Ψυχοσωματικά προβλήματα! Μύθος ή αλήθεια;
Γράφει η Δήμητρα Ρετσινά- Φωτεινίδου, Φιλόλογος- Μ.Α. Πολιτικής Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα Ψυχικής Υγείας, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο την 10η Οκτωβρίου, όπως καθιερώθηκε από τον Παγκόσιο Οργανισμό Υγείας, ας δούμε την αλληλεπίδραση ψυχικού και βιολογικού κόσμου και συγχρόνως την σύνδεση μεταξύ ψυχικών και σωματικών παθογενειών.
Ο Αυστριακός Sigmund Freud διέκρινε τρία λειτουργικά συστήματα της ανθρώπινης ψυχής: I) Το Προεγώ (Εκείνο ή Αυτό) δηλαδή το ασυνείδητο που ταυτίζεται με την ζωτική ορμή (libido), τις επιθυμίες και τα ένστικτα. II) Το Εγώ, που συγκροτεί το συνειδητό μέρος της ψυχής και οργανώνει την συνύπαρξη λογικής και επιθυμιών. II) Το Υπερεγώ, στο οποίο χαράσσεται το αξιολογικό σύστημα του ατόμου με επίδραση της κοινωνικής ηθικής και διαμορφώνονται η ιδεολογία, οι αξίες, οι αναστολές στις παρορμήσεις.
Η συμπεριφορά του ατόμου είναι η συνισταμένη των αλληλοεπιδράσεων των τριών λειτουργικών συστημάτων, η οποία αποτελεί συνάρτηση της ισχύος του εγώ και της δυνατότητας αυτού να ασκήσει μια ορθή συντονιστική δράση μεταξύ των προεγωτικών ενστικτωδών παρορμήσεων και των υπερεγωτικών ηθικών αναστολών.
Η έμφυτη ορμή (ζωτική ορμή ή libido) απορρέει από την ανθρώπινη ψυχή που δεν μεγαλώνει ποτέ. Παραμένει ένα παιδί και φτάνει ως την ηλικία των 17 ετών. Δηλαδή η ώριμη ψυχική ηλικία είναι το να νιώθεις μέσα σου έφηβος, δηλαδή με τις επιθυμίες σου μεν, με την ωριμότητα δε. Αυτή η ψυχική κατάσταση απαιτεί μυαλό. Δεν εννοώ τον ευφυή νου τόσο, όσο το μυαλό της μάνας απέναντι στο παιδί της, που το συμβουλεύει, το προστατεύει, το προωθεί, το συγκρατεί από τις ανοησίες, το παρηγορεί κλπ. Αυτά όλα τα έχουν πει οι Πατέρες της Ορθοδοξίας και κυρίως ο διανοούμενος και άγιος Γρηγόριος Νύσσης ο Καππαδόκης (4οςαι.μ.Χ.)
Ο άνθρωπος είναι πρωτίστως εσωτερικός κόσμος και οι ψυχοπνευματικές διαταραχές του έχουν αντίκτυπο στη σωματική του υγεία. Λόγω της κακής ψυχολογικής και πνευματικής κατάστασης διαταράσσεται η ομοιόσταση του οργανισμού:
Στο καρδιαγγειακό σύστημα (ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, φτερουγίσματα στην καρδιά)
Στο πεπτικό σύστημα (σφίξιμο στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, αναγωγές του γαστρικού περιεχομένου, σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου)
Στη σεξουαλική λειτουργία (δυσκολία στύσης, ανοργασμικότητα)
Στις διατροφικές συμπεριφορές (ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία)
Στο μυοσκελετικό σύστημα (οσφυαλγία)
Στο αναπνευστικό σύστημα (ταχύπνοια, δύσπνοια, κρίσεις βρογχικού άσθματος)
Στο ενδοκρινολογικό σύστημα, που παίζει κυρίαρχο ρόλο στην διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού,η κακή ψυχολογική κατάσταση επηρεάζει την έκκριση ορμονών από τους ενδοκρινείς αδένες.
Στο νευρικό σύστημα (νευρικά τικ, πονοκέφαλοι)
Διάφορες δερματολογικές παθήσεις (έκζεμα, τριχοφάγος, λεύκη, έρπητας)
Η πιο κοινή λοίμωξη του νευρικού συστήματος είναι ο έρπης ζωστήρ. Ο ερπηζωστήρ εμφανίζεται σε όσους έχουν νοσήσει στο παρελθόν από ανεμοβλογιά, γιατί ο ίδιος ο ιός που προκαλεί την ανεμοβλογιά, προκαλεί και τον έρπητα ζωστήρα. Ο ιός παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση σε ορισμένα νευρικά κύτταρα του σώματος και όταν βρει την ευκαιρία, λόγω π.χ μεγάλης στενοχώριας ή άγχους, ενεργοποιείται ξανά προκαλώντας τον έρπητα ζωστήρα. Η πιθανότητα ενός υγιούς ατόμου να εμφανίσει αυτή την αρρώστεια κατά τη διάρκεια της ζωής του κυμαίνεται από 10-25%.
Ο ψυχίατρος Σ. Μπαλογιάννης στο έργο του «Ψυχιατρική και Ποιμαντική Ψυχιατρική» (1986) έχει ταξινομήσει τα ψυχοσωματικά σύνδρομα ως εξής: Νευρογενής ανορεξία, αγχώδεις νευρώσεις, υποχονδρίες, φοβικές νευρώσεις κ.ά. Σημασία έχει η ψυχική ομοιόσταση του ανθρώπου, δηλαδή η αρμονική και σταθερή ψυχοπνευματική του υπόσταση, έτσι ώστε από τη μια να μην «πέφτει» από την άλλη να μη «πετάει»!
Πολλοί εκπρόσωποι της δυναμικής ψυχολογίας έστρεψαν την προσοχή τους στην οικογένεια για να βρουν εκεί τα πρώτα παθολογικά στοιχεία στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και τις πρώτες διαταραγμένες σχέσεις του ατόμου προς το περιβάλλον του.
