαπιστώσουν κάτι χρήσιμο, ας το υιοθετήσουν με τον τρόπο τους.

Ο δημοσιογραφικός ρόλος από την μια πλευρά, είναι πολυσχιδής και πολύπλευρος και δεν θα ήταν δυνατό να εξετάσουμε και να αναλύσουμε έναν έκαστο, διότι αρκετοί από αυτούς λειτουργούν στην καθημερινότητα χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες και δεξιότητες δυσκολίες. Αφ΄ ετέρου υπάρχουν δύο βασικές κατευθύνσεις οι οποίες χρειάζονται κάποιες ικανότητες, όπως είναι το ρεπορταζιακό και πολλές φορές χρειάζονται αυξημένες όχι μόνο ικανότητες, αλλά και δεξιότητες, όπως είναι το συνεντευξιακό. Σε όλες τις περιπτώσεις χρειάζεται ειλικρίνεια, ευθύτητα και εντιμότητα για να εκτελεστεί επιτυχώς η όποια αποστολή του δημοσιογράφου. Μια ακόμη ιδιότητα του δημοσιογράφου, αν θέλει να είναι πιστευτός και να εκτιμάται η δουλειά του, είναι να λείπει ο κομματισμός, κάτι που τελευταία κυριαρχεί και λίγο πολύ βρίσκονται όλοι σε αμφισβήτηση και σε αμφιβολία η άποψή τους όπου εκφράζεται. Το γεγονός τούτο το οποίο είναι λίαν δύσκολο, αν όχι αδύνατο να ξεπεραστεί, τουλάχιστον θα μπορούσε να λείπει στο ρεπορταζιακό και στο συνεντευξιακό. Με τις δύο αυτές περιπτώσεις θα ασχοληθούμε εδώ και θα εκφράσουμε τις σκέψεις μας έτσι ώστε να είναι περισσότερο αποδοτικές και πειστικές. Δεν θα ασχοληθούμε με την έγγραφη δημοσιογραφία, η οποία κατά ένα μέρος περιλαμβάνεται στο ρεποσταζιακό και συγχρόνως, κατά γενική και διεθνή ακόμη παραδοχή, οι δημοσιογράφοι είναι υποχρεωμένοι εν πολλοίς, να ακολουθούν τις οδηγίες ή τη θέληση του εκδότη τους. Θα περιοριστούμε λοιπόν στο ρεπορταζιακό, με έμφαση στο συνεντευξιακό.

Το ρεπορταζιακό, είναι μάλλον εύκολο και απλό και χρειάζεται μια στοιχειώδης αντίληψη για να κατανοήσει τα συμβαίνοντα τα οποία θα ανακοινώσει όπου δει, καθώς και στοιχειώδη καλλιέργεια για να τα περιγράψει σωστά και κατανοητά. Είναι μάλλον δύσκολο στο ρεπορτάζ αυτό να υπεισέλθει ο κομματισμός, διότι, έστω και αν προσφέρεται το γεγονός, θα γίνει αμέσως αντιληπτό από τον κόσμο που θα το ακούσει ή θα το βλέπει, και έτσι μάλλον θα το αποφύγει ο δημοσιογράφος, για να περισωθεί η υπόληψή του και ενδεχομένως η εργασία του.

Το συνεντευξιακό, συγχωρείστε μου τις λέξεις που τις βρήκα ως την πλέον κατάλληλες, εδώ αναφέρεται όταν ο δημοσιογράφος παίρνει μια συνέντευξη, κατά κανόνα από πολιτικούς, είτε ευθεία συνέντευξη κατά μόνας με τον πολιτικό και επί παντός του επιστητού, είτε σε μια ενημερωτική εκπομπή στην οποία συμμετέχει και κάποιος ή κάποιοι πολιτικοί. Και τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Διότι σε μια συνέντευξη πολιτικού, χρειάζεται τόλμη κατ’ αρχήν, διότι η συνέντευξη ενός πολιτικού εξ αντικειμένου θεωρείται δύσκολη και καθοριστική για το μέλλον και καριέρα του δημοσιογράφου. Έχει υποχρέωση να είναι πλήρως ενημερωμένος των συμβαινόντων και απόλυτη γνώση όλων των πολιτικών παραμέτρων, αλλά και των προγραμμάτων και σκέψεων του πολιτικού, έτσι ώστε να αποκαλύψει κάθε κρύφια σκέψη ή αμφίσημες εκδηλώσεις, και αποκλείσει την πρόθεση του πολιτικού και να να κρυφτεί πίσω από ελλιπείς ερωτήσεις του δημοσιογράφου ή την αποφυγή «στριμώγματος».

Ο ρόλος και ο σκοπός του δημοσιογράφου είναι ακριβώς να «στριμώξει» τον πολιτικό και να τον αναγκάσει να αποκαλύψει τις προθέσεις του και όλα όσα έχει στο μυαλό του, τα οποία θα είναι χρήσιμα για τους πολίτες για να μπορέσουν να κρίνουν τον πολιτικό και την πολιτική του. Για το λόγο τούτο ο δημοσιογράφος είναι υποχρεωμένος να είναι πλήρως ενημερωμένος περί των πολιτικών τεκταινομένων, όλων των κομμάτων, έτσι ώστε ο πολιτικός να μην μπορέσει ποτέ να ξεφύγει του δημοσιογράφου και να γνωρίζει εκ των προτέρων ότι είναι υποχρεωμένος να είναι ευθύς και ειλικρινής, διότι άλλως θα εκτεθεί τόσο στον δημοσιογράφο, όσο και κυρίως στους πολίτες που παρακολουθούν.

Έχουμε πολλούς ικανούς δημοσιογράφους που δεν χαρίζονται σε κανένα, άλλοι όμως πολλές φορές δεν θέλουν, αν και μπορούν, να στριμώξουν τον πολιτικό και τούτο είναι ένα καθοριστικό λάθος και μειονέκτημα της δημοσιογραφίας. Στις ΗΠΑ είναι γνωστό ότι όταν ένας πολιτικός καλείται σε συνέντευξη από ένα δημοσιογράφο, τον πιάνει «σύγκρυο» που λέμε στο χωριό μου, για κάποιον που τρέμει από το φόβο του, διότι ξέρει ότι ο δημοσιογράφος δεν θα φεισθεί του αξιώματός του πολιτικού προκειμένου να εκμαιεύσει την αλήθεια, μιαν αλήθεια που έχει ανάγκη ο πολίτης, έτσι ώστε ο κάθε πολιτικός να μην διανοείται ότι θα μπορέσει να παπλανήσει ούτε τον δημοσιογράφο, ούτε τους πολίτες και να είναι πάντοτε ευθύς και ειλικρινής.

Με την ανοχή των δημοσιογράφων, ας μου επιτρέψουν να υπομνήσω ότι, στην μεν περίπτωση της πλέον σοβαρής συνέντευξης, π.χ. του Πρωθυπουργού ή του Προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παρατηρούμε ότι τόσο ο Πρωθυπουργός όσο και Πρόεδρος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αισθάνονται ότι μπορούν να λένε όλα αυτά που θέλουν και που χρειάζεται να ακούσει ευχαρίστως ο λαός, χωρίς τον φόβο να τον «στριμώξει» ο δημοσιογράφος και να πει την αλήθεια και όχι τα «πολιτικάντικα» τα οποία πόρω απέχουν από την πραγματικότητα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στις ενημερωτικές εκπομπές που συνήθως καλούνται δύο πολιτικοί, έναν κυβερνητικό και έναν άλλον της αντιπολίτευσης και δύο δημοσιογράφους αντιθέτων θέσεων και απόψεων και ο μεν παρουσιαστής ενεργεί ως «τρίτος» οιονεί διαιτητής και αφήνει τους αντιτιθέμενους δημοσιογράφους να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά, που όμως ανάβει μια φωτιά και τίποτε δεν ξεκαθαρίζει. Χρειαζόμαστε τολμηρούς ακόμη και σκληρούς δημοσιογράφους, για να προφέρουν ουσιαστική υπηρεσία τόσο στους πολίτες, όσο και στους πολιτικούς. Και να είναι βέβαιοι ότι πολλά θα αλλάξουν στην πολιτικοκοινωνικής ζωής.

Νίκος Αναγνωστάτος

e-mail:[email protected]

thiakos.blogspot.com.