Οικογένεια Μπόμπολα: Από τη βιτρίνα, στο περιθώριο

Το 1999 ήταν ένα έτος προσμονής για την ελληνική οικονομία, αν και η υπόθεση του Χρηματιστηρίου «σημάδεψε» την οικονομική πραγματικότητα της εποχής. Το κλίμα στην οικονομία, όμως, ήταν καλό, η πρόσβαση σε φθηνό χρήμα από τις τράπεζες εύκολη, η ανοικοδόμηση των νέων υποδομών της χώρας σε πλήρη εξέλιξη και το περιβάλλον ευεπίφορο για νέα deals.

Σε αυτό το περιβάλλον, λοιπόν, λαμβάνει χώρα ένα κολοσσιαίο deal στον κλάδο των κατασκευαστικών εταιρειών: ο κραταιός «Άκτωρ» του Γιώργου Μπόμπολα, ο οποίος διατηρούσε προνομιακές σχέσεις με την τότε κυβέρνηση και εξειδίκευση στα δημόσια έργα, και η Ελληνική Τεχνοδομική των αδερφών Σάκη και Δημήτρη Καλλιτσάντση, με τον «έμπιστο» του «πατριάρχη» Γιώργου Μπόμπολα, Δημήτρη Κούτρα, να θεωρείται στην αγορά ως ο μεσάζων του εν λόγω γάμου.

Από τη συγχώνευση προκύπτει ένας κατασκευαστικός κολοσσός και ο γάμος εξελίσσεται, με τριβές και σκαμπαναβέσματα, για αρκετά χρόνια. Στις αρχές της φετινής χρονιάς, όμως, και με τον όμιλο να βρίσκεται σε δύσκολη οικονομική θέση, λόγω της αύξησης το τραπεζικού του δανεισμού και τη μείωση της χρηματιστηριακής του αξίας, καθίσταται σαφές ότι πλησιάζει το σημείο καμπής. Στο μεταξύ, από το κάδρο έχει βγει ο «πατριάρχης» Μπόμπολας, έχοντας αφήσει το τιμόνι στον γιο του, Λεωνίδα, ο οποίος είναι αυτός που έχει επικεντρωθεί στο σκέλος των κατασκευών, χωρίς να έχει ουσιαστική συμμετοχή στο κομμάτι των ΜΜΕ του ομίλου. Ο Λεωνίδας δεν είναι θορυβώδης, αλλά δεν θα γλιτώσει και περιπέτειες με τη δικαιοσύνη, είτε στην Ελλάδα, είτε στην Κύπρο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον τρόπο που «καθάρισε» μέσα σε ένα απόγευμα με τις εκκρεμότητές του από τη Λίστα Λαγκάρντ, καταθέτοντας το ποσό των 1,8 εκ. ευρώ και κλείνοντας την εκκρεμότητα που τον αφορούσε.

Κι όμως, ενώ θεωρητικά ο Γιώργος Μπόμπολας είχε εξασφαλίσει τη διαδοχή του από τον μετριοπαθή Λεωνίδα, οι τριβές με την οικογένεια Καλλιτσάντση και οι διαφορές φιλοσοφίες, οι οποίες αποτυπώθηκαν σε έντονη εσωτερική σύγκρουση επί σχεδόν δύο χρόνια, λήγουν με την πλευρά Μπόμπολα-Κούτρα ηττημένη και την αντίπαλη πλευρά, καίτοι προερχόταν από τη μετοχική μειοψηφία, να έχει καταφέρει να εξασφαλίσει τη στήριξη ισχυρών fundsκαι άλλων μετόχων που παρακολουθούν το εν εξελίξει powergame. Κάπως έτσι, Σάκης και Δημήτρης Καλλιτσάντσης κατάφεραν να ελέγξουν ένα μετοχικό μερίδιο της τάξης του 27%, με το οποίο η πλατφόρμα Change4Ellaktor κατάφερε να ανατρέψει τα δεδομένο και να διορίσει νέο Δ.Σ., χωρίς τη συμμετοχή Μπόμπολα και Κούτρα που-παρά και την κυβερνητική, διακριτική υποστήριξη, δια χειρός Γιάννη Δραγασάκη-μένουν εκτός νυμφώνος για πρώτη φορά από τη δημιουργία της κοινοπραξίας το 1999.

Η άνοδος του φακελωμένου κομμουνιστή

Ας το πιάσουμε, όμως, από την αρχή. Για τον Γιώργο Μπόμπολα, η διαδρομή από τη βάση στην κορυφή δεν ήταν προδιαγεγραμμένη. Παιδί σταμπαρισμένου κομμουνιστή και κομμουνιστής με φάκελο ο ίδιος, ο Μπόμπολας θα σπουδάσει, αλλά θα απορριφθεί για λόγους που εύκολα καταλαβαίνετε από το υπουργείο Δημοσίων Έργων, στο οποίο κάνει αίτηση για διορισμό. Καθοριστική για την άνοδό του θα αποδειχθεί η γνωριμία με τον Ευάγγελο Κουλουμπή, άλλοτε πρόεδρο του ΤΕΕ και εγνωσμένης αξίας μηχανικό,με τον οποίο ιδρύουν από κοινού την εταιρία Τεχνοδομή. Ο, δε, Κουλουμπής, εκτός από επιχειρηματίας στον χώρο των κατασκευών διετέλεσε και υπουργός σε κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και υπερνομάρχης Αθηνών-Πειραιώς.

Η πορεία του Μπόμπολα, δε, στις κατασκευές είναι ταυτισμένη και με τον μεταλλειολόγο Δημήτρη Κούτρα, ο οποίος δούλευε στην πανίσχυρη τότε ΕΔΟΚ-ΕΤΕΡ, με αποτέλεσμα να συνεταιριστούν και να αποτελέσουν τα δύο πρώτα μέλη της εταιρείας «Άκτωρ» που ιδρύεται στα τέλη της δεκαετίας του ’70.

Ο μηχανικός που έγινε εκδότης

Βρισκόμαστε, πλέον, στο 1980. Τότε, ένας φιλόδοξος κατασκευαστής συναντιέται με έναν καταξιωμένο δημοσιογράφο. Συζητούν για το πώς μπορούν να κάνουν τη διαφορά στον χώρο των media. Αποφασίζουν, με τα κεφάλαια του κατασκευαστή, ο οποίος αποκτά όλο και μεγαλύτερες προσβάσεις στον χώρο των δημοσίων έργων και τη διορατικότητα του δημοσιογράφου να δημιουργήσουν ένα πρωτότυπο προϊόν: την πρώτη εν Ελλάδι εφημερίδα σε σχήμα ταμπλόιντ.

 Και αν δεν καταλάβατε, ο κατασκευαστής είναι ο Γιώργος Μπόμπολας, ο δημοσιογράφος ο άλλοτε διευθυντής της Απογευματινής και συνιδρυτής της Ελευθεροτυπίας Αλέκος Φιλιππόπουλος και η εφημερίδα «Το Έθνος». Και, με βάση την πρωτότυπη συνταγή του, δηλαδή δυνατό ρεπορτάζ, εικόνες που «τραβάνε» το μάτι, αλλά και έμφαση στο αστυνομικό ρεπορτάζ, εκτοξεύεται στην κορυφή των ημερήσιων κυκλοφοριών, με εντυπωσιακό τιράζ για τα σημερινά δεδομένα.

Βέβαια, ο Γιώργος Μπόμπολας δεν είχε ξεκινήσει ακριβώς έτσι. Αντιθετα, μια γνωριμία κρίσιμη για την ανέλιξη και τη δικτύωσή του είναι αυτή με τον φιλοσοβιετικό εκδότη Γιάννη Γιαννίκο. Ο Γιαννίκος διατηρούσε προνομιακές σχέσεις με το σοβιετικό καθεστώς, είχε εκδώσει στην Ελλάδα αρκετά έργα ρωσικής φιλολογίας και στο τέλος του ’70 είχε πάρει την άδεια να εκδώσει σε 34 τόμους τη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Είχε μόνο ένα πρόβλημα: οι Σοβιετικοί του έδιναν άδεια και πληροφορίες, αλλά όχι χρήματα. Συνεπώς, χρειαζόταν να βρει έναν εγχώριο χρηματοδότη. Κάπως έτσι, στο δρόμο του Γιάννη Γιαννίκου βρέθηκε ο Γιώργος Μπόμπολας, ο οποίος είχε κοινό background, μιας και ο πατέρας του ήταν επίσης αντάρτης και ο ίδιος είχε υποστεί τον αποκλεισμό από το μετεμφυλιακό ελληνικό κράτος. Διαμέσου του Γιαννίκου, ο Γιώργος Μπόμπολας ανοίγει έναν καλό δίαυλο επικοινωνίας με Σοβιετικούς παράγοντες, κάτι που φυσικά ενδιαφέρει τη Μόσχα, η οποία αναζητεί με τη σειρά της άρματα επιρροής σε κρίσιμες γεωστρατηγικά χώρες, όπως η Ελλάδα. Μάλιστα, για τη θρυλούμενη σχέση του Γιώργου Μπόμπολα με την KGB έχουν κυκλοφορήσει πολλάκις φήμες, ενώ έχουν εκδοθεί και βιβλία, όπως για παράδειγμα το σχεδόν θρυλικό (μιας και δεν δύναται πλέον να εντοπιστεί) «Πάρτε το ΕΘΝΟΣ στα χέρια σας».

Οι χρυσές συμβάσεις

Περνάμε και πάλι στο κατασκευαστικό σκηνικό. Το Έθνος είναι από τις εφημερίδες που στηρίζουν το ΠΑΣΟΚ ως κυβερνώσα παράταξη. Όλα αυτά, όμως, κρατάνε μέχρι την εμφάνιση από το πουθενά του «επενδυτή» Γιώργου Κοσκωτά,. Το Έθνος, τότε, θα πρωτοστατήσει στις αποκαλύψεις εναντίον του Κοσκωτά, με πρωτοσέλιδα-φωτιά και εκτενή ρεπορτάζ, ενώ θα εμπλακεί και σε έντονη δικαστική διαμάχη με τον όμιλο Κοσκωτά. Μόνο μια ομάδα στελεχών εντός του ΠΑΣΟΚ, που τότε, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 δεν διατηρούσε και τις καλύτερες σχέσεις με το Μαξίμου, θα σταθεί διακριτικά στο πλευρό του Γιώργου Μπόμπολα. Έτσι, ο εκδότης αναζητά και βρίσκει διαύλους επικοινωνίας με την κυβέρνηση Μητσοτάκη, μιας και η δραστηριότητά του στα δημόσια έργα χρίζει των αναγκαίων προσβάσεων στην κρατική μηχανή. Στο ενδιάμεσο, μέσω του Έθνους έχει «πριονίσει» την κυβέρνηση Παπανδρέου και έχει καταφέρει να μπει και στο τηλεοπτικό σκηνικό, την εποχή της κυβέρνησης Τζαννετάκη, από κοινού με τον Χρήστο Λαμπράκη, την οικογένεια Βαρδινογιάννη, τον Αριστείδη Αλαφούζο και τον Χρήστο Τεγόπουλο.

Ο Μπόμπολας είναι παντός καιρού. Κάνει δουλειά με την κυβέρνηση Μητσοτάκη, μειοδοτώντας σε διαγωνισμούς για δημόσια έργα, ενώ παίρνει μερίδα και από τα δημόσια έργα της ύστερης περιόδου Παπανδρέου, ο οποίος είναι προσωπικά εξαιρετικά αποδυναμωμένος λόγω και της κατάστασης της υγείας του.

Η περίοδος της μεγάλης ακμής έρχεται, όμως, την οκταετία 1996-2004. Η άνοδος στην εξουσία της μεταρρυθμιστικής πτέρυγας του ΠΑΣΟΚ συνδυαστικά με την εισροή πολλών ευρωπαϊκών κονδυλίων και της ανάληψης από τη χώρα μας των Ολυμπιακών Αγώνων κάνουν ουσιαστικά τον Γιώργο Μπόμπολα «εθνικό εργολάβο», την ώρα που το Mega, δίνει το στίγμα, ενώ και το Έθνος είναι κραταιό στον χώρο του κεντροαριστερού Τύπου. Εκείνη την περίοδο, ο Άκτωρ και στη συνέχεια ο όμιλος Ελλάκτωρ θα πρωταγωνιστήσουν στις μεγαλύτερες συμβάσεις έργων: συμμετέχει σε όλα σχεδόν τα μεγάλα συγχρηματοδοτούμενα έργα που έχουν κατασκευαστεί και αποφέρουν σημαντικά έσοδα στις εταιρείες που συμμετέχουν στην εκμετάλλευση τους, όπως η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου, η Ολυμπία Οδός, ο Μορέας αλλά και ο άξονας Μαλιακός Κλειδί. Ακόμα, εμπλέκεται και στα Ολυμπιακά Έργα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ολυμπιακό Χωριό που 14 χρόνια μετά ρημάζει στους Θρακομακεδόνες.

Ουκ ολίγες φορές ο Άκτωρας βρέθηκε στο στόχαστρο για τον τρόπο που κατάφερε να παίρνει μεγάλες συμβάσεις μέσω φιλικών σχέσεων με εκάστοτε κυβερνητικά στελέχη. Στο επίκεντρο των καταγγελιών έχει βρεθεί πολλάκις η σύμβαση της Αττικής Οδού η οποία στοίχισε πολλαπλάσια από το αρχικό της προϋπολογισμό αλλά και για διάφορες άλλες αλχημείες – που σύμφωνα με τις καταγγελίες – χρησιμοποίησε η κοινοπραξία προκειμένου να εκτοξεύουν το κόστος του έργου, στα ύψη. Ο όρος «πανωπροίκια» με βάση εκείνες τις επίμαχες συμβάσεις γίνεται γνωστός. Βεβαίως, οι καταγγελίες αυτές ποτέ δεν επιβεβαιώθηκαν επίσημα, αλλά και ποτέ δεν ξεκίνησε ενδελεχής έρευνα όπως πολλά πολιτικά στελέχη ζητούσαν να γίνει.

O βασικός μέτοχος

Βέβαια, ό,τι ανεβαίνει, κατεβαίνει. Μετά το 2000, η αντίστροφη μέτρηση για την κυβέρνηση Σημίτη ξεκινά, αν και ο όμιλος του κ. Μπόμπολα είναι στην ακμή της εργοληψίας τεράστιων έργων. Την ίδια ώρα, δε, αξιοποιώντας τις εν Ελλάδι προσβάσεις του, αλλά και το τότε περιβάλλον από την ένταξη της χώρας μας στην ΟΝΕ, ο όμιλος Ελλάκτωρ πρωταγωνιστεί σε ευρωπαϊκές κοινοπραξίες για μεγάλα έργα μαζί με κατασκευαστικά μεγαθήρια από χώρες της Ευρώπης.

Και ενώ η οικονομική δραστηριότητα της Ελλάκτωρ ανθεί, στην Αθήνα ο τότε πρώην πρόεδρος της ΝΔ Μιλτιάδης Έβερτ βάλλει ουσιαστικά απευθείας εναντίον του Μπόμπολα το 2001, λέγοντας ότι οι εργολάβοι που λαμβάνουν μέρος στους διαγωνισμούς των δημοσίων έργων δεν μπορούν να είναι και μέτοχοι στα ΜΜΕ. Ο Κώστας Καραμανλής το 2004 το πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, κάνοντας λόγο για τους περίφημους «νταβατζήδες». Και εισηγείται, τον Ιανουάριο του 2005, τον νόμο περί Βασικού Μετόχου, τον οποίο είχε επιμεληθεί ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος ουσιαστικά ρυθμίζει το ασυμβίβαστο εργοληπτών του δημοσίου με μετόχους σε εκδοτικές επιχειρήσεις, καθώς και στα συγγενικά τους πρόσωπα.

Για πρώτη φορά, τότε, ο πολυμήχανος κ. Μπόμπολας ήρθε σε δύσκολη θέση, αν και εξαπέλυσε δριμεία πολεμική στην κυβέρνηση, επιχειρώντας να ανατρέψει τον νόμο. Το 2005, επεχείρησε να πουλήσει τον Πήγασο και το μετοχικό του κεφάλαιο στο Megaστη Γιάννα και τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο, μιας και η «σιδηρά κυρία» των Ολυμπιακών έψαχνε να βρει πρόσβαση στα ΜΜΕ. Οι διαπραγματεύσεις ήταν εκτενείς, αλλά το ποσό που προσέφερε η πλευρά Αγγελόπουλου, ήτοι περί τα 120 εκ. δεν κάλυψε τις απαιτήσεις του κ. Μπόμπολα. Εν τέλει, ο νόμος περί Βασικού Μετόχου «πάγωσε» σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την  παρέμβαση του τότε Επιτρόπου Ανταγωνισμού Τσάρλς Μακ Κρίβι και η οικογένεια Μπόμπολα συνέχισε ακάθεκτη τη συμβιωτική πορεία της διαπλοκής Μέσων και κατασκευών.

Η τελευταία ελπιδα και η διπλή κατάρρευση

Τα τελευταία χρόνια, η πλευρά Μπομπολα δεν είναι μυστικό πως πόνταρε τα πάντα στην άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό, όμως, δεν απέτρεψε την κατάρρευση της εκδοτικής της δραστηριότητας, καθώς ο διάδοχος του Γιώργου στα ΜΜΕ, ο γιος του Φώτης Μπόμπολας, καίτοι εμπλεκόταν με το Έθνος και το Megaαπό τη δεκαετία του’ 80, δεν θα καταφέρει να βάλει τάξη στα του οίκου του και η μιντιακή αυτοκρατορία που διαμορφώθηκε παράλληλα με την κατασκευαστική εταιρεία θα καταρρεύσει, με τον τίτλο του Έθνους, όπως και τη συμμετοχή της οικογένειας στο Mega, να πλειστηριάζονται και να καταλήγουν αμφότερα στον Ιβάν Σαββίδη, τον νέο ισχυρό παίχτη του ελληνικού επιχειρείν.

Κάπως έτσι, και ενώ η οικογένεια Μπόμπολα έχει επιχειρηματική δραστηριότητα σε πολλούς διαφορετικούς κλάδους και σε αρκετές διαφορετικές χώρες, κατάφερε να χάσει και το παιχνίδι στον Ελλάκτωρα, μένοντας εκτός διοίκησης πλέον.  Και αυτό γιατί ο Λεωνίδας Μπόμπολας απέτυχε να διαβλέψει τις επαφές της πλευράς Καλλιατσάντση με ξένα funds-που ήταν απολύτως κρίσιμη για την επόμενη μέρα του ομίλου-αλλά και με άλλους μικρομετόχους, με αποτέλεσμα να διαμορφώσουν μια πλατφόρμα ανατροπής και να καταφέρουν να υπερισχύσουν στη Γενική Συνέλευση, κατάγοντας μια σημαντική νίκη έναντι της πλευράς Μπόμπολα-Κούτρα που απέμεινε να έχει χάσει τον έλεγχο του Ελλάκτωρα και να κατηγορεί την απέναντι πλευρά ότι… «υπήρχε το στοιχείο του αιφνιδιασμού».

Κάπως έτσι, η οικογένεια Μπόμπολας, χάνοντας τα πρωτεία στον Ελλάκτωρα, βιώνει μια διπλή κατάρρευση, τόσο στο μιντιακό όσο και στο κατασκευαστικό σκέλος και μετακινείται, εκ των πραγμάτων, από τη βιτρίνα της οικονομικής ζωής της χώρας, στο περιθώριο.