Η δύναμη της Ευρώπης βρίσκεται στην αληθινή ποικιλομορφία των εθνών της

Όταν η Βρετανία αποφάσισε να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 23 Ιουνίου 2016, προκλήθηκαν κύματα έκπληξης στις Βρυξέλλες και την Ευρώπη εν γένει.Η ΕΕ, βέβαια, έχει περάσει από πολλές κρίσεις τις τελευταίες δεκαετίες, και ιδιαίτερα κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, με υψηλή δυσαρέσκεια σε πολλά κράτη μέλη. Αλλά το γεγονός ότι ένα από τα μεγαλύτερα και τα σημαντικότερα κράτη μέλη αποφάσισε να εγκαταλείψει το εγχείρημα οριστικά ήταν χωρίς προηγούμενο.

Αρχικά, οι Βρυξέλλες βρέθηκαν σε κατάσταση σοκ – για πολλούς, φαινόταν ότι το τέλος της ΕΕ ήταν κοντά. Το κρίσιμο ερώτημα ήταν τότε πώς να ανακάμψει από το Brexit. Ποια κατεύθυνση πρέπει να λάβει η ηπειρωτική Ευρώπη χωρίς τη Μεγάλη Βρετανία, την παλιά σχέση αγάπης-μίσους που αποφάσισε να αποχωρήσει;
Για πολλούς, ήταν προφανές ότι ήρθε η ώρα να κάνουμε μια στροφή, να κάνουμε λιγότερα στο μέλλον. Εξάλλου, οι Βρετανοί δεν ψήφισαν για να φύγουν λόγω του μικρού βαθμού ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η κρίση του ευρώ φαινόταν να είναι άλλο ένα τρανταχτό παράδειγμα ότι η ΕΕ είχε πάει πολύ μακριά. Επιπλέον, η μεταναστευτική κρίση κατέδειξε την αδυναμία των κρατών μελών να βρουν κοινό παρονομαστή ακόμη και στις πιο επείγουσες καταστάσεις. Εν τω μεταξύ, οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις κέρδιζαν έδαφος σε ολόκληρη την ήπειρο.

Ωστόσο, σε μια συγκλονιστική σειρά γεγονότων, η απόφαση που ελήφθη στις Βρυξέλλες, η οποία ξεκίνησε από τον Πρόεδρο της Επιτροπής κ. Jean Claude Juncker και τον πρόσφατα εκλεγέντα πρόεδρο της Γαλλίας Emmanuel Macron, ήταν να στηριχθεί με μεγαλύτερο ενθουσιασμό η “ακόμη πιο στενή ένωση”. Αισθάνθηκαν ότι στην τρέχουσα περίοδο ανόδου του λαϊκισμού και του εθνικισμού, ήταν η κατάλληλη στιγμή να υπερασπιστούν το ευρωπαϊκό σχέδιο.
Μέχρι σήμερα έχουν εκφραστεί πολλές απόψεις για το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό, σε πομπώδεις ομιλίες στα κοινοβούλια, σε πανεπιστήμια και σε δημόσιες συζητήσεις. Όλες είχαν μια κοινή διάσταση: πρέπει να υπάρξει περισσότερη ολοκλήρωση, μεγαλύτερος συγκεντρωτισμός στις Βρυξέλες. Διότι εάν η Ευρώπη δεν συνεχίσει προς αυτή την κατεύθυνση, θα επιστρέψει σε μια εποχή που κανείς δεν θέλει να ζήσει ξανά.

Το πώς η ελίτ των Βρυξελλών και ορισμένοι αρχηγοί κυβερνήσεων έβγαλαν αυτά τα συμπεράσματα από την απόφαση του Brexit δεν είναι ξεκάθαρο με την πρώτη ματιά. Φυσικά, οι πολιτικοί μπορούν να υπερασπιστούν την ΕΕ όσο θέλουν, θεωρώντας τη ένα Ευρωπαϊκό σχέδιο ειρήνης και μια επιτυχία του ελεύθερου εμπορίου και του φιλελευθερισμού – σχεδόν κανείς δεν θα διαφωνήσει.

Όμως η ΕΕ ήταν ήδη όλα αυτά πριν από αρκετές δεκαετίες. Αυτό που έκαναν οι Βρυξέλλες απέχει πολύ από αυτό – και μακριά από τα ιδανικά της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Το να μιλάμε για δημοκρατία θα ήταν υποκριτικό ούτως ή άλλως, καθώς από τη δεκαετία του 1990 αγνοήθηκε μια σειρά δημοψηφισμάτων στα οποία οι πολίτες πολλών χωρών ψήφισαν κατά της μεγαλύτερης ολοκλήρωσης. Και είναι ιδιαιτέρως αμφισβητήσιμο το κατά πόσο μια ισχυρή γραφειοκρατία σε μια πόλη εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τους περισσότερους Ευρωπαίους πολίτες είναι μια δημοκρατική κατάκτηση.

Το επιχείρημα του οικονομικού δυναμισμού έχει επίσης μείνει πίσω. Η περαιτέρω εμβάθυνση και ενίσχυση της κοινής αγοράς και η κατάργηση των φραγμών αγνοείται εδώ και πολύ καιρό. Κατά τον ίδιο τρόπο, το ελεύθερο εμπόριο με τον έξω κόσμο έχει ξεχαστεί όλο και περισσότερο. Αντ ‘αυτού, οι προστατευτικές και ρυθμιστικές πτυχές αναπτύσσονται όλο και περισσότερο. Επιτυχημένες εταιρείες τιμωρούνται σήμερα, καθώς η Επιτροπή προσπαθεί να χρηματοδοτήσει τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών παράλληλα με τα δισεκατομμύρια σε γεωργικές επιδοτήσεις και προγράμματα αναδιανομής στη νότια και ανατολική Ευρώπη σε βάρος ιδιωτικών εταιρειών και πολιτών.

Το ευρώ, το οποίο χαρακτηρίστηκε από εξέχοντες οικονομολόγοι όπως ο Hans-Werner Sinn ως “ιστορικό λάθος”, υπέστη τεράστιες απώλεις εξαιτίας της νομισματικής πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αυτό έχει οδηγήσει στην οικονομική εξασθένιση ορισμένων χωρών και στην απώλεια προσωπικής περιουσίας των απλών πολιτών και έχει δημιουργήσει μια τεχνητή φούσκα, η οποία σε κάποιο σημείο θα διαρραγεί, εξαιτίας και της πολιτικής μηδενικού επιτοκίου της ΕΚΤ.

Ταυτόχρονα, η δημοτικότητα της ΕΕ στους Ευρωπαίους δεν έχει βελτιωθεί. Ίσως να είναι αλήθεια ότι η ίδια η ΕΕ ως θεσμικό όργανο είναι πιο δημοφιλής από ποτέ. Το ίδιο όμως δεν μπορεί να ειπωθεί για το έργο της ελίτ των Βρυξελλών.

Εν κατακλείδι, μπορεί να αναφερθεί ότι οι προσπάθειες σύγκλισης των τελευταίων δεκαετιών απέτυχαν. Γιατί λοιπόν οι φεντεραλιστές, οι υποστηρικτές μιας ομοσπονδιακής, ενωμένης Ευρώπης, πιστεύουν ότι το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να προχωρήσουμε ακόμα περισσότερο για να φτάσουμε τελικά στην κρίσιμη καμπή;

Ακούγοντας τους φεντεραλιστές, γρήγορα αποδεικνύεται ότι για αυτούς η ΕΕ είναι κάτι περισσότερο από μια υπερεθνική οργάνωση για το συντονισμό των μεμονωμένων κρατών. Για αυτούς, η ΕΕ είναι η Ευρώπη και η Ευρώπη είναι η ΕΕ. Αν η μία από τις δύο εξαφανιστεί, το ίδιο θα συμβεί και για την άλλη. Εάν επικρίνετε τη μία, επικρίνετε και την άλλη. Η επιτυχία της ΕΕ είναι πιο σημαντική για αυτούς από οτιδήποτε άλλο. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αισθάνονται τον «σφυγμό της Ευρώπης» – ή τουλάχιστον αυτό πιστεύουν.

Με αυτή την έννοια, οι φεντεραλιστές ακολουθούν μια έντονα προοδευτική άποψη για την ΕΕ. Για αυτούς, μια ενωμένη Ευρώπη, που μιμείται τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είναι ο στόχος για την επίτευξη της τελικής ειρήνης και ευημερίας στην Ευρώπη. Τα έθνη-κράτη είναι απλά λείψανα του παρελθόντος, ίσως ακόμη οι κύριες αιτίες για τους μεγάλους πολέμους του εικοστού αιώνα. Η εθνική κυριαρχία και η εθνική ταυτότητα θα πρέπει να αντικατασταθούν από κάτι πολύ μεγαλύτερο: μια ευρωπαϊκή κυριαρχία και ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Για το λόγο αυτό, προφανή προβλήματα, όπως το ευρώ, απλώς αγνοούνται. Για τους φανατικούς της ΕΕ, το ευρώ δεν είναι απλά ένα νόμισμα που έχει πάει στραβά. Για αυτούς, είναι ένα σύμβολο του ευρωπαϊκού σχεδίου και η κριτική σε αυτό θα ισοδυναμούσε με κριτική στην Ευρώπη εν γένει.

Αντίθετα, η αυξανόμενη ολοκλήρωση είναι ο μόνος τρόπος να παραμείνει στη “σωστή πλευρά της ιστορίας”. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι ο τελικός προορισμός.

Αλλά οι φεντεραλιστές πρέπει τελικά να συνειδητοποιήσουν – και θα πίστευε κανείς ότι το Brexit θα ήταν αρκετά καλό μάθημα – ότι η προοδευτική φιλοσοφία τους για την ΕΕ θα καταλήξει στο χάος. Οι οικονομικές καταστροφές αγνοούνται λόγω μιας παράλογης εθελοτυφλίας. Η αρνητική στάση των κρατών μελών και των πολιτών δεν έχει καμία σημασία.

Ειδικά για την περίπτωση της αρνητικής στάσης των κρατών και των πολιτών, οι φεντεραλιστές διατυπώνουν συχνά το επιχείρημα ότι θα πάψει να υφίσταται μόλις δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή ταυτότητα. Οι πολίτες της Ευρώπης πρέπει να θεωρούν τον εαυτό τους ακριβώς αυτό: πολίτες της Ευρώπης, όχι της Γερμανίας ή της Γαλλίας.

Και οι φεντεραλιστές έχουν δίκιο γι ‘αυτό σε κάποιο βαθμό: γιατί αν οι άνθρωποι θεωρούσαν τους εαυτούς τους πρωτίστως Ευρωπαίους, η συγκέντρωση των εξουσιών στην πρωτεύουσα της Ευρώπης θα ήταν πράγματι πολύ λιγότερο παράλογη και πιο ευπρόσδεκτη. Αλλά ποιος στην Ευρώπη βλέπει τον εαυτό του πρώτα απ ‘όλα ως Ευρωπαίο; Πρόκειται για μια απίστευτα μικρή μειονότητα και αποτελείται κυρίως από την γενιά του Erasmus, δηλαδή εκείνους που, εις βάρος των συμπολιτών τους, πήγαν για ένα εξάμηνο σε μια παραλία στην Ισπανία ή την Πορτογαλία με τους νέους Ευρωπαϊους φίλους τους και τώρα πιστεύουν ότι αυτό θα δικαιολογούσε καταστροφές όπως το ευρώ ή η φορολογική εναρμόνιση.

Εν τω μεταξύ, η ελίτ των Βρυξελλών αναζητά σε καθημερινή βάση τρόπους για να διαδώσει την ευρωπαϊκή ταυτότητα μεταξύ των απλών πολιτών. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει από πάνω παρά μόνο με εξαναγκασμό. Η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκή ταυτότητα θα πρέπει να προέρχεται από τους ίδιους τους πολίτες. Όσο δεν συμβαίνει αυτό, οι φεντεραλιστές θα πρέπει να αποδεχθούν την πραγματικότητα ότι οι Ευρωπαίοι δεν μοιράζονται τον ενθουσιασμό τους για την κατάργηση των εθνικών κρατών για μια μεγάλη ευρωπαϊκή δομή.

Και δεν υπάρχει τίποτα κακό με αυτό. Εξάλλου, ένα από τα δυνατά σημεία της Ευρώπης ήταν πάντα η ποικιλομορφία της. Η Margaret Thatcher το συνόψισε στη φημισμένη ομιλία της στο Μπριζ: “Η Ευρώπη θα είναι ισχυρότερη ακριβώς επειδή έχει τη Γαλλία ως Γαλλία, την Ισπανία ως Ισπανία, τη Βρετανία ως Βρετανία, κάθεμια με τα δικά της έθιμα, παραδόσεις και ταυτότητα. Θα ήταν τρέλα να προσπαθήσετε να τις συμπυκνώσετε σε κάποιο είδος ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας. “

Αυτή η αποκέντρωση είναι ένα χαρακτηριστικό που έχει κάνει πάντα την Ευρώπη μοναδική. Για αιώνες, οι μεγαλύτεροι στοχαστές αναρωτήθηκαν γιατί ο φιλελευθερισμός και ο καπιταλισμός, με την επακόλουθη ευημερία, πρωτοεμφανίστηκαν στην Ευρώπη. Υπάρχουν αρκετές απαντήσεις και στην πραγματικότητα, η σωστή είναι μάλλον ο συνδυασμός πολλών διαφορετικών απόψεων. Ωστόσο, είναι ευρέως αποδεκτό ότι το πλήθις μικρών κρατών στην Ευρώπη, ήταν ένας σημαντικός λόγος και στη χειρότερη περίπτωση απλά μια προϋπόθεση.

Η ιστορία λέει ότι αυτός ο πλουραλισμός επέτρεψε στους πολίτες να μετακινούνται γρήγορα και εύκολα από το ένα κράτος στο άλλο με τα σύνορα σε τόσο κοντινές αποστάσεις επιτρέποντας στους ευρωπαίους πολίτες να επιλέξουν πού να εγκατασταθούν – κάτι που σήμερα ακούγεται οικείο. Αυτή η ελευθερία επιλογής και η ευκολία της ταχείας μετακίνησης συνέβαλαν σε ένα ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών για να προσφέρουν το πιο ελκυστικό μέρος για να ζήσουν. Και επειδή μια πολιτική που ήταν όσο το δυνατόν πιο ελεύθερη αποδείχτηκε ιδιαίτερα επιτυχημένη για τους ανθρώπους, υπήρχε κίνητρο για τα κράτη να προσφέρουν μια τέτοια πολιτική.

Φυσικά, δεν είναι μόνο οι ιδέες της ατομικής ελευθερίας, της αποκέντρωσης και της πολυμορφίας που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά και μόνο στην Ευρώπη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Άλλες ιδέες εμφανίστηκαν επίσης με την παρούσα μορφή τους σε αυτή την ήπειρο και αντιπροσωπεύουν το ακριβώς αντίθετο, αυτό του συγκεντρωτισμού, του κολεκτιβισμού και της εξαθλίωσης. Αυτές οι ιδέες έδειξαν το άσχημο πρόσωπο τους – και το πιο άσχημο πρόσωπο της Ευρώπης – στον εικοστό αιώνα.

Σήμερα, η ΕΕ έχει τη δυνατότητα επιλέξει να επιλέξει πλευρά, ποιο στοιχείο της ευρωπαϊκής ιστορίας θέλει να διαδώσει. Είναι σίγουρα μακριά από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του προηγούμενου αιώνα. Μπορούμε να υποθέσουμε – και ελπίζουμε – ότι θα είναι πάντα έτσι. Και, φυσικά, καμία από τις ελίτ των Βρυξελλών δεν έχει καμία πρόθεση να προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση.

Και όμως, οι ιδέες που έχουν σήμερα οι φεντεραλιστές έχουν την ίδια βάση, έστω και τυχαία. Θέλουν να συγκεντρώσουν τις αποφάσεις στις Βρυξέλλες. Θέλουν όλο και περισσότερο να αφαιρέσουν την ελευθερία από την ελεύθερη επιχείρηση. Θέλουν να σφραγίσουν τους εαυτούς τους από τον έξω κόσμο. Θέλουν να δημιουργήσουν μια ταυτότητα που δεν υπήρχε ποτέ πριν. Και όποιος αντιτίθεται σε αυτά τα σχέδια πρέπει να κακοποιείται ως λαϊκιστής, εθνικιστής ή οποιαδήποτε άλλη κενή, ανόητη προσβολή.

Οι φεντεραλιστές μπορεί να πιστεύουν ότι το όραμά τους για την “στενότερη ένωση” είναι πρωτοποριακό και καινοτόμο. Αλλά η ιδέα της δημιουργίας ενός mega-state δεν είναι καινούργια – το γεγονός ότι αυτή η ιδέα εξακολουθεί να εξετάζεται στον 21ο αιώνα είναι ένα λυπηρό παράδειγμα του πόσο γρήγορα ξεχνά κανείς.
Εάν το ευρωπαϊκό σχέδιο περιοριστεί – ή εκφυλισθεί – σε αυτό, η ΕΕ θα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Αργά ή γρήγορα θα καταρρεύσει είτε εξαιτίας της ανεπάρκειάς του, είτε εξαιτίας μιας εξέγερσης των πραγματικών εθνικιστικών δυνάμεων, τροφοδοτημένης από τη συνεχή αδιαφορία για τις αντίθετες ψήφους των πολιτών. Και τότε υπάρχει ο κίνδυνος να συμβεί αυτό το οποίο η ίδια η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε ώς αρχικό σκοπό να αποτρέψει.

Ωστόσο, υπάρχει εναλλακτική λύση – και ούτως ή άλλως μια ευρωπαϊκή εναλλακτική λύση. Είναι μια Ευρώπη που βλέπει και πάλι τα οφέλη της αποκέντρωσης και του πλουραλισμού. Είναι μια Ευρωπαϊκή Ένωση στην οποία τα ελεύθερα και κυρίαρχα έθνη-κράτη συναντώνται για να συνεργαστούν. Μια Ευρωπαϊκή Ένωση στην οποία προωθείται η οικονομική ελευθερία και μειώνονται τα εμπόδια στο εμπόριο. Μια Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της οποίας οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να συναντηθούν για να αλληλεπιδράσουν πιο ελεύθερα με τον υπόλοιπο κόσμο. Και μια Ευρωπαϊκή Ένωση που μπορεί να παράσχει ασφάλεια σε περιόδους κρίσεων, σε απειλές πολέμου και σε φαινόμενα τρομοκρατίας, αντί να βαλτώνει στο μηδενισμό και να απορροφάται από μία ακόμα μεγάλη μεταρρυθμιστική ιδέα.

Πρώτα απ ‘όλα, πρέπει να είναι μια Ευρωπαϊκή Ένωση στην οποία όλοι οι πολίτες έχουν μια φωνή – μια Ευρώπη στην οποία – στο μέτρο του δυνατού – οι αποφάσεις λαμβάνονται τοπικά, όχι στις μακρινές Βρυξέλλες. Μια τέτοια ΕΕ θα παράγει ότι καλύτερο έχει να προσφέρει η Ευρώπη. Θα ήταν μια ΕΕ που πραγματικά διασφαλίζει την ειρήνη και προωθεί την ευημερία αντί να παγιδεύεται σε ουτοπικά όνειρα.

πηγή: Mises Institute