«Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ».
Γράφει ο Βασίλειος Μαρτζούκος, Αντιναύαρχος ε.α. ΠΝ, Επίτιμος Διοικητής Σ.Ν.Δ., Πρόεδρος ΔΣ ΕΛΙΣΜΕ..
Θα επιθυμούσα να υπερθεματίσω ως προς την σκοπιμότητα αναδείξεως της συμβολής της Δυτικής Ελλάδος στο της θαλάσσης κράτος, δεδομένου ότι λόγω των μακραίωνων και διαρκών απειλών και προκλήσεων με επίκεντρο το Αιγαίο και την ΝΑ Μεσόγειο,
τα εθνικά ανακλαστικά ορθώς μεν εστιάζουν την προσοχή τους εκεί, παραβλέποντας όμως την περιοχή του Ιονίου σε βαθμό επικίνδυνο για τα Εθνικά Συμφέροντα.
Θεωρώντας βέβαιο ότι η ιστορική συνεισφορά της Δ. Ελλάδος στην ναυτική μας παράδοση, θα καλυφθεί εκτενώς και επαρκώς από τους ακολουθούντες έγκριτους εισηγητές, θα επιχειρήσω να αποδώσω έμφαση, στην γεωπολιτική αξία της ευρύτερης περιοχής του Ιονίου Πελάγους.
Οι Δυτικές ελληνικές ακτογραμμές – Κέρκυρα – Διαπόντιοι νήσοι – Αδριατική θάλασσα απετέλεσαν διαχρονικά το μήλο της έριδος των εκάστοτε ισχυρών γεωπολιτικών δυνάμεων. Εάν η Μεσόγειος ήταν το κέντρο του γνωστού κόσμου, το Ιόνιο ευρίσκεται στο κέντρο της Μεσογείου και ανέκαθεν υπήρξε σταυροδρόμι και κομβικό σημείο επικοινωνίας Ανατολής – Δύσεωςαλλά και Βορρά – Νότου.
Από την προϊστορία και του μυθικούς χρόνους μαθαίνουμε ότι κάτοικοι του Ιονίου συμμετέχουν τόσο στην Αργοναυτική εκστρατεία όσο και στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Τα πρότυπα του Ιονίου Νέστωρ και Οδυσσέας διακρίνονται ιδιαίτερα για τηνευφυϊα, την σύνεση και την σοφία τους. Οσκεπτόμενος και ορθολογιστής Οδυσσέας, υπερβαίνοντας την θεοκρατική μοιρολατρεία, προβάλλει ως στάση ζωής το «συν Αθηνά και χείρα κίνει», όπως δε και ο μυθικός Προμηθέας, δεν διστάζει να προκαλέσει και να αμφισβητήσει ακόμη και τους Θεούς.
Η ναυτική Κέρκυρα του Αλκίνοου και της Ναυσικάς αποτελεί πρότυπο ευημερούσης, ευνομούμενης και πολιτισμένης Πολιτείας, ενώστους κλασσικούς χρόνους η Κέρκυρα εμφανίζεται ως μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις της εποχής. Οι πολυπληθείς ελληνικές αποικίες και στις δύο πλευρές του Ιονίου πελάγους διακρίνονται για την ισχύ και την ευμάρειά τους.
Το Ιόνιο ελέγχει το στόμιο της Αδριατικής, το θαλάσσιο εμπορικό πέρασμα μεταξύ Σικελίας και Τυνησίας και αποτελεί απαραίτητο βατήρα για την πρόσβαση στην Α. Μεσόγειο. Για τους λόγους αυτούς η περιοχή ιστορικά χαρακτηρίζεται από διαρκείς και σημαντικές συγκρούσεις.
Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ξεκινά από εδώ και η έκβασή του θα καθορισθεί από την Σικελική εκστρατεία των Αθηναίων.Οι Καρχηδονιακοί πόλεμοι της Ρώμης σχετίζονται με την περιοχή αυτή, ενώη ναυμαχία του Ακτίου μεταξύ του Οκταβιανού και του Αντωνίου και Κλεοπάτρας, έκρινε την τύχη της Αιγύπτου. Οι περιοχές Αδριατικής και Ιονίου υπέστησαν τις επιθέσεις των Βανδάλων, των Ούννων και των Γότθων της Ιταλίας, κατά τον 4ο, 5ο, και 6ο αιώνα μ. Χ. αντίστοιχα.
Το Ιόνιο γίνεται σημείο συγκρούσεων των Βυζαντινών με τις ανερχόμενες Δυτικές Δυνάμεις. Μεταξύ του 8ου και του 13ου αιώνα, οι Βίκινγκς χρησιμοποιούν το Ιόνιο και την Κέρκυρα ως βατήρα για την περαιτέρω προώθησή τους προς Ανατολάς. Οι σταυροφόροι στοχοποιούν κατ’ επανάληψη σημεία θαλασσίου ελέγχου στην περιοχή του Ιονίου.
Η μεγάλη ναυτική Δύναμη της Ενετίας θεωρούσε ως βασική προϋπόθεση της εμπορικής της δραστηριότητος τον πλήρη έλεγχο του Ιονίου. Πέραν της κομβικής Κέρκυρας, οι Ενετοί ήλεγχαν επιπλέον σημαντικά σημεία όπως τα υπόλοιπα Επτάνησα, η Πάργα, η Ναύπακτος, η Μεθώνη και η Κορώνη.
Το Ιόνιο απετέλεσε ζωτική περιοχή προστασίας των ακτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά ταυτόχρονα και εφαλτήριο των Δυτικών διεκδικήσεων. Αυτό μαρτυρούν οι οκτώ (8) Ενετοτουρκικοί πόλεμοι. Όλοι γνωρίζουν τις σημαντικές ναυμαχίες της Πρέβεζας το 1538, καθώς και την Ναυμαχία της Ναυπάκτου του 1571. Ειδικότερα η Κέρκυρα αντέχει τις διαδοχικές επιθέσεις των Τούρκων το 1537, 1571, 1573, 1716 χάρις στα τεράστια ποσά που δαπανώνται για την άρτια οχύρωση της νήσου.
Η διαχρονική γεωπολιτική αξία του Ιονίου δεν μειώθηκε στα νεώτερα χρόνια, αφού τα Επτάνησα και ειδικότερα η Κέρκυρα απετέλεσαν διαδοχικές κτήσεις των Ενετών, των Γάλλων του Ναπολέοντος (1797 – 1799 και 1807- 1814), των Ρώσων (1799 – 1801), των Άγγλων (1814 – 1864), μέχρι και την τελική ένωση με την μητέρα πατρίδα. Τα Επτάνησα υπήρξαν εκκολαπτήριο της Εθνικής Ιδέας, ενώ η επανάσταση αλλά και οι οργανωτικές δομές του νεότερου ελληνικού κράτους οφείλουν τα μέγιστα στην μεγάλη μορφή διεθνούς ακτινοβολίας του Κερκυραίου Ιωάννου Καποδίστρια και ταυτόχρονα μεγάλου αδικημένου στην εθνική ιστορική μας μνήμη.
Το σύμπλεγμα Αδριατική – Οτράντο – Ιόνιο επηρεάζει κάθε στρατιωτική επιχείρηση στην Κεντρική και Νότια Ευρώπη, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.Από το 1870 έως και τις μέρες μας, μέσω σειράς πολεμικών συγκρούσεων και πλήθους συνθηκών και συμφωνιών, οι Μ. Δυνάμεις και τα κράτη της περιοχής εκδηλώνουν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους και επιδιώκουν γεωπολιτικά κέρδη στην περιοχή του Ιονίου και της Αδριατικής.
Δεδομένου ότι η σημερινή σημαντική εξάρτηση της Ευρώπης από τους Ρωσικούς υδρογονάνθρακες περιορίζει τις στρατηγικές επιλογές της, η δημιουργία του λεγομένου «νοτίου ενεργειακού διαδρόμου», σε συνδυασμό με τα υφιστάμενα υποθαλάσσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο Ιόνιο, αναβαθμίζουν περαιτέρω την αξία του Ιονίου.
Πέραν των κρατών των Δ. Βαλκανίων, άμεσο ενδιαφέρον για την περιοχή εκδηλώνουν η Ιταλία, η Γερμανία, η Τουρκία και ασφαλώς οι ΗΠΑ και η Ρωσία.
Ως γνωστόν η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων είναι ιδιαίτερα ρευστή και ασταθής. Στην περιοχή αυτή εξελίσσεται ανταγωνισμός επιρροής μεγάλων και περιφερειακών Δυνάμεων, υφίστανται τοπικές αναθεωρητικές και αλυτρωτικές διεκδικήσεις, ενώ ανθεί ολόκληρο το φάσμα του οργανωμένου εγκλήματος αλλά και του ακραίου Ισλάμ. Η χώρα μας αντιμετωπίζει τον έντονο αλυτρωτισμό της Αλβανίας και των Σκοπίων.
Στον τουρκικό σχεδιασμό διεισδύσεως και περικυκλώσεως των Βαλκανίων, η Αλβανία κατέχει πρωτεύοντα ρόλο. Σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσεως, η Τουρκία θα μπορούσε, μέσω των υποδομών της Αλβανίας, να προκαλέσει σύγχυση στον ελληνικό αμυντικό σχεδιασμό ή και να δημιουργήσει τετελεσμένα, ως διαπραγματευτικά ανταλλάγματα.
Παρά την διαχρονικά αδιαμφισβήτητη τεράστια γεωπολιτική αξία του Ιονίου και παρά τις σημερινές σημαντικές γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή, η χώρα μας έχει επιλέξει την ελαχιστοποίηση της στρατιωτικής της παρουσίας στο Ιόνιο. Ως γνωστόν δεν υπάρχουν μάχιμες στρατιωτικές μονάδες του Σ.Ξ. στα Επτάνησα, ενώ η παρουσία του ΣΞ στην Δ. Ελλάδα γενικότερα είναι στοιχειώδης.Η παρουσία των Π.Ν. και ΛΣ στην περιοχή του Ιονίου είναι ιδιαίτερα περιορισμένη, οι δε υπάρχουσες υποδομές για υποστήριξη ν. μονάδων είναι επιεικώς υποτυπώδεις. Είναι χαρακτηριστική η υποβάθμιση της Ναυτικής Διοικήσεως Ιονίου σε Ναυτικό Σταθμό.
Ως γνωστόν η έλλειψη στρατιωτικής παρουσίας σε μία περιοχή, εκλαμβάνεται από την διεθνή κοινότητα ως πολιτικό μήνυμα που σημαίνει είτε ότι ο κάτοχός της την θεωρεί απολύτως ασφαλή και μη απειλούμενη είτε ότι την θεωρεί ως μη ζωτική περιοχή για τα Εθνικά του Συμφέροντα και συνεπώς δεν προτίθεται να την προασπίσει έναντι υψηλού κόστους.
Κατόπιν αυτών θεωρώ ότι η Ελλάδα θα πρέπει να καταστεί πειστική για τις πολιτικές προθέσεις της στην περιοχή του Ιονίου, στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας. Το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι το εφικτό της προτάσεως αυτής σε περίοδο διαρκών περικοπών του προϋπολογισμού του ΥΠΕΘΑ και με διαρκώς παρούσα την απειλή στο Αιγαίο και την ΝΑ Μεσόγειο. Έχω την πεποίθηση ότι εάν σε πολιτικό επίπεδο γίνει αντιληπτό το πρόβλημα και υπάρξει ανάλογη ανησυχία, εγρήγορση και πολιτική βούληση, είναι δυνατή η σταδιακή υλοποίηση σειράς μέτρων κυρίως για το ΠΝ και το ΛΣ, εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος.
Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να καλύπτουν τόσο θέματα ασφάλειας (επιτήρηση, έρευνα και διάσωση, προστασία υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, οργανωμένο έγκλημα, παράνομη μετανάστευση, τρομοκρατία κ.λπ.), όσο και θέματα άμυνας (υποδομές ανεφοδιασμού πολεμικών πλοίων, επιτήρηση και στοιχειώδεις δυνατότητες αποτρεπτικής άμυνας). Στην προσπάθεια αυτή θα πρέπει να συνδράμει το σύνολο του ελληνισμού εντός και εκτός επικράτειας. Ειδικότερα για το ΛΣ και την ΕΛ.ΑΣ, μέρος των απαιτουμένων κονδυλίων είναι δυνατόν να διασφαλισθεί από την ΕΕ η οποία χρηματοδοτεί προγράμματα τα οποία αφορούν την εσωτερική της ασφάλεια.
Η Ελλάδα θα πρέπει επιπλέον να επιδιώξει όπως καταστεί ενεργειακός κόμβος για την ευρύτερη περιοχή της και σημαντικός παράγων της ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης. Παράλληλα θα πρέπει να κινηθεί δυναμικά στις έρευνες των περιοχών του Ιονίου και της Κρήτης, καθώς και στο θέμα οριοθετήσεως των θαλασσίων ζωνών. Οι στρατηγικές ευκαιρίες δεν διαρκούν πολύ και προσφέρονται μόνο σε κράτη ικανά να προβλέπουν και να προετοιμάζονται προκειμένου να τις αξιοποιήσουν όταν αυτές παρουσιάζονται.
Εύχομαι η σημερινή ημερίδα να επιτύχει τις επιδιώξεις της και να αναδείξει μία σημαντική περιοχή της Ελλάδος με μεγάλη ναυτική προσφορά, όχιμε απλή απότιση ιστορικούφόρου τιμής. Το ζητούμενο είναι η άντληση ιστορικών διδαγμάτων προκειμένου τα εθνικά κέντρα λήψεως αποφάσεων να αποκτήσουν ολοκληρωμένη εικόνα της τρέχουσας πραγματικότητος καινα κατευθύνουν τον σχεδιασμό και την δράση τους προς την βέλτιστη εκμετάλλευση ενός ανεκμετάλλευτου γεωπολιτικού θησαυρού, όπως η Δυτική Ελλάδα.
