«Αλλαγή υποδείγματος» χωρίς να «σπάσουμε αυγά»; Δεν γίνεται…

Του Θανάση Κ.

Ένας μεγάλος φιλόσοφος του 20ου αιώνα, ο Thomas Kuhn, τάραξε τα νερά κι ανέτρεψε το συμβατικό τρόπο σκέψης, όταν μίλησε για «αλλαγή υποδείγματος» (paradigm shift)…
Σήμερα αυτό το… «παλαιό νέο» γίνεται πολλαπλά επίκαιρο στην Ελλάδα!
(Εδώ σε μας, όλα φτάνουν – αν ποτέ φτάσουν – με τεράστια «υστέρηση»…)

Γιατί «αλλαγή υποδείγματος» είναι αυτό που έχουν κάνει παντού στον κόσμο!
Κι όσοι το κάνουν προκόβουν με ραγδαίους ρυθμούς.
Ενώ όσοι αρνούνται να το κάνουν, βυθίζονται στη στασιμότητα και στην αποσύνθεση…

«Αλλαγή υποδείγματος», στην Επιστήμη σημαίνει να αλλάξουμε θεμελιωδώς τον τρόπο που κατανοούμε τον κόσμο, που οργανώνουμε τη γνώση μας σε επιστημονικές προτάσεις, που τις επαληθεύουμε ή τις διαψεύδουμε, που ερμηνεύουμε όσα συμβαίνουν γύρω μας και που εφαρμόζουμε αυτά που ξέρουμε…
«Αλλαγή υποδείγματος» στην Πολιτική σημαίνει αλλαγή νοοτροπίας κοσμοαντίληψης, αισθητικής, ηθικών κωδίκων, και συμπεριφοράς.
Στον τρόπο σκέψης της ελίτ. Και στις προτεραιότητες της κοινωνίας…

Παράδειγμα αντίστοιχης «αλλαγής υποδείγματος» στην Πολιτική και στην Οικονομία ήταν η άνθιση των ιδεών του Φιλελευθερισμού, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, όταν είχε χρεοκοπήσει η μεταπολεμική οικονομική τάξη του Bretton Woods, ενώ αργότερα κατέρρευσε και ο διπολικός μεταπολεμικός κόσμος – χωρισμένος σε σφαίρες επιρροής Καπιταλισμού-Σοσιαλισμού (ΗΠΑ-ΕΣΣΔ).

Νέα «αλλαγή υποδείγματος» στην Πολιτική σκέψη και την Οικονομία, φέρνουν σήμερα ανατροπές όπως:
– η δημιουργία πολύ-πολικού κόσμου (χωρίς τη μονοκρατορία των ΗΠΑ πλέον),
-η αλλαγή στο ενεργειακό μοντέλο (σταδιακή απεξάρτηση από το πετρέλαιο),
-η ανάδειξη νέων οικονομικών «γιγάντων», χωρίς στρατιωτική «προβολή ισχύος» (Κίνα, Ινδία κλπ), δίπλα σε παλαιές στρατιωτικές δυνάμεις που όμως δεν έχουν πια τον οικονομικό δυναμισμό που είχαν κάποτε (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία)
-και η κατάρρευση μιας παγκόσμιας φιλελεύθερης ελίτ που στηρίζεται στο δόγμα της «παγκοσμιοποίησης», στον «δικαιωματισμό», στην περιθωριοποίηση της μεσαίας τάξης και στην επιβολή μιας διεθνούς γραφειοκρατίας σε βάρος κάθε επί μέρους κοινωνίας (με τρόπους συχνά μη δημοκρατικούς…)

Η μάχη αυτή διεξάγεται πλέον με όλο και μεγαλύτερη ένταση και μέσα στην Ευρώπη, η οποία ψάχνει να ξαναβρεί το δυναμισμό της και να ορίσει το μέλλον της, χωρίς να χάσει την ενότητά της (που τόσο δύσκολα οικοδόμησε), την ευημερία της, αλλά και την ταυτότητά της…
Και επίκεντρο αυτή της μάχης, η αντιμετώπιση του (λαθρο)μεταναστευτικού…
Η σύγκρουση αυτή αρχίζει να γίνεται αληθινά επικίνδυνη, γιατί επιστρέφουν οι εφιάλτες του προηγούμενου αιώνα στην Ευρώπη:
–Από την μία πλευρά εμφανίζονται ακραίες κοινωνικές τάσεις που δίνουν λάθος απαντήσεις σε πραγματικά προβλήματα και σε αυθεντικά ερωτήματα ταυτότητας.
–Ενώ από την άλλη οι παραδοσιακές ευρωπαϊκές ελίτ, επισημαίνουν σωστά των κίνδυνο των ακραίων και των λαϊκιστών (της ακροδεξιάς και της ακροαριστεράς), αλλά εξακολουθούν να τροφοδοτούν τα προβλήματα που εκτρέφουν τους ακραίους και τους λαϊκιστές.
Έτσι οι παραδοσιακές ελίτ της Ευρώπης κατάντησαν οι καλύτεροι «χορηγοί» των πάσης φύσεως ακραίων που τις απειλούν άμεσα…

Που βρίσκεται η Ελλάδα σε όλα αυτά;
Πουθενά! Κυριολεκτικά χαμένη στον κόσμο της…
Στην πνευματική της οκνηρία, στις ιδεολογικές τις εμμονές, στην πολιτική της αβελτηρία.
Να μερικά παραδείγματα…

* Όλες οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες που μπήκαν σε μνημόνια (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος) ή που «κόντεψαν» (Ισπανία), κατάφεραν να ξεπεράσουν το μεγαλύτερο μέρος των προβλημάτων τους, σε σύντομο χρόνο! Και τώρα έχουν επιστρέψει στην κανονικότητα, αναπτύσσονται κάποιες με ιλιγγιώδεις ρυθμούς (π.χ. Ιρλανδία), ενώ όλες δανείζονται με πολύ χαμηλό κόστος (επιτόκια-π.χ. Κύπρος, Πορτογαλία, Ισπανία)…
Η Ελλάδα ΔΕΝ τα κατάφερε…

–Ο ένας λόγος, γιατί τα προβλήματα εδώ ήταν πολύ πιο σύνθετά, απ’ ό,τι σε όλες τις άλλες χώρες ΜΑΖΙ!
–Ο άλλος λόγος, διότι οι αντιστάσεις στις μεταρρυθμίσεις υπήρξαν πολύ μεγαλύτερες εδώ. Και τα «εδραιωμένα συμφέροντα» που έπρεπε να ηττηθούν για να παραμεριστεί ο κρατισμός και να ηττηθεί ο λαϊκισμός αποδείχθηκαν μέχρι στιγμής ακατανίκητα.
Αυτά εμποδίζουν και τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και τις ουσιαστικές αποκρατικοποιήσεις…

* Η μεγάλη μεταρρύθμιση στη Δημόσια Υγεία έγινε και προχώρησε! Δεν ολοκληρώθηκε, ωστόσο…
Η τεράστια σπατάλη στο φάρμακο πέτυχε – έκοψε τη δαπάνη κατά 63%, μέσα σε τρία χρόνια! Αλλά αυτοί που την τόλμησαν βρέθηκαν να… κατηγορούνται από εκείνους που είχαν συμμαχήσει τότε με τα «συμφέροντα»!
Πράγμα που στέλνει «μήνυμα» προς πάσαν κατεύθυνση:
— Μην τολμήσετε να σπάσετε αυγά, γιατί θα βρεθείτε στο «εδώλιο»…
Σε όλες τις άλλες χώρες που εξετάζεται το σκάνδαλο Novartis, ερευνώνται οι σχέσεις γιατρών με φαρμακευτικές εταιρίες…
Εδώ δεν ερευνάται αυτό! Ερευνώνται οι σχέσεις… πολιτικών με μια φαρμακευτική εταιρία! Και μάλιστα κατηγορούνται πολιτικοί που έκοψαν δραστικά το «πάρτι» στο φάρμακο – και κατηγορούνται από… προστατευόμενους ψευδομάρτυρες, με ανύπαρκτα στοιχεία και με δικονομικές παρασπονδίες που δεν θα έστεκαν πουθενά στον κόσμο…
Το «μήνυμα» παραμένει σαφέστατο: όποιος «σπάζει αυγά» κινδυνεύει να πέσει θύμα σκευωρίας.  για λόγους «αντεκδίκησης» των συμφερόντων που έθιξε.
Και γι’ αυτό είναι ζήτημα υπαρξιακό και για τη χώρα και για τη δημοκρατία της και για το μέλλον των μεταρρυθμίσεων, να βρεθούν και να τιμωρηθούν παραδειγματικά, όσοι πήραν μέρος στη σκευωρία αυτή: πολιτικοί, «δημοσιογράφοι» και βεβαίως, δικαστικοί λειτουργοί…

* Άλλο παράδειγμα: Η παράνοια που ονομάζεται σήμερα ΕΡΤ…
Επί δεκαετίες υπήρξε ένας «δεινόσαυρος» αδιαφάνειας, που απορροφούσε δημόσιο χρήμα, δυσανάλογο με οποιοδήποτε άλλο κανάλι, συσσώρευε σκάνδαλα και έφθινε συνεχώς σε τηλεθέαση. Χώρια που ήταν παραδοσιακά κατευθυνόμενο όργανο κυβερνητικής προπαγάνδας και κραυγαλέο «άντρο προνομιούχων» (που κανένας δεν τολμούσε να αγγίξει)…
Πάνω από τέσσερις πρωθυπουργοί και δεκάδες διοικήσεις δεν κατάφεραν να αλλάξουν το παραμικρό. Και το πράγμα, όσο πήγαινε χειροτέρευε…
Το καλοκαίρι του 2013 η ΕΡΤ είχε φτάσει να απασχολεί 6 φορές περισσότερο προσωπικό (απ’ ό,τι ο μέσος όρος των καναλιών πανεθνικής εμβέλειας τότε), να έχει 6 φορές μικρότερη τηλεθέαση απ’ ό,τι ο μέσος όρος των άλλων καναλιών και να διαθέτει… 6 λογιστήρια που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους!
(Αυτό κανένα δεν απασχολούσε τότε. Ούτε σήμερα το θυμάται κανείς…)

Επί πλέον την τελευταία χρονιά βρισκόταν σε απεργία μέρα παρά μέρα σχεδόν! Και πάντα όταν υπήρχε κάτι σημαντικό για τη χώρα…
Τότε την έκλεισαν την ΕΡΤ!
Γιατί ό,τι δεν λύνεται κόβεται…
Αυτό σημαίνει «σπάζουμε αυγά»…
Όχι κάτι άλλο. Αυτό!
Όχι κουβέντες «περί μεταρρυθμίσεων» κλπ. κλπ. «Τομές» με έργα!
Να τες οι τομές!
Και μέσα σε λίγους μήνες δημιουργήθηκε στη θέση της η ΝΕΡΙΤ, που είχε τριπλάσια τηλεθέαση και με το μισό περίπου κόστος και με το μισό προσωπικό!
Και με ειδησεογραφικά δελτία που ασκούσαν στην τότε κυβέρνηση κριτική πολύ πιο αυστηρή απ’ ό,τι τα ιδιωτικά κανάλια της εποχής…
Αυτό ήταν το πρώτο και μόνο δείγμα πραγματικές «δημόσιας τηλεόρασης» που είχαμε ποτέ.

«Δημόσιας» γιατί την έβλεπε στοιχειωδώς ο κόσμος και γιατί κρατούσε κάποια προσχήματα «αντικειμενικότητας». Είχε άλλωστε επαινεθεί γι’ αυτό κι από την EBU – European Broadcasting Union,  την Ευρωπαϊκή Ένωση δημόσιας τηλεοψίας.

Κι όμως με το που εκλέχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ την κατήργησαν τη ΝΕΡΙΤ!
Και στη θέση της επανέφεραν την «αμαρτωλή» ΕΡΤ – αλλά πολύ -πολύ πιο «αμαρτωλή» πια…
Γιατί τώρα παραιτούνται ο ένας μετά τον άλλο, οι διευθυντές (που όρισε ο ΣΥΡΙΖΑ) και τα στελέχη (που όρισε ο ΣΥΡΙΖΑ), και οι αναπληρωτές διευθυντές και οι αρχισυντάκτες και οι περιφερειακοί διοικητές (που όλους τους όρισε ο ΣΥΡΙΖΑ)…
Και όλοι παραιτούνται καταγγέλλοντας τα χειρότερα:
–Τον πιο απεχθή κρατικοδίαιτο συνδικαλισμό που κάνει ό,τι θέλει χωρίς να εργάζεται, ο ένας.
–Πρωτοφανή οικονομικά σκάνδαλα ο άλλος.
–Τις αρμοδιότητές που ποτέ δεν της έδωσαν η άλλη.
–Τα κυκλώματα παραδιοίκησης οι άλλοι.

Αυτό δεν είναι δημόσια τηλεόραση, πια.
Αυτό είναι μουσείο σκανδάλων, είναι ο σάκος με τα φίδια, είναι η μαύρη τρύπα με τις ακαθαρσίες που όποιος ακουμπάει λερώνεται, είναι υπόλειμμα σοβιετικού τύπου προπαγάνδας – που οι άλλοι το μελετάνε στα βιβλία ιστορίας και εμείς το έχουμε ζωντανό μπροστά μας και το πληρώνουμε!

Κι ενώ δεν ανέχονται τα αίσχη της ΕΡΤ ούτε οι ίδιοι οι ΣΥΡΙΖΑίοι πια, την αλήθεια δεν τολμάει να την πει ακόμα κανείς:
Μιλάνε για «μαύρο στην ΕΡΤ» το 2013 (για λίγες εβδομάδες…)
Αλλά κανείς δεν μιλάει για το πραγματικό μαύρο σήμερα! Το κατάμαυρο…
Ούτε κανείς μιλάει για το μαύρο που είχε επιβάλει η ΕΡΤ στην τότε κυβέρνηση απεργώντας συνεχώς επί ένα χρόνο.

Κανείς δεν τολμάει να πει τρείς αριθμούς: Τρείς μόνο, αρκούν:
–Πριν κλείσει την ΕΡΤ η κυβέρνηση Σαμαρά η τηλεθέασή της έφτανε το 2,5%…
–Στον ένα χρόνο και κάτι λειτουργίας της ΝΕΡΙΤ επί κυβέρνησης Σαμαρά, η τηλεθέαση του δημόσιου καναλιού είχε φτάσει το 7,5% και ανέβαινε.
–Τώρα που την ξανά-άνοιξαν, η πραγματική τηλεθέαση της έχει πέσει στο 1% (μέχρι 1,5% λένε επίσημα – κάποιοι υποστηρίζουν κάτω κι από 1%, έτσι κι αλλιώς) πολύ χαμηλότερα από ό,τι ήταν πριν κλείσει!
Και χωρίς σύγκριση με το 7,5% που είχε επιτύχει η ΝΕΡΙΤ (με το μισό προσωπικό και το μισό προϋπολογισμό!)

Όλοι αυτοί που φωνάζουν – κατά τα άλλα – για μεταρρυθμίσεις δεν τολμούν να πουν ότι το κλείσιμο της ΕΡΤ και η ίδρυση της ΝΕΡΙΤ ήταν μια μεταρρύθμιση που πέτυχε! Κι αντίστοιχα, το κλείσιμο της επιτυχημένης ΝΕΡΙΤ και η επιστροφή στην «σκανταλιάρα» ΕΡΤ, ήταν μια θλιβερή αντι-μεταρρύθμιση – μια «συμβολική νίκη» των εχθρών της μεταρρύθμισης…
Αλήθεια, πόσοι πρέπει να παραιτηθούν ακόμα, βρίζοντας και φτύνοντας από την τωρινή ΕΡΤ, για να καταλάβουν ότι ανέστησαν ένα βρικόλακα;

–Όλοι αυτοί που υποτίθεται νοιάζονται για τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις – δεν καταλαβαίνουν ότι το κλείσιμο της ΕΡΤ τότε – και το άνοιγμα της ΝΕΡΙΤ στη θέση της – είναι ένα μοντέλο που είναι μονόδρομος και για άλλα «απολιθώματα» του δημοσίου. Γιατί αν δεν τολμήσουμε και σε άλλες περιπτώσεις να «σπάσουμε αυγά» – όπως τότε στην ΕΡΤ – δεν θα αλλάξει τίποτε και πουθενά!
–Όλοι αυτοί που κάνουν κριτική στην «εξουσία» και στους «πολιτικούς», που λέει, «δεν τολμούν να κάνουν μεταρρυθμίσεις», δεν θυμούνται τι έλεγαν οι ίδιοι, όταν – κατ’ εξαίρεσιν – κάποια κυβέρνηση και κάποιοι πολιτικοί τόλμησαν να «σπάσουν αυγά»!Οι ίδιοι τι έκαναν τότε;
Κατήγγειλαν… «το μαύρο στην ΕΡΤ», ξέχασαν την επιτυχημένη σταδιοδρομία της ΝΕΡΙΤ, χειροκρότησαν την επιστροφή στην ΕΡΤ – και τώρα κλαίνε όλοι μαζί για το κατάντημα της ΕΡΤ, που όμως, δεν διορθώνεται, δεν φτιάχνει…
Μόνο καταργείται και χτίζεται από την αρχή!

Αλλά τόσο θάρρος δεν το έχουν.
Κι όταν ακόμα το βλέπουν, δεν τολμούν να βγουν και να το πουν.
Δεν τολμούν να τα βάλουν με κατεστημένες ιδεοληψίες, χρόνιες εμμονές και στρεβλώσεις στη σκέψη και στη δημόσια συμπεριφορά…

Πώς μπορεί να υπάρξει «αλλαγή υποδείγματος» στη χώρα, όταν μεγάλο μέρος των ανθρώπων από την πνευματική ελίτ της σκέφτονται και φέρονται ακόμα ως ΚΝΙΤΕΣ της δεκαετίες του 70;
Πώς;

ΥΓ Αύριο θα σας παραθέσω κι άλλα παραδείγματα, αδυναμίας των ανθρώπων της ελίτ να ξεφύγουν από ιδεοληψίες και εμμονές παρελθουσών δεκαετιών. Το «στοίχημα» αλλαγής υποδείγματος παραμένει πιο οδυνηρά μακρινό απ’ ό,τι υποπτεύονται ακόμα και οι  πιο απαισιόδοξοι.
Μόνο που εδώ, η ευθύνη γι’ αυτό ΔΕΝ εντοπίζεται μόνο στο ΣΥΡΙΖΑ. Μερίδιο ευθύνης έχουν και πολλοί από εκείνους που υποτίθεται ότι πολεμάνε το ΣΥΡΙΖΑ…