Η οικολογική κρίση και οι Δήμοι

Γράφει ο Γιώργος Γκορέζης*e-mail : [email protected]
web : ggore.wordpress.com

Η περιβαλλοντική κρίση είναι σήμερα αναγνωρισμένη απ’ όλους. Η συνειδητοποίηση των κινδύνων για το περιβάλλον αναπτύχθηκε βαθμιαία στη κοινή γνώμη, καθώς συσσωρεύονταν οι επιστημονικές αποδείξεις και γίνονταν αισθητές οι άμεσες συνέπειες της ρύπανσης και των άλλων μορφών υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Στην αντιμετώπιση του προβλήματος αρχικά κέρδισε έδαφος η προσέγγιση των λεγόμενων «περιβαλλοντιστών », που προτείνει μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν πιο ευχάριστη τη ζωή των ήδη προνομιούχων, αδιαφορώντας για τα προβλήματα της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας.

Η αναγνώριση της ανάγκης για μια κρατική αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης έγινε με τη σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, που πραγματοποιήθηκε το 1972 στη Στοκχόλμη. Το 1987 η Παγκόσμια Επιτροπή Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος του ΟΗΕ δημοσίευσε έκθεση με τίτλο « το κοινό μας μέλλον », που εξέταζε τις προοπτικές εξέλιξης μεταξύ άλλων της ενέργειας, των τροφίμων, της βιομηχανίας, των διεθνών οικονομικών σχέσεων και των ανθρώπινων οικισμών. Η έκθεση αυτή εγκαινίαζε την εποχή της ελεγχόμενης ανάπτυξης, αλλά οι προτάσεις της έπεσαν στο κενό, αφού η υλοποίηση τους θα έθετε σε κίνδυνο το διεθνές οικονομικό σύστημα και τις πολιτικές δομές πάνω στις οποίες αυτό εστηρίζετο.

Είκοσι χρόνια μετά την σύνοδο του ΟΗΕ στη Στοκχόλμη στη νέα συνάντηση των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον το 1992 στο Ρίο Ιανέϊρο αντιπρόσωποι 178 χωρών και 117 αρχηγοί κρατών υπέγραψαν τη « διακήρυξη του Ρίο », που διατρανώνει το στόχο της ελεγχόμενης ανάπτυξης. Το κείμενο της διακήρυξης δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα ευχολόγιο. Ακολουθεί μετά δέκα χρόνια το φιάσκο της διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου το επιχειρηματικό λόμπι, που στη διάσκεψη του Ρίο αντιμετωπιζόταν με καχυποψία, συμμετείχε τώρα σαν ομάδα με τον τίτλο επιχειρηματική δράση για τη βιώσιμη ανάπτυξη ( sustainable development ), και έδωσε λαβή στο σλόγκαν , « από δω και πέρα οι φτωχιές χώρες θα φροντίζουν να είναι φιλικές όχι στο περιβάλλον, αλλά στους ξένους επενδυτές ».

Στη τελευταία παγκόσμια σύνοδο του Παρισιού 12 Δεκ του 2015 τα μέτρα που υιοθετήθηκαν αποβλέπουν στην επιβράδυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εντός των επόμενων δεκαετιών. Η μέθοδος όμως που υιοθετήθηκε είναι ότι κάθε κράτος ορίζει τους στόχους του για τη μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μια σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ προβλέπεται επίσης για τον Σεπτέμβριο 2019, πριν από την επανεξέταση των εθνικών στόχων το 2020. Αυτό είναι που θα καθορίσει αν η συμφωνία του Παρισιού θα μπορεί να σωθεί ή όχι.

Η υγεία του πλανήτη Γη συνεχίζει έκτοτε να επιδεινώνεται με πρωτοφανή ρυθμό, όπως φαίνεται και από τα παρακάτω στοιχεία :

Μέχρι σήμερα η συνολική έκταση των ερήμων έχει αυξηθεί κατά 120 εκατομμύρια εκτάρια, η μισή έκταση των ΗΠΑ ανατολικά του Μισισιπή και τα παγκόσμια δάση μειώνονται με ρυθμό 17 εκατομμύρια εκτάρια το χρόνο.

Στα ανεπτυγμένα κράτη το 50% όλων των πηγών, ποταμών και λιμνών έχουν ήδη μολυνθεί ή απειλούνται από μόνιμη μόλυνση του νερού. Περισσότεροι από 2 δις άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν από χολέρα, τύφο και δυσεντερίες, ενώ πάνω από 3 δις άνθρωποι δεν έχουν κατάλληλα συστήματα απολύμανσης. Η συσσώρευση γεωργικών εντομοκτόνων στα υδάτινα αποθέματα προκαλεί αποβολές, τερατογενέσεις, νεφρική ανεπάρκεια και καρκίνο.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η όξινη βροχή καταστρέφουν το περιβάλλον, ενώ το στρώμα του όζοντος μειώνεται συνεχώς, και η ελάττωση του συνεπάγεται μια αύξηση των θανάτων από καρκίνο του δέρματος. Η αυξημένη συγκέντρωση των σωματιδίων του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, καθώς και άλλων αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου επιφέρει σημαντική άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια επικείμενη αύξηση της θερμοκρασίας κατά 6-8 βαθμούς Κελσίου, που είναι σε θέση να επιφέρει μεγάλες αλλαγές στο κλίμα της Γης και τρομερές επιπτώσεις στο πολιτισμό της.

Τα βουνά των σκουπιδιών υψώνονται με τρομακτικούς ρυθμούς σ΄όλο τον κόσμο, ενώ η ποσότητα των χημικών αποβλήτων που συσσωρεύεται σε χωματερές, λίμνες, ποταμούς και ωκεανούς είναι τρομακτική. Σύμφωνα με μελέτη επιστημόνων η ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση των σκουπιδιών περιλαμβάνει διοξείδιο του άνθρακα και καρκινογόνους ουσίες όπως : χλωροβενζόλια, χλωροφαινόλες, διοξείδιο του θείου, μεταλλικούς ρύπους, αρσενικό, κάδμιο, χρώμιο, κοβάλτιο, μόλυβδο, υδράργυρο. Αλλά ακόμα σοβαρότερο πρόβλημα δημιουργούν τα νέα στερεά απόβλητα που απομένουν μετά την καύση.

Το τελευταίο καιρό πολίτες όλων των χωρών και των ηπείρων έχουν αναπτύξει μια έντονη ευαισθητοποίηση στις συνέπειες της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της λεηλασίας της Γης. Το νέο αυτό κοινωνικό κίνημα δεν είναι καθόλου ομοιογενές και ενσωματώνει μια πλατιά ποικιλία ιδεολογικών τάσεων. Αλλά στο επίπεδο της ελληνικής επικράτειας , παρ’ ότι οι θέσεις τους στρέφονται ενάντια στην ασυδοσία των οικονομικών κολοσσών, οι περιβαλλοντικές ενώσεις αποφεύγουν κάθε ανοικτή κριτική του πολιτικού και οικονομικού συστήματος , προφανώς σκοπεύοντας στην ευνοϊκή αντιμετώπιση τους από τους πολιτικούς.

Με την πάροδο του χρόνου έγινε συνείδηση η ανάγκη της αυτοοργάνωσης των πολιτών της χώρας μας σε περιβαλλοντικά προβλήματα. Η αρχή έγινε από παλαιά με τον Κουρουπιτό Κρήτης, οι κάτοικοι του οποίου πήραν το θέμα στα χέρια τους, και βρήκαν τελικά δικαίωση στα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ήπειρο πριν από λίγα χρόνια η πρώτη αυτοοργάνωση τοπικής κοινωνίας αφορά κατοίκους οικισμού του Δήμου Σουλίου , που για σοβαρό πρόβλημα μόλυνσης της περιοχής αλλά και του υδροφόρου ορίζοντος απευθύνθηκαν στην Ευρωβουλή, γεγονός που επιτάχυνε τη χρηματοδότηση-κατασκευή από την Ευρωπαϊκή Ένωση του διανομαρχιακού ΧΥΤΑ Καρβουναρίου. Για τη κατάργηση βουνών σκουπιδιών, δίπλα μάλιστα από το Νοσοκομείο, ανάλογα ενήργησε αργότερα η κοινωνία των Γιαννιωτών.

Στην Ελλάδα κρίνεται απαραίτητη η λειτουργία της συμμετοχικής δημοκρατίας στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων των Δήμων και όχι μόνο. Που μπορεί να γίνει μόνο με τον επαναπροσδιορισμό της ιδιότητος του πολίτη, ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος και η συμμετοχή του στα κοινά κατά το πρότυπο της άμεσης δημοκρατίας. Στην αρχαία Ελλάδα η άμεση δημοκρατία πέτυχε ένα επίπεδο συμμετοχής των πολιτών που δεν έχει επαναληφθεί ποτέ από τότε. Οι πολίτες της αρχαίας Αθήνας λειτουργούσαν στην αγορά του Δήμου και αντιμετώπιζαν τα προβλήματα τους μέσα από δημοκρατικές πρακτικές, που κάνουν τα σημερινά δημοτικά συμβούλια να χλομιάζουν μπροστά τους.

Οι δημοκρατίες του δυτικού κόσμου στην πλειονότητα τους δείχνουν γερασμένες και μη ελκυστικές, αδύναμες να αφομοιώσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις, και ο πολιτικός κυνισμός κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Οι υπερφίαλες υποσχέσεις που γρήγορα διαψεύδονται από τη πραγματικότητα, η αφ’ υψηλού αντιμετώπιση πολιτικών φαινομένων και η εκτεταμένη διαφθορά ρίχνουν νερό στο μύλο του κυνισμού. Αισιόδοξα μηνύματα απέμεινε να αποτελέσουν μόνο η επιμονή των ανθρώπων στην αξία της δημοκρατικής συμμετοχής και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς της δημοκρατίας στη συνείδηση των πολιτών με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο.

Η κοινότητα και ο Δήμος είναι ο πρωτογενής πολιτικός στίβος, όπου η διαχείριση των κοινών μπορεί να λειτουργεί πάνω στα πρότυπα της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας. Εδώ το άτομο έχει άμεση πρόσβαση, και μετασχηματίζεται από ένα απλό πρόσωπο σ’ ένα ενεργό πολίτη, δημιουργώντας το βασικότερο είδος ανθρώπινης επικοινωνίας, πιο βασικό από αυτό που εκφράζεται στις αντιπροσωπευτικές μορφές διακυβέρνησης. Η αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων, όπως αυτό της οικολογικής κρίσης, ευνοεί τη δημιουργία συμβουλίων ή συνελεύσεων γειτονιάς που θα εργάζονται χωρίς το φόβο του πολιτικού κόστους και αυτό θα αναδιοργανώσει τη λειτουργία του δημοτικού συμβουλίου.

Με την ευκαιρία των δημοτικών εκλογών μπορούμε αβίαστα να πούμε ότι για να μπορέσουν οι πόλεις και κοινωνίες να διατηρηθούν στη ζωή, θα χρειαστούν αλλαγές πολιτιστικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές. Αλλά και επάρκεια και ικανότητα των Δημοτικών αρχόντων να εμπνέουν τους πολίτες, ώστε να κατανοήσουν την ανάγκη λήψης μέτρων με οικολογικές και άλλες προτεραιότητες. Πάνω απ’ όλα όμως χρειάζεται ένας επαναπροσδιορισμός της ιδιότητας του πολίτη, ώστε να είναι κάτι περισσότερο από απλοί φορολογούμενοι. Χρειαζόμαστε πόλεις με βιώσιμες γειτονιές, αλλά και πολίτες που να μπορούν να κυκλοφορούν και να συζητούν, να ανταλλάσσουν γνώμες και να παίρνουν αποφάσεις, δηλαδή να δημιουργούν πολιτική. Η επιστροφή στην άμεση δημοκρατία του Δήμου είναι μια επιτακτική ανάγκη, αλλά και βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση εκτός των άλλων και της οικολογικής κρίσης-.

*O ε.α. υποστράτηγος Γιώργος Γκορέζης είναι συγγραφέας, αρθρογράφος, πολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής.

loading...