Το «μετά θάνατον ταξίδι» του Καραθεοδωρή στην Ελλάδα

Εβδομήντα χρόνια από τον θάνατό του ο εκ των κορυφαίων μαθηματικών του 20ού αιώνα, φίλος και κατά πολλούς «επιπέδου» Αλβέρτου Αϊνστάιν, καθηγητής Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, ενταφιάζεται ξανά, αυτή τη φορά σε γη ελληνική. Οι συγγενείς του αποφάσισαν να μεταφέρουν τα οστά του στην Αθήνα από νεκροταφείο του Μονάχου, όπου είχε ενταφιαστεί τον Φεβρουάριο του 1950.

«Θα θέλαμε να είναι κάπου που να μπορούν οι Έλληνες να επισκεφθούν τον τάφο του», λέει στην «Κ» η δισέγγονή του, ψυχοθεραπεύτρια στο Λονδίνο, Δέσποινα Σκούταρη, αποκαλύπτοντας ότι από τα τέλη του χρόνου ο προπάππος της θα αναπαύεται στον οικογενειακό τάφο των Καραθεοδωρή, στο Α΄ Νεκροταφείο.

Στο Μόναχο, δίδαξε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του με τιμές, με τις οποίες τον περιέβαλαν η πόλη και η σπουδαία επιστημονική της κοινότητα όσο και ο ελληνισμός της Βαυαρίας, για τον οποίο ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή ήταν και παραμένει τιμή και καύχημα.
Η απόφαση

Καθώς όμως το μακροχρόνιο μισθωτήριο στο κοιμητήριο Waldfriedhof, όπου είχε ταφεί πλάι στη σύζυγό του, λήγει, η νόμιμη κληρονόμος του, κ. Σκούταρη έκρινε ως καλύτερη λύση να μεταφέρει τα οστά του στην Αθήνα.

Την αιώνια «φιλοξενία» στον Καραθεοδωρή διεκδίκησαν η ακριτική Θράκη και οι Ελληνες της Γερμανίας, ωστόσο η δισέγγονή του είναι αυτή που είχε τον πρώτο και τελευταίο λόγο.

Το μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή, όπου βρίσκονται μεταξύ άλλων αντίγραφα των περίφημων επιστολών που αντήλλαξε με τον Αϊνστάιν, πρότεινε, όπως ανέφερε στην «Κ» ο διευθυντής του κ. Σάκης Λιπορδέζης, να μεταφερθούν εκεί τα οστά και να τοποθετηθούν σε μαυσωλείο το οποίο επρόκειτο να γίνει στην πόλη για τον σκοπό αυτό.

Η ελληνική παροικία του Μονάχου δεν έμεινε και αυτή αδιάφορη στην προοπτική να αποχωριστεί τον διάσημο νεκρό.

Εγγράφως ο εκπρόσωπος της τοπικής ορθόδοξης Εκκλησίας, πρωτοπρεσβύτερος κ. Απόστολος Μαλαμούσης, ζήτησε για λογαριασμό των 25.000 Ελλήνων της Βαυαρίας, από τις Αρχές του Μονάχου, να επιτραπεί η μεταφορά των οστών, μαζί με τον επιτάφιο κίονα στην αυλή του ελληνορθόδοξου ιερού ναού των Αγίων Πάντων.

Η απάντηση ωστόσο ήταν αρνητική καθώς, όπως σημειώνεται στο σχετικό έγγραφο, «η ενορία σας δεν είναι φορέας νεκροταφείου», με άλλα λόγια δεν επιτρέπεται ο ενταφιασμός εκτός νεκροταφείων.

Ετσι η κληρονόμος προχώρησε σε μια «σολομώντεια» λύση: να μεταφερθούν στην Αθήνα τα οστά και να κρατήσει η ελληνική κοινότητα του Μονάχου τον ιωνικού ρυθμού κίονα που έστεκε στον τάφο του στο νεκροταφείο.
Ο κίονας

Στις 8 Ιουλίου, σε μια λαμπρή τελετή, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι του ελληνισμού της Γερμανίας και του μητροπολιτικού κέντρου, αλλά και των επίσημων γερμανικών αρχών, ο μαρμάρινος κίονας τοποθετήθηκε στον αυλόγυρο της εκκλησίας των Αγίων Πάντων.

«Με τη μεταφορά του στην εκκλησία, σε κεντρική θέση της πόλης Μονάχου θα μπορούν τόσο η πολυάριθμη ελληνική παροικία όσο και οι επισκέπτες του ναού από Βαυαρία, Γερμανία και αλλαχού να βλέπουν σε καθημερινή βάση τον κίονα, και να ενημερώνονται για τη ζωή και το έργο του Καραθεοδωρή», λέει στην «Κ» ο κ. Μαλαμούσης.

Πέραν του κίονα, το ελληνικό εκκλησιαστικό λύκειο του Μονάχου μετονομάστηκε σε «Λύκειο Καραθεοδωρή», ενώ από γερμανικής πλευράς το Μαθηματικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Μονάχου τίμησε τον Καραθεοδωρή με την ονοματοδοσία της μεγάλης αίθουσας διδασκαλίας του. Το όνομά του φέρει τιμητικά και ο Σύλλογος Μαθηματικών του Μονάχου.

Η προοπτική «μετακόμισης» του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή προκάλεσε και εσωτερική συζήτηση, στο ευρύτερο οικογενειακό μωσαϊκό.

Ο ανήκων σε αυτό γνωστός καθηγητής χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, Στέφανος Γερουλάνος, είπε στην «Κ» ότι κατά τη γνώμη του, για συμβολικούς λόγους, ο κοσμοπολίτης Ελληνας μαθηματικός με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως, θα έπρεπε να παραμείνει στο Μόναχο. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι η άμεση κληρονόμος του είναι αυτή που αποφασίζει.

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή υπήρξε φίλος του Αλβέρτου Αϊνστάιν και κατά πολλούς ήταν ισάξιός του. Δεξιά, ο κίονας που μεταφέρθηκε από το νεκροταφείο του Μονάχου στην ελληνική εκκλησία.

Ο κύβος, σε κάθε περίπτωση, ερρίφθη και εκτός απροόπτου ο Καραθεοδωρή θα συνεχίσει το ταξίδι της αιώνιας γαλήνης στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, αναπαυόμενος στο χώμα της πατρίδας όπου προς τιμήν του ιδρύθηκαν μουσεία, και σύλλογοι, στήθηκαν ανδριάντες, πλατείες φέρουν το όνομά του, υλικό για το τεράστιο έργο του συγκεντρώνεται και προβάλλεται στους Ελληνες. «Την τελευταία πενταετία οι επισκέπτες του μουσείου μας ξεπέρασαν τις 30.000, μεταξύ των οποίων ήταν μαθητές αλλά και διακεκριμένοι μαθηματικοί επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό», λέει ο κ. Λιπορδέζης. «Υπάρχουν σπουδαία εκθέματα, όπως φωτογραφίες του, προσωπικά του αντικείμενα, με κορυφαίο αυτό των αντιγράφων 38 επιστολών που αντάλλαξε με τον Αϊνστάιν».

Εκτός από την Κομοτηνή, μουσείο για τον προπάππο του και γενάρχη των Καραθεοδωρή, Στέφανο –οι πρόγονοι του παγκόσμιας αίγλης μαθηματικού κατάγονταν από τη Θράκη, αλλά ο ίδιος γεννήθηκε το 1873 στο Βερολίνο και έζησε ως κοσμοπολίτης σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης (Βρυξέλλες, Αθήνα, Σμύρνη, Αννόβερο, Γκέτινγκεν, Μόναχο κ.α.)– εγκαινίασε πέρυσι στη Νέα Βύσσα της Ορεστιάδας ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος.

Στην Ελλάδα λειτουργεί, επίσης, «Παγκόσμιος Σύλλογος Φίλων Καραθεοδωρή», στο Περιστέρι, όπου έχει τοποθετηθεί από τη δημοτική αρχή ανδριάντας του και μια πλατεία φέρει το όνομά του. Στην Αθήνα ένα λύκειο και ένα γυμνάσιο έχουν το όνομά του.
Η δράση κατά των ναζί

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή έζησε και μεγαλούργησε στο Μόναχο και η επιστημονική παρουσία και η δράση του μόνο εύκολη δεν υπήρξε στην περίοδο του ναζισμού. Καθότι φίλος του Αϊνστάιν μπήκε στο μάτι των χιτλερικών που παρακολουθούσαν κάθε του δραστηριότητα, ειδικά όταν άρχισε να υπογράφει συστατικές επιστολές σε εβραϊκής καταγωγής επιστήμονες, οι οποίοι προσπαθούσαν να διαφύγουν στην Αμερική.

Μάλιστα, όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή – μυθιστορηματική βιογραφία», ο συγγραφέας-ερευνητής Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, η Γκεστάπο παρακολουθούσε τον Καραθεοδωρή και σε μια περίπτωση άνθρωπός της μπήκε κρυφά στο σπίτι του για να υποκλέψει στοιχεία που θα τον ενοχοποιούσαν.

Στην προσπάθειά του, ωστόσο, να διαφύγει όταν έγινε αντιληπτός, έπεσε από το παράθυρο, τραυματίστηκε σοβαρά και αναγκάστηκε να δηλώσει την ιδιότητά του.