Βόρεια Ήπειρος: αιώνιο, ένδοξο, περίλαμπρο και ανεκτίμητο στολίδι, των Ελλήνων καμάρι!..

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΗΛΙΑΣ Δ. ΚΑΛΛΙΩΡΑΣ
Συγγραφέας, Καθηγητής,
Πρώην Βουλευτής Φθιώτιδας

Σαν χθες, 17 Μαΐου 1914: Αναγνωρίστηκε η Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας

Βόρεια Ήπειρος: αιώνιο, ένδοξο, περίλαμπρο και ανεκτίμητο στολίδι, των Ελλήνων καμάρι!

Βόρεια Ήπειρος, Ορθόδοξη και Ελληνική, πατρίδα ηρώων, μαρτύρων, ομολογητών, ευεργετών, γενέτειρα, μάνα και τροφός σπουδαίων Ελλήνων

Το έμβλημα του Έλληνα Γεωργίου Καστριώτη ή Σκεντέρμπεη ήταν ο δικέφαλος αετός της Ρωμανίας-Βυζαντίου σε κόκκινο φόντο ή, δηλαδή: η σημερινή σημαία της Αλβανίας

Ο σύγχρονος εθνομάρτης Κατσίφας είχε όνειρο να χτιστεί μια μεγάλη εκκλησία στο χωριό του, ενώ ο ίδιος είχε φτιάξει Σταυρό με την Ελληνική σημαία και την είχε τοποθετήσει στον λόφο του χωριού του

================================

Ο όρος Βόρειος Ήπειρος χρησιμοποιήθηκε επισήμως για πρώτη φορά στις 17 Μαΐου 1914. Αυτό έγινε με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας. Η πρόσφατη δολοφονία του εθνομάρτυρα Κωνσταντίνου Κατσίφα από την αλβανική μυστική αστυνομία, επανέφερε με τον πλέον τραγικό τρόπο το υπαρκτό θέμα της Βορείου Ηπείρου. Της ελληνικής γης, που ποτέ της δεν μπόρεσε να ντυθεί την γαλανόλευκη σημαία με τον Τίμιο Σταυρό. Και που πολλές φορές ξεχάσθηκε, προδόθηκε και πληγώθηκε από εχθρούς αλλά και φίλους.

Το ελληνικό στοιχείο το συναντάμε στην περιοχή δύο περίπου χιλιετίες πριν γεννηθεί ο Ιησούς Χριστός, με τους Χάονες να αποτελούν την ισχυρότερη τότε ελληνική φυλή. Ο συσχετισμός των τοπικών δυνάμεων άλλαξε περίπου το 375 π.Χ., όταν όλα τα ηπειρωτικά φύλα ενώθηκαν σε μία οντότητα, κάτω από την δυναστεία των Μολοσσών. Εισέτι, το 232 π.Χ., εγκαθιδρύεται στην Ήπειρο το αβασίλευτο Κοινό των Ηπειρωτών με πρωτεύουσα τη Φοινίκη.

Η Ορθοδοξία εξαπλώθηκε στην εν λόγω περιοχή τον 4ο αιώνα μ.Χ. Οι μάρτυρες Άγιος Ελευθέριος (επίσκοπος Αυλώνας) και Άγιος Δονάτος (επίσκοπος Φοινίκης) είχαν εξέχουσα παρουσία και συμβολή στην άνθηση της χριστιανοσύνης στην περιοχή. Επίσης, ήταν ο επίσκοπος Χειμάρας Μανασής που ανέλαβε ν’ ανοίξει σ’ όλα τα χωριά τα πρωτόγονα τότε σχολεία του Νάρθηκα το έτος 1682. Αργότερα, ακολουθεί η ιδιαιτέρως φωτεινή περίοδος του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού (1714 – 1779), όταν ο Πατροκοσμάς με την αγιοπνευματική δραστηριότητά του άνοιξε πάνω από 200 σχολεία και δέκα ανώτερες σχολές στην περιοχή.

Εισέτι, η Βόρεια Ήπειρος αποτέλεσε ουσιώδες και αναπόσπαστο τμήμα της Αυτοκρατορίας της Ρωμανίας-Βυζαντίου (330 – 1453). Και, πολλές φορές, εξαιτίας της σημαίνουσας γεωγραφικής της θέσης έγινε στρατηγικός στόχος διάφορων λαών όπως των: Βησιγότθων, Αβάρων, Σλάβων, Νορμανδών, Σέρβων, Αλβανών και διαφόρων ιταλικών δυναστειών. Στους χρόνους της λατινοκρατίας υπήρχε στην ευρύτερη περιοχή το Ρωμαίικο Δεσποτάτο της Ηπείρου (1204 – 1479). Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Βόρεια Ήπειρος είχε ενεργό ρόλο, θέση και στάση στην επανάσταση κατά των Τούρκων μέχρι την Επανάσταση του 1821.

Στις 30 Μαΐου 1913, με τη Συνθήκη του Λονδίνου, οι Μεγάλες Δυνάμεις αναγνωρίζουν την Αλβανία ως ανεξάρτητο κράτος. Και με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, την ίδια χρονιά, της παραχωρούνταν η περιοχή της Βορείου Ηπείρου. Παρά την διεθνική αυτή πολιτική απόφαση, οι κάτοικοι της Βόρειας Ηπείρου δεν θέλησαν να συμμορφωθούν στις προθέσεις και στις συνθηκολογικές υποδείξεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Και, στις 17 Φεβρουαρίου 1914, έφτασαν στο σημείο και κατήγγειλαν την τότε Ελληνική κυβέρνηση ότι τους άφησε μόνους και απροστάτευτους. Επαναστάτησαν τότε οι ίδιοι και σχημάτισαν προσωρινή κυβέρνηση με πρωτεύουσα το Αργυρόκαστρο και πρόεδρο τον Γεώργιο Χρηστάκη-Ζωγράφο: ιδρύοντας τότε την «Αυτόνομη Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου», με πληθυσμό 228.000 κατοίκους και έκταση 6.444 τ. χλμ.

Μετά από πολύμηνες συγκρούσεις, στις 17 Μαΐου 1914, υπογράφτηκε Πρωτόκολλο της Κέρκυρας. Αλλά στην ουσία αυτό ποτέ δεν εφαρμόστηκε, καθώς είχε ήδη ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914 – 1918). Στις 27 Οκτωβρίου 1914, ο Ελληνικός στρατός εισέρχεται, για δεύτερη φορά, στην Βόρεια Ήπειρο, θέτοντας την περιοχή υπό την προστασία της Ελλάδας.

Στις αρχές του 1916, η περιοχή της Βορείου Ηπείρου συμμετείχε στις εθνικές βουλευτικές εκλογές εκλέγοντας 16 εκπροσώπους στο Κοινοβούλιο. Τον Μάρτιο, με βασιλικό διάταγμα, ανακηρύχθηκε η ένωση της περιοχής με την Ελλάδα, η οποία διοικητικά αποτελούνταν τότε από τους νομούς Αργυροκάστρου και Κορυτσάς. Όταν αργότερα η Ελλάδα μπήκε και αυτή στον πόλεμο (1917), ο Ελληνικός στρατός προέλασε και επανέκτησε και άλλες πόλεις όπως είναι η Μοσχόπολη και το Δυρράχιο. Το 1919, στην Συνδιάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι, οι περιοχές αυτές επιδικάστηκαν εκ νέου στην Αλβανία για δεύτερη φορά.

Ακολούθησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1939 – 1945) και ο Ελληνικός στρατός εισήλθε για τρίτη και τελευταία φορά στην Βόρεια Ήπειρο. Μετά το τέλος του Β’ ΠΠ, ο εκλεκτός της Σοβιετικής Ένωσης Ενβέρ Χότζα (1908 – 1985) ήταν αυτός που έκανε δικτατορικό κουμάντο στην περιοχή και από την πρώτη στιγμή ο ίδιος έδειξε ότι ο ελληνισμός είναι ανεπιθύμητος. Επίσης, το 1991, οι σχέσεις Ελλάδας και Αλβανίας πέρασαν για ένα σύντομο διάστημα ιδιαίτερη κρίση μετά από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία.

Κατά μια έκθεση της CIA, εάν ξεκινούσε εθνικός απελευθερωτικός αγώνας στη Βόρειο Ήπειρο αμέσως μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, τότε θα μπορούσε δυνητικώς να ενωθεί η εν λόγω περιοχή με την μητέρα Ελλάδα. Αυτό ακριβώς αναφέρουν σχετικά και προσφάτως αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της CIΑ. Αφορμή θα αποτελούσε το αιματηρό επεισόδιο της επίθεσης της ΜΑΒΗ (Μέτωπο Απελευθέρωσης Βορείου Ηπείρου), την 10η Απριλίου του 1994, σε αλβανικό συνοριακό φυλάκιο στην Επισκοπή. Τότε, η CIA ενημέρωνε την Αλβανία ότι μια ένωση της Βόρειας Ηπείρου με την Ελλάδα είναι εφικτή.

Έτι, στην Αλβανία, οι Έλληνες θεωρούνται ως «εθνική μειονότητα». Ενώ οι Βλάχοι ελληνικής εθνικής συνείδησης συγκαταλέγονται με τους υπόλοιπους Βλάχους ως «γλωσσική μειονότητα». Πηγές από την Ελληνική μειονότητα της Βορείου Ηπείρου έχουν υποστηρίξει ότι υπάρχουν ως και 500.000 Έλληνες στην Αλβανία, κάτι που αντιστοιχεί στο 12% περίπου του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Σύμφωνα με άλλες πηγές, ο πληθυσμός της Ελληνικής μειονότητας κυμαίνεται σε περίπου 300.000 άτομα ή, δηλαδή, περίπου στο 7,5%. Σε αυτούς τους αριθμούς πρέπει να προστεθούν και οι πάνω από 250.000 Έλληνες της Βόρειας Ηπείρου που κατοικούν σήμερα στην Ελλάδα.

Ήρωας της Ελληνικής Ιστορίας: ο Έλληνας Γεώργιος Καστριώτης, γνωστός ως Σκεντέρμπεης

Σ’ αυτό το σημείο αξίζει θεωρώ να δούμε, εν συντομία, έναν από τους λιγότερο γνωστούς ήρωες της Ελληνικής Ιστορίας: τον Έλληνα Γεώργιο Καστριώτη, γνωστό ως Σκεντέρμπεη. Ο Καστριώτης αποτελεί τον εθνικό ήρωα των Αλβανών, την ίδια ώρα που είναι σχεδόν άγνωστος ή παρουσιάζεται λανθασμένα ως Αλβανικής καταγωγής στην Ελλάδα. Συνεχίζω. Ο παππούς του Κωνσταντίνος Καστριώτης ήταν ηγεμόνας της περιοχής της Καστοριάς και της Ημαθίας. Ο πατέρας του Ιωάννης Καστριώτης ήταν ηγεμόνας της Κρόιας (Κρούγια). Η μητέρα του καταγόταν από τη Σερβία (Βοϊσάβα).

Πριν την Άλωση της Πόλης (1453), ο σουλτάνος Μουράτ Β’ ζητά από τον ηγεμόνα της Κρόιας, ως εκδήλωση υποταγής και ως εγγύηση της κυριαρχίας του, την ομηρία των 4 γιων του: ένας εκ των οποίων ήταν ο Γεώργιος. Ο πατέρας Ιωάννης Καστριώτης δέχτηκε. Και έτσι, τα 4 παιδιά του ασπάσθηκαν τον ισλαμισμό (ήταν Ορθόδοξοι). Ο σουλτάνος Μουράτ, παρατηρώντας την εξαιρετική πρόοδο και τα ιδιαίτερα χαρίσματα του ελληνόπουλου, προσέδωσε στον Γεώργιο την τουρκική ονομασία «Ισκεντέρ μπέη» (Σκεντέρμπεης), που σημαίνει «Αλέξανδρος ηγεμών».

Παρά την οθωμανική ανατροφή του, ο νεαρός Γεώργιος δεν ξεχνούσε τις Ελληνορθόδοξες ρίζες του. Τόσο η είδηση του θανάτου των γονιών του όσο και η μεγάλη καταπίεση των ομοεθνών του από τον τουρκικό ζυγό, έδωσαν το έναυσμα στον ασυμβίβαστο Γεώργιο να λιποτακτήσει σε μια μάχη στη Σερβία και να επιστρέψει στα εδάφη των προπατόρων του. Στη συνέχεια ο «Σκεντέρμπεης» νυμφεύεται την Ανδρονίκη Κομνηνή. Και, ο ίδιος, στις 28 Νοεμβρίου 1443 ή 10 χρόνια πριν την Άλωση της Θεοφύλακτης Πόλης, κηρύσσει την επανάστασή του κατά των Τούρκων.

Το έμβλημα που χρησιμοποίησε ο «Αλέξανδρος ηγεμών» ήταν ο δικέφαλος αετός της Ρωμανίας-Βυζαντίου σε κόκκινο φόντο ή, δηλαδή: η σημερινή σημαία της Αλβανίας! Ο Έλληνας Γεώργιος Καστριώτης, χάρη στις πολεμικές του αρετές και αποφασιστικότητα, κατάφερε να απελευθερώσει την επαρχία του από την τουρκική κατοχή, προκαλώντας τον θαυμασμό στην Δύση, που φοβόταν και ανέμενε τότε την μεγάλη οθωμανική απειλή. Χαρακτηριστικοί είναι και οι δημόσιοι έπαινοι του τότε πάπα Κάλλιστρου ή Κάλλιστου Γ’, που ονόμασε τον Γεώργιο «ιππότη του Χριστού» και «αθλητή του Θεού».

Ο Καστριώτης πέθανε στις 17 Ιανουαρίου 1467, σε ηλικία 63 ετών. Από ελονοσία. Θάφτηκε με πολύ μεγάλες τιμές σαν και αυτές που αρμόζουν σε έναν θρύλο, στο Ναό του Αγίου Νικολάου στο Αλέσσιο (αρχαία Λισσός, σημερινή Λέζα Δυρραχίου). Οι Αλβανοί που τον έχουν ως τον εθνικό τους ήρωα, κρύβουν ή σκοπίμως ξεχνούν, επίσης, ότι ο Καστριώτης ήταν ελληνομαθής και ότι όλες του οι επιστολές προς τους ηγεμόνες της Δύσης και τον Σουλτάνο γράφονταν στα ελληνικά. Ο Καστριώτης παρουσιαζόταν μάλιστα ως απόγονος των Ηπειρωτών κι όχι των Ιλλυριών (υπάρχει σχετική επιστολή του προς τον Ιταλό Ursini, 1460).

Ο Γεώργιος έφερε το μακεδονικό κράνος με το διπλό κέρας ενώ, επίσης, χρησιμοποιούσε το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, φανερό δείγμα συνείδησης εθνικής όσο και Ελληνικής συνέχειας. Εισέτι, και ο Τούρκος βιογράφος του Αλή Πασά, Αχμέτ Μουφίτ, γράφει για τον Καστριώτη: «το έτος 1443 δραπέτευσε από το οθωμανικό στρατόπεδο του Μοράβα ο Έλληνας ηγεμόνας Καστριώτης και πήγε στην έδρα των προγόνων του, την Κρόια». Ο Γεώργιος Καστριώτης ήταν, όπως και ο Παλαιολόγος ο ΙΑ’, από τις μορφές αυτές που αγαπήθηκαν, τραγουδήθηκαν, έγιναν θρύλος και παραμύθια κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κολοκοτρώνης γράφει στα Απομνημονεύματά του: «Ανέγνωσα τον βίον του Σκεντέρμπεη, εσυλλογούμουν τα έργα του…».

Ο ήρωας ομογενής Κατσίφας εκτελέστηκε, φωνάζοντας λίγο πριν προς τους διώκτες του: «Ζήτω η Ελλάς»!

Προσέτι, η πρόσφατη δολοφονία του εθνομάρτυρα Κατσίφα στους Βουλιαράτες, έφερε ξανά στο προσκήνιο τα χρόνια προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου. Ο ήρωας ομογενής εγκλωβίστηκε από τις αλβανικές ειδικές δυνάμεις και εκτελέστηκε με ριπές στο κεφάλι και στο στήθος, φωνάζοντας λίγο πριν προς τους διώκτες του: «Ζήτω η Ελλάς»! Ένας αγνός, λεβέντικος, πατριωτικός και ωραίος θάνατος, αντάξιος των μεγαλύτερων ηρώων του Έθνους. Για την Ορθοδοξία και για την μητέρα Ελλάδα.

Λίγο πριν, ο Ελληνόψυχος Κωνσταντίνος είχε πάρει το όπλο του, γιατί οι Αλβανοί αστυνομικοί είχαν τολμήσει να κατεβάσουν την ελληνική Σημαία από το σπίτι του! Και όταν οι Αλβανοί αστυνομικοί τον καταδίωξαν, καλώντας τον να παραδοθεί, αυτός τους απάντησε: «Οι Έλληνες δεν παραδίδονται»! Ο Βορειοηπειρώτης ήρωας Κωνσταντίνος είχε όνειρο να χτιστεί μια μεγάλη εκκλησία στο χωριό του. Επίσης, ο ίδιος είχε φτιάξει μεγάλο Σταυρό με την Ελληνική σημαία και την είχε τοποθετήσει στον λόφο του χωριού του.

Και που βρισκόμαστε τώρα ή σήμερα; Οι Έλληνες ομογενείς τρέχουν στα διεθνή δικαστήρια για την αρπαγή των περιουσιών τους στους Αγίους Σαράντα, κλπ. Οι διεργασίες στους κόλπους της Ελληνικής εθνικής μειονότητας βρίσκονται στο «κόκκινο» αυτό το χρονικό διάστημα. Και τούτο, προκειμένου να ακυρωθεί με κάθε δυνατό ένδικο μέσο το ύπουλο σχέδιο της κυβέρνησης Έντι Ράμα: με βάση το οποίο «φιλέτα» του παραλιακού μετώπου Αυλώνας – Αγίων Σαράντα, που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι περιουσίες Ελλήνων ομογενών, «περνάνε» στο αλβανικό κράτος. Δήθεν για την τουριστική τους αξιοποίηση.

Πέραν αυτού, σε νεώτερες αποκαλύψεις και αποδεικτικά στοιχεία για την καταπίεση που δέχεται η Ελληνική μειονότητα στην Αλβανία από το καθεστώς Ράμα, προχώρησε και η αλβανική αντιπολίτευση απευθυνόμενη σε επισκέπτες ευρωβουλευτές πριν λίγες εβδομάδες. Ο Λουλζίμ Μπάσα, λ.χ., ανέφερε τα «πολιτικά κατορθώματα» του Ράμα ή όπως ο ίδιος τόνισε: ο Αλβανός πρωθυπουργός «έχει καταστρέψει εκατοντάδες σπίτια και εκκλησίες της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία». Γεγονός που προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των ευρωβουλευτών και όχι μόνον.

Στην αρχή του Μάρτη, εισέτι, όλα τα συμβάντα και όλες οι προβλέψεις έδειχναν ότι η Αλβανία οδηγείται σε εμφύλιο πόλεμο. Τίτλοι εφημερίδων στην Αλβανία έγραφαν με πηχυαίους τίτλους: «Δεκάδες καλάσνικοφ έχουν μεταφερθεί στα Τίρανα», «Βόμβα βουλευτή: Έρχεται αστικός πόλεμος», κλπ. Η αλήθεια είναι ότι η Αλβανία βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία, μετά από τα απανωτά κύματα διαδηλώσεων στη χώρα όσο και από τα πολλά και εκρηκτικά έκτροπα έξω από το κοινοβούλιο στα Τίρανα.

Χιλιάδες διαδηλωτές της αντιπολίτευσης περικύκλωσαν το κτήριο του κοινοβουλίου, ζητώντας την παραίτηση της κυβέρνησης και τη διενέργεια πρόωρων εκλογών. Οι μαινόμενοι διαδηλωτές κατηγορούν την κυβέρνηση Ράμα για διαφθορά και σχέσεις εναγκαλισμού με το οργανωμένο έγκλημα. Δεν είναι τυχαίο ότι σε τηλεοπτική εκπομπή ο βουλευτής Έντι Παλόκα έριξε μια «βόμβα» ή όπως είπε: «ούτε θέλουμε ούτε ευχόμαστε μια πολεμική εμφύλια σύγκρουση». Ανάλογα κύματα διαδηλώσεων, οργής και βίας αλβανών διαδηλωτών ήδη επεκτάθηκαν σε επικίνδυνο βαθμό και στη Ελλάδα.

Το αλυτρωτικό θηρίο της «Μεγάλης Αλβανίας» βρυχάται

Όλα τα παραπάνω μας δείχνουν ότι η Ελληνική μειονότητα στην Βόρειο ήπειρο βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Το αθέατο αλυτρωτικό θηρίο της δημιουργίας της «μεγάλης Αλβανίας» βρυχάται. Τα τουρκικά γεωπολιτικά παιχνίδια και οι θρησκευτικές σκοπιμότητες στην περιοχή γίνονται όλο και πιο ισχυρά. Έντονα. Και πιο εμφανή. Η σχέση πολλαπλής υποταγής και εξάρτησης της Αλβανίας στην «μουσουλμάνα μητέρα» Άγκυρα όλο και ενδυναμώνεται. Η Τουρκία είναι βέβαιο ότι θα χτυπήσει ή θα καταλάβει 1-2 νησιά στην Ελλάδα! Συμβάν ή γεγονός που βρίσκεται προ των πυλών. Τι λοιπόν έρχεται;

Ας ζητήσουμε εδώ την αγιοπνευματική και τροχιοδεικτική βοήθεια του Αγίου Παϊσίου, που αναφέρει: «Μὴ φοβάστε. Λειτουργοῦν καὶ οἱ πνευματικοὶ νόμοι. Πόνος εἶναι αὐτός. Μιὰ οἰκογένεια εἴμαστε καὶ μᾶς χώρισαν. Σὰν νὰ λένε, αὐτὰ τὰ παιδιὰ νὰ πᾶνε χώρια ἀπὸ τοὺς ὑπόλοιπους. Πονάει αὐτό! Τόσες φορὲς τὴν ἐλευθερώσαμε τὴ Βόρεια Ἤπειρο, τόσα αἵματα, τόσα κρυοπαγήματα! Δὲ θὰ πᾶν χαμένα ὅλα αὐτά». Ἀθανάσιου Ρακοβαλῆ, «Ὁ πατήρ Παΐσιος μοῦ εἶπε», ἔκδοση 18η, σελ. 76.

Γράφει, επίσης, ο ευλαβής ιατρός κ. Κ. Βαρδάκας: «Ήταν Αρχές της δεκαετίας του ‘90 όταν συναντήθηκα με τον πρώην υπουργό κ. Νικόλαο Μάρτη. Σε αυτήν την συνάντηση ήταν συγκινημένος αλλά και ανήσυχος. Συγκινημένος, γιατί μου έδειξε το ιδιόχειρο σημείωμα που του έγραψε ο Άγιος Παϊσιος και έλεγε: “Μάρτη έγινε ο Ευαγγελισμός, Μάρτη η Επανάσταση του 1821, Μάρτης αγωνίζεται και για το θέμα της Μακεδονίας”…

Μου εκμυστηρεύθηκε ότι από συζήτηση που είχε με τον Άγιο Παϊσιο του εντυπώθηκαν δύο πράγματα: «Μαζί με την διάλυση των Σκοπίων (εννοούσε μετά από έκτακτα γεγονότα στην Βαλκανική χερσόνησο λόγω σύγκρουσης μειονοτήτων) θα ανοίξει και το Βορειο-ηπειρωτικό». Και ότι, «οι Έλληνες πρέπει να είναι προσεκτικοί και ενωμένοι όταν θα αρχίσει η νέα μοιρασιά.. γιατί παιδάκι μου, όπως του είπε θα καραδοκεί και ο τούρκος να πάρει τα δικά του μερτικά».

Πέραν όλων αυτών, η πραγματικότητα είναι μια: H Βόρεια Ήπειρος είναι πέρα για πέρα Ελληνική. Από την αρχή της Ιστορίας. Πέτρες, επιγραφές, μάρμαρα, σχολεία, μνημεία, μοναστήρια, τάφοι και ναοί, αγάλματα, ανασκαφές, καταδεικνύουν και επιμαρτυρούν την αδιαμφισβήτητη, την διαχρονική και την ανόθευτη ελληνικότητά της στο πέρασμα των αιώνων. Η Βόρεια Ήπειρος, Ορθόδοξη και Ελληνική, υπήρξε πατρίδα ηρώων, μαρτύρων, ομολογητών, ευεργετών, γενέτειρα, μάνα και τροφός σπουδαίων Ελλήνων. Υπήρξε γεωγραφικός χώρος που τον λάμπρυναν και τον δόξασαν με την ιερή τους παρουσία πολλοί Άγιοι της Εκκλησίας μας.

Άγιοι που είναι εν πολλοίς άγνωστοι. Που οι ίδιοι, με το θείο, ιερό και ουράνιο πυρ της Ορθοδοξίας ποίμαναν, στόλισαν και φώτισαν τόσο τον Βορειο-ηπειρωτικό όσο και ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο. Βορειοηπειρώτες άγιοι που, δια της προσευχητικής μεσιτείας τους και των πρεσβειών τους προς τον δωρεοδότη και ζωοδότη Κύριο, ενδυνάμωσαν τους εκεί αδελφούς μας ανά τους αιώνες. Ανάμεσα στους αγίους της Βορείου Ηπείρου, που αποτελούν πάντοτε σκέπη, φως και κραταίωμα του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού στον αγώνα για δικαίωση και εθνική ελευθερία, είναι και οι ακόλουθοι.

Ο Άγιος Μάρτυς Δάναξ (Αυλώνα), ο Άγιος Νεομάρτυς Χρήστος ο κηπουρός (από τα μέρη του Γενούσου ποταμού), ο Άγιος Ιερομάρτυς Νικήτας, ο Άγιος Δονάτος (Εύροια της Θεσπρωτίας), ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Ιωάννης ο Βλαδιμήρου (από το χωριό Βλαντιμήρ της Βουλγαρίας, από βασιλικό γένος), ο Όσιος Νήφων ο Χειμαρριώτης ή Καυσοκαλυβίτης (Λούκοβο), ο Άγιος Ιερομάρτυς Άστιος, επίσκοπος Δυρραχίου, ο Άγιος Ιερομάρτυς και Ισαπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός, που γεννήθηκε στο χωριό Μέγα Δέντρο το 1714, αλλά στην καταγωγή του ήταν Ηπειρώτης, ο Όσιος Σωφρόνιος ο Αγιαννανίτης, ο Όσιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης ο αγγελόφωνος (Δυρράχιο), ο Όσιος Σοφιανός Επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως και Αργυροκάστρου, ο Άγιος Ιερομάρτυς Ελευθέριος Επίσκοπος Αυλώνος (παλαιά Ρώμη, κατά το τέλος του 1ου μ.Χ.).

Η Άρτα, πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, κοσμήθηκε από τον ηγεμονεύοντα οίκο των Αγγέλων Δουκών με περίλαμπρα δημόσια οικοδομήματα. Άποψη του ναού της Θεοτόκου της Παρηγορήτισσας της Άρτας

Η σημαία της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου, σε γραμματόσημο που εξέδωσαν βορειοηπειρωτικές αρχές (1914).

Χαρακτηριστική φωτογραφία της επίσημης ανακήρυξης της Αυτονομίας την 1η Μαρτίου 1914 στο Αργυρόκαστρο. Πηγή: Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

Αρχαίο Ελληνικό νόμισμα του Δυρραχίου.

Αριστερά, Αγελάδα ταΐζοντας μοσχάρι.

Δεξιά, Δύο τυποποιημένοι κεραυνοί του Δία με τα γράμματα ΔΥΡ.