ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΧΩΡΙΣ ΑΠΕΙΛΗ ΑΠΛΑ ΔΕΝ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ

Γράφει ο Υποναύαρχος Φενέκος ΣτέλιοςΗ προσφιλής στρατηγική της Τουρκίας για αποτροπή των δυνητικών αντιπάλων της από το να πράξουν σύμφωνα με τα συμφέροντα της, είτε να πράξουν σύμφωνα με την θέληση της, είναι «η Απειλή». Η απειλή αυτή συνίσταται σε πόλεμο ( casus belli) ή σε στρατιωτικές δράσεις, είτε σε καταναγκαστικά μέτρα στρατιωτικού χαρακτήρα, σε προώθηση μεταναστευτικών ροών σήμερα, ακόμη και σε οικονομικά μέτρα.
Αυτή είναι η βασική στρατηγική επιλογή της Τουρκίας, προκειμένου να εξαναγκάσει τους αντιπάλους της να συμπεριφερθούν με τον επιθυμητό για αυτήν τρόπο.

« Η απειλή είναι η επιθυμία επιβολής ενός ενδεχομένου, που εκφράζεται με την πρόθεση να πλήξεις κάποιον, φυσικά, οικονομικά ή με άλλον τρόπο, εκτός εάν αυτός ο κάποιος δράσει με τον τρόπο που υπαγορεύεται από αυτόν που εκφράζει την απειλή. Η βλάβη που θα επιφέρει ο απειλών μπορεί να επιβληθεί στον απειλούμενο άμεσα ή έμμεσα. Οι άμεσοι τρόποι και μέσα, κυριολεκτικά βλάπτουν τον ίδιο τον στόχο, ενώ οι έμμεσοι μπορεί να βλάπτουν ένα τρίτο μέρος. για το οποίο ο στόχος ενδιαφέρεται (π.χ. Κύπρος)».
Ο Shelling προσθέτει σε αυτόν τον ορισμό ότι « …η απειλή ως τέτοια, δεσμεύει τον απειλούμενο, να κάνει κάτι το οποίο με άλλο τρόπο δεν θα το έκανε μόνος του.»
Το πρόβλημα με αυτό το επιπρόσθετο κριτήριο είναι ότι απαιτεί, να είναι γνωστές στον απειλούμενο οι αληθινές προθέσεις του απειλούντος, ώστε να μπορεί να καθορίσει πότε μία διακήρυξη είναι απειλή ή όχι. Επειδή οι αληθινές προθέσεις του απειλούμενου συχνά εξαρτώνται από τις διεθνείς αλλά και τις εσωτερικές πολιτικοκοινωνικές συνθήκες αυτού που απειλεί, σε σχέση με τον χρόνο που η απειλή εκπέμφθηκε, ο ορισμός του Σέλλινγκ συχνά απαιτεί την γνώση για τις συνθήκες αυτές, πριν να μπορέσουμε να καθορίσουμε εάν μία διακήρυξη αποτελεί απειλή.
Ο Σέλλινγκ προτιμά να μιλά περισσότερο για «προειδοποιήσεις», παρά για απειλές. Η διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της απειλής, η οιαδήποτε ζημιά θα επιβληθεί από τον απειλούντα ως τιμωρία/ αντίποινα κλπ, ενώ στην περίπτωση της προειδοποίησης, ενδεχομένως η ζημιά να επιβληθεί από ένα τρίτο μέρος ή να υπάρξουν ανεξέλεγκτες επιπτώσεις .
Όπως γίνεται φανερό υπάρχουν δύο ειδών απειλές, αυτές που λειτουργούν αποτρεπτικά , να μην εκδηλώσει δηλαδή ο αντίπαλος μας συγκεκριμένες ενέργειες ή συμπεριφορές, και αυτές που σκοπό έχουν να επιβάλλουν την θέλησή μας, την ισχύ μας, και να τον καταναγκάσουν να κάνει συγκεκριμένες πράξεις ή συμπεριφορές, τις οποίες θέλουμε να επιβάλλουμε. Μία βασική διαφορά είναι ότι οι πρώτες προσπαθούν κυρίως να διατηρήσουν το “status quo”, ενώ οι δεύτερες προσπαθούν να το αλλάξουν.
Απαιτείται συνεπώς η ικανοποίηση συγκεκριμένων κριτηρίων, προκειμένου μία απειλή η οποία σκοπό έχει την αποτροπή, να έχει υπόσταση ή όχι. Για να αποδεχθούμε την αποτελεσματικότητα του αποτρεπτικού μας δόγματος, θα πρέπει να πληρούνται συνολικά οι παρακάτω 5 συνθήκες, που καθιστούν την αποτρεπτική απειλή αποτελεσματική.
1. ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ: Μία απειλή με σκοπό την αποτροπή καλείται «αξιόπιστη» στο βαθμό που ο απειλούμενος πιστεύει ότι ο απειλών θα πραγματοποιήσει την απειλή του. Εάν για τα δύο μέρη είναι κοινά γνωστά ο ορθολογισμός στην λήψη αποφάσεων, οι δυνατότητες και οι προτιμήσεις τους, τότε ο ορισμός αυτός περιορίζεται στο ερώτημα, «εάν ή όχι ο απειλών θα πραγματοποιήσει την απειλή του μετά την εκτέλεση της παράβασης από τον απειλούμενο». Δεν έχουν σημασία όλα τα παρακάτω κριτήρια, και η αποτρεπτική απειλή δεν μπορεί να λειτουργήσει, εάν ο στόχος γνωρίζει με βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται να γίνει πράξη.
2. ΣΧΕΤΙΚΗ / ΔΕΟΥΣΑ / ΕΠΑΡΚΗΣ: Η απειλή πρέπει να είναι σχετική / δέουσα / επαρκής, υπό την έννοια ότι μπορεί να έχει επίδραση στο αποτέλεσμα, δηλαδή να αποτρέπει τον αντίπαλο από συγκεκριμένες συμπεριφορές. Στον αντίπαλο θα πρέπει να αφήνεται κάποια ελευθερία δράσεως, έτσι ώστε να είναι δυνατό για αυτόν να ρυθμίσει την πολιτική του στην επιθυμητή κατάσταση που προβάλλεται από τον απειλούντα
3. ΔΡΙΜΕΙΑ: Η απειλή πρέπει να είναι επαρκώς δριμεία, ώστε να αναγκάζει το στόχο να προτιμήσει να μην πράξει ή συμπεριφερθεί κατά τρόπο μη αποδεκτό από τον απειλούντα. Εάν η απειλή είναι επαρκώς δριμεία, εξαρτάται όχι μόνο από το μέγεθος της τιμωρίας που θα επιβάλει ο απειλών, αλλά επίσης και από τον χαρακτήρα των απαιτήσεων του. Μία μετριοπαθής απειλή μπορεί να λειτουργήσει καλά, εάν οι απαιτήσεις είναι επίσης επαρκώς μετριοπαθείς. Ακόμη και μία δριμεία όμως απειλή μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι ανεπαρκής, εάν οι απαιτήσεις υπερβαίνουν και θίγουν σημαντικά, τα ζωτικά συμφέροντα του αντιπάλου.
4. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ: Για να είναι αποτελεσματική μία απειλή πρέπει να είναι ολοκληρωμένη. Μία απειλή είναι ολοκληρωμένη, όταν ο στόχος πιστεύει ότι εάν προσαρμοσθεί με τις επιθυμίες του απειλούντος, τότε η απειλή δεν θα τεθεί σε εφαρμογή. Με άλλα λόγια η απειλή πρέπει να συνοδεύεται από μία κατηγορηματική ή υπονοούμενη υπόσχεση, ότι η απειλούμενη δράση θα ανακληθεί εάν ο στόχος προσαρμοσθεί.
5. ΞΕΚΑΘΑΡΗ: Τελικά για να είναι αποτελεσματική μία απειλή, πρέπει να είναι επαρκώς ξεκάθαρη. Με άλλα λόγια το μήνυμα που προσπαθεί να μεταφέρει πρέπει να είναι κατανοητό από τον στόχο. Πρώτα πρέπει να είναι ξεκάθαρο σε αυτόν, τι ακριβώς θέλει αυτός που απειλεί. Εάν το μήνυμα δεν λαμβάνεται ξεκάθαρα από τον στόχο, μία απειλή δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Απαιτείται ο στόχος να καταλάβει τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν αν αρνηθεί να συμμορφωθεί. Εάν οι επιπτώσεις της τιμωρίας δεν εκτιμηθούν σωστά και υποτιμηθούν, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ο στόχος να αγνοήσει την απειλή, ακόμη και εάν αυτή είναι επαρκής, δριμεία και αξιόπιστη.
Θα πρότεινα συνεπώς σε όσους ελαφρά τη καρδία, και για λόγους εντυπωσιασμού, υπερτονίζουν την αποτρεπτική ικανότητα της χώρας μας, να ξανασκεφθούν τα όσα λένε, λαμβάνοντας υπ’ όψη, ότι ένα αποτρεπτικό δόγμα για να λειτουργήσει, στηρίζεται εγγενώς στην έκφραση αξιόπιστης, δέουσας/επαρκούς, δριμείας, ολοκληρωμένης και ξεκάθαρης απειλής!