Γεώργιος Διλβόης: Ο Μικρασιάτης ήρωας που τιμήθηκε από τέσσερις Αμερικανούς προέδρους – Ο τάφος του βεβηλώθηκε από τους Τούρκους το 1922
Ο Γιώργιος Διλβόης γεννήθηκε στα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας κοντά στη Σμύρνη, αλλά η οικογένειά του μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1908 καιεγκαταστάθηκε στην πολιτεία της Μασαχουσέτης.
Ο Διλβόης ήταν ένας από τους Έλληνες της διασποράς που επέστρεψαν στην Ελλάδα το 1912 για να πολεμήσει ως εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους. Στη συνέχεια γύρισε στη Μασαχουσέτη, αλλά δεν σταμάτησε να πολεμά. Εντάχθηκε στην εθνική φρουρά του Νιου Χάμσιρ και συμμετείχε στην εκστρατεία που διεξήγαγαν οι Αμερικανοί στο Μεξικό, όπου και διακρίθηκε, κερδίζοντας την απαλλαγή του. Ωστόσο, το 1916 -1917 ενσωματώθηκε εκ νέου στις τάξεις του αμερικανικού στρατού για να πολεμήσει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπηρέτησε στο 103 σύνταγμα πεζικού της 26ης αμερικανικής μεραρχίας στο μέτωπο της Γαλλίας.
Πολέμησε γενναία τη μάχη του Belleau Wood στη Γαλλία. Θεωρείται ο πρώτος Ελληνοαμερικανός που τιμήθηκε μετά θάνατον με το ανώτατο στρατιωτικό Μετάλλιο της Τιμής από το κογκρέσο των ΗΠΑ.
Η δράση του στο Α Παγκόσμιο πόλεμο
Το 1918 πρωταγωνίστησε στη μάχη του Belleau Wood ανάμεσα στους αμερικανούς πεζοναύτες και στους Γερμανούς. Ο λόχος του Διλβόη κλήθηκε να καταλάβει τη σιδηροδρομική γραμμή του Μπελλώ και να κάμψει την δύναμη των γερμανικών οπλοπολυβόλων. Οι στρατιώτες επιτέθηκαν με ορμή και έφτασαν σε απόσταση 100 μέτρων. Εκεί δέχτηκε βαριά πυρά και ο Διλβόης τραυματίστηκε. Παρά τον τραυματισμό συνέχισε να μάχεται σκοτώνοντας δύο αντιπάλους. Η επιθετική του δράση εξουδετέρωσε το πυροβολείο καθώς οι γερμανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Ο τραυματισμός του ελληνοαμερικανού όμως ήταν πολύ σοβαρός και τελικά υπέκυψε.
Μετά την μάχη ο αμερικανικός στρατός ανακήρυξε τον μικρασιάτη στρατιώτη έναν από τους ήρωες του πολέμου και τον παρασημοφόρησαν μετά θάνατον με το μετάλλιο της τιμής από το πρόεδρο Γουίλσον. Σε επιστολή ο στρατηγός Τζωρτζ Μπριγκαντιέρ ανέφερε στον πατέρα του Αντώνιο Διλβόη:
«Ένας απόγονος της φυλής του Ξενοφώντα και του Λεωνίδα απέδειξε το δικαίωμά του να αναφέρεται ισάξια με εκείνες τις ηρωικές ψυχές. Κάτω από καταστάσεις υποταγής και πίστης στην υιοθετημένη του πατρίδα (την Αμερική) ανέτρεψε το παρόν, επιδεικνύοντας τις ηρωικές εκείνες ιδιότητες των Ελλήνων προγόνων του, από τους οποίους προέρχεται».
Ο Γεώργιος Διλβόης ενταφιάστηκε αρχικά στο συμμαχικό νεκροταφείο της Αργκόν στη Γαλλία. Η οικογένειά του, που είχε ήδη επανεγκατασταθεί στα Αλάτσατα , ζήτησε το 1921 από την αμερικανική κυβέρνηση τη μεταφορά των οστών του από τη Γαλλία, προκειμένου να ταφεί στην πατρίδα του.
Ανδριάντας του Διλβόη κοντά στο Σικάγο. Τιμήθηκε συνολικά από τέσσερις κατά σειρά Αμερικανούς προέδρους. Από τον Γούντροου Ουίλσον, τον Γουόρεν Χάρντινγκ, τον Κάλβιν Κούλιτζ και τέλος, από τον Μπιλ Κλίντον. Πηγή εικόνας Wikimedia Commons
Η «επιστροφή» στη Μικρασία και η βεβήλωση του τάφου από τους Τούρκους
Το φέρετρο, τυλιγμένο με την αστερόεσσα το συνόδευσε τιμητικό άγημα του αμερικανικού στρατού με αντιτορπιλικό στη Χίο και από εκεί μεταφέρθηκε στην Μικρασία. Η τελετή έγινε την 10η Ιουλίου 1922. Παρόντες ήταν ο δήμαρχος των Αλατσάτων Δημήτρης Γαλατιανός, ο αμερικανός πρόξενος Σ. Μπελενιώτης, μέλη της οικογένειας του νεκρού και της δημογεροντίας.
Λέγεται ότι 17.000 άνθρωποι κάθε ηλικίας συνόδεψαν ως τα Αλάτσατα την άμαξα με τη σορό του, που τοποθετήθηκε στο κέντρο του ναού των Εισοδίων της Παναγίας. Ο Μητροπολίτης Κρήνης Καλλίνικος τέλεσε την επιμνημόσυνη δέηση και ο δήμαρχος μίλησε για τη δράση του ήρωα.
Αμέσως μετά ακολούθησαν τα δραματικά γεγονότα του 1922 με τα ανείπωτα εγκλήματα του τουρκικού στρατού σε βάρος του ελληνικού πληθυσμού. Οι ένοπλοι κυνήγησαν τους άμαχους, κατέστρεψαν την εκκλησία και βεβήλωσαν τον τάφο του Διλβόη.
Η είδηση ότι οι τούρκοι στρατιώτες δεν σεβάστηκαν τον νεκρό και έσκισαν σε κομμάτια την αστερόεσσα με την οποία είχε ταφεί, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής.
Η τουρκική απάντηση στην διαμαρτυρία ήταν: «Κατά την εξέταση που έγινε, διαπιστώθηκε ότι το φέρετρο είχε μόνο ανοιχτεί και η σημαία χάθηκε». Η υπόθεση έφθασε στο κογκρέσο και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ουόρεν Χάρντινγκ απαίτησε και έλαβε επίσημη συγνώμη από την κυβέρνηση του Κεμάλ. Αμερικανικό πλοίο έφτασε στη Σμύρνη και παρέλαβε τη σωρό του. Το φέρετρο που ταξίδεψε τον Οκτώβριο του 1923 με το πλοίο Sapelo για την Αμερική.
Η πλατεία με τον αδριάντα του Γ. Διλβόη στην Ν. Ερυθραία Αττικής
Στη τελετή ταφής στο στρατιωτικό νεκροταφείο του Άρλινγκτον το παρών έδωσε ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Κάλβιν Κούλιτζ. Στις ΗΠΑ ο δήμος του Σάμερβιλ έδωσε το όνομα του στο κολυμβητήριο και το στάδιο της πόλης. Τη 14η Απριλίου 1999 με εντολή του αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Νίκολας Μπέρνς, τίμησε και πάλι το ελληνομερικανό παραδίδοντας στον ανιψιό του Γεώργιο Ροζακή το χαμένο μετάλλιο, που είχαν αρπάξει οι Ναζί από την αδελφή του που ζούσε στην Κρήτη. Οι Γερμανοί εισβολείς το 1941 είχαν λεηλατήσει το σπίτι και άρπαξαν το μετάλλιο του Διλβόη.
Ο Γιώργος Διλβόης τιμάται και στην Ελλάδα. Οι δήμοι Ν. Ευρθραίας, Βύρωνα και Νέας Σμύρνης έχουν δώσει σε πλατείες το όνομα του. Μάλιστα στη Νέα Ερυθραία έχει στηθεί και προτομή.
