Γραικός το άλλο όνομα των Ελλήνων;

Διαβάστε τι λέει ο Αριστοτέλης, ο οποίος αναφέρει πως αυτό ήταν το πιο παλιό όνομα των Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα οι Γραικοί κατοικούσαν κοντά στη Δωδώνη. Κι όχι μόνο!..

ΕΙΝΑΙ γνωστό, πώς όταν εμείς οι Έλληνες ακούμε τη λέξη «Γραικός» (1), θα λεγαμε χωρίς περιστροφές … κουμπωνόμαστε, χωρίς ίσως να γνωρίζουμε το ιστορικό της λέξεως!
Κι όμως!.. Η ονομασία «Γραικός – Γραικοί» είναι το άλλο όνομα των Ελλήνων. Ο Αριστοτέλης αναφέρει πως αυτό ήταν το πιο παλιό όνομα των Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα οι Γραικοί κατοικούσαν κοντά στη Δωδώνη.
Δεν είναι γνωστό για ποιον ακριβώς λόγο επικράτησε το όνομα Γραικός στη λατινική γλώσσα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι από την ευβοϊκή περιοχή Γραία μεταφέρθηκε το όνομα στην ιταλική αποικία Κύμη, όπου και διαδόθηκε. Οι Λατίνοι το έκαναν Graeci και με παραλλαγές βγήκε το

γαλλικό Grecs, το γερμανικό Griechen, το αγγλικό Greeks που χρησιμοποιούνται στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.
Στους αλεξανδρινούς χρόνους η ονομασία Γραικός είναι αντίστοιχη με τη λέξη Έλληνες ως κοινή εθνική ονομασία των Ελλήνων. Στα ρωμαϊκά και στα βυζαντινά χρόνια το όνομα Γραικός σημαίνει Έλληνας χριστιανός, ενώ η ονομασία Έλληνας διατηρείται για τους ειδωλολάτρες Έλληνες και στερείται καλής φήμης. Γι’ αυτό στα βυζαντινά χρόνια η ελληνική γραμματεία ονομάζεται «Γραικών γράμματα». Επίσης, λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), στη Σύνοδο της Φλωρεντίας, αναφέρουν «συνελθόντες Λατίνοι τε Γραικοί», όπου το Γραικός σημαίνει Έλληνας ορθόδοξος.
Στα βυζαντινά χρόνια το όνομα Γραικός επεκτείνεται και στους Σλάβους. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας το όνομα Γραικός το προτιμούν οι ξενιτεμένοι Έλληνες. Ο Κοραής απαντώντας σε κατηγορίες εναντίον του, αναφέρει πως προτιμάει την ονομασία Γραικός «και ως ιστορικώς παλαιοτέραν και διότι ούτω μας ονομάζουσι όλα τα φωτισμένα Έθνη της Ευρώπης». Μετά την επικράτηση της Επανάστασης άρχισε να επιβάλλεται το Έλληνας αντί Γραικός και Ρωμιός.

Αθανάσιος Διάκος: «Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω»!…

Στην ιστοσελίδα της Χριστιανικής Φοιτητικής Ένωσης υπάρχει ένα άρθρο του φοιτητή της Φιλολογίας, Αθανάσιου Κουτρούμπα, ο οποίος, μεταξύ άλλων, για την ονομασία «Γραικός», λέει τα εξής:
«Πολλές φορές στις καθημερινές μας ομιλίες εναλλάσσουμε τη λέξη Έλλην με τις λέξεις Ρωμιός και Γραικός. Και ασφαλώς θα αναρωτηθήκαμε τι ακριβώς σημαίνει η κάθε μία από τις λέξεις αυτές. Κάποτε μάλιστα χρησιμοποιούμε τη λέξη Ρωμιός με μειωτική σημασία, για να χαρακτηρίσουμε κάποιες ιδιοτυπίες της φυλής μας και λέμε: «Ρωμιοί δεν είμαστε;» Στο νου μας επίσης, έρχεται η φράση, του ήρωα και εθνομάρτυρα του εικοσιένα: «Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω». Επίσης, η λέξη «Ρωμιοσύνη» αναφέρεται σε πολλά ποιήματα παλαιοτέρων και νεοτέρων ποιητών και συγγραφέων.
Αναλύοντας τον όρος «Γραικός» λέει:
«Γραικός: Η λέξη Γραικός δινόταν από τους Λατίνους στους Έλληνες (Γραικούς) και από εκείνους παραλήφθηκε και στις νεότερες γλώσσες της Ευρώπης λιγότερο ή περισσότερο παραλλαγμένος. Γαλλικά Grecs, Γερμανικά Griechen, ΙταλικάGreci, Αγγλικά Greeks κ.λπ. Oι μύθοι αποδίδουν την καταγωγή του ονόματος στον ήρωα Γραικόν, γιο του Δευκαλίωνα και της Πανδώρας. Απ’ αυτόν πήραν το όνομα οι Γραίκες, αρχαίοι Αιολοί άποικοι. Άλλοι αποδίδουν το όνομα στον Γρα, γιο του Αρχελάου, δισέγγονου του Oρέστη. O Αριστοτέλης όμως αναφέρει στα «Μετεωρολογικά» (Α14) ότι οι Γραικοί κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνος κατοικούσαν περί την Αρχαία Ελλάδα, δηλαδή Δωδώνη, Αχελώο.
Άλλοι εντοπίζουν το όνομα στον Αρχαίο ποιητή Αλκμάνο και αλλού σημειώνεται ότι η λέξη Γραικός ως αρχαιότερο όνομα των Eλλήνων συναντάται στο λεγόμενο «Πάριο Mάρμαρο», απ’ όπου το πήραν οι Aλεξανδρινοί. Kατά το διάστημα της επικρατήσεως του Xριστιανισμού, παραμελήθηκε το όνομα αυτό και χρησιμοποιούνταν τα ονόματα Pωμαίοι και Eλλαδικοί. Aπό τον 12ο αιώνα μ. X. όμως χρησιμοποιούνταν αδιακρίτως και τα τρία ονόματα: Γραικοί, Pωμαίοι (Pωμιοί), Έλληνες (…)»
Τι είχε γράψει ο Βσίλειος Μυστακίδης
Στο σημείο αυτό, αξίζει να διαβάσουμε λίγα λόγια για τον Βασίλειο Μυστακίδη (1859-1933), που λόγιος, ιστοριοδίφης και γεωγράφος.
Γεννήθηκε στο Κοντοσκάλι της Κωνσταντινούπολης και σπούδασε πρώτα στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και κατόπιν φιλολογία στην Αθήνα, τη Γερμανία και τη Γαλλία και ειδικεύτηκε στην Ιστορία. Ταξίδεψε πολλές φορές για επιστημονικούς λόγους στη Μικρά Ασία και υπηρέτησε ως καθηγητής στη Φιλιππούπολη και την Καισάρεια, ενώ από το 1899 ήταν καθηγητής της ιστορίας και της γεωγραφίας στη Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Δημοσίευσε πλήθος επιστημονικών εργασιών με περιεχόμενο ιστορικό, γεωγραφικό, αρχαιολογικό, καθώς και άγνωστα ιστορικά κείμενα από τα αρχεία του καθηγητή του πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν Μαρτίνου Κρούσιου. Σημαντικός είναι ο «Χάρτης της Ασιατικής Τουρκίας», που εξέδωσε στα ελληνικά στο Μόναχο το 1908, καθώς και το έργο του «Αι λέξεις Έλλην, Γραικός (Γραικύλος), Βυζαντινός, Ρωμαίος (Γραικορρωμαίος), Οθωμανός (Ελληνοθωμανός), Μωαμεθανός, Τούρκος, Οσμανλής» (1923).
Ήταν συντάκτης της εφημερίδας «Νεολόγος» (πρώην «Νεολόγος και Ομόνοια») από το 1878 ως το 1880 και συνεργάτης του Μουσείου Κωνσταντινούπολης (1896-1922). Τιμήθηκε με πολλά παράσημα και με τον τίτλο του άρχοντα διδασκάλου της Μεγάλης Εκκλησίας. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη.

Μάξιμος ο Γραικός
Για να καταλάβουμε πώς αυτό το όνομα Γραικός ήταν τιμητικό για τους Έλληνες, έχουμε τον Μάξιμο τον Γραικός, που έζησε περίπου μεταξύ των ετών 1470-1556. Ήταν μοναχός, θεολόγος και συγγραφέας, άγιος της ορθόδοξης Εκκλησίας. Το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Τριβώλης. Ήταν λακωνικής καταγωγής και γόνος πλούσιας οικογένειας. Γεννήθηκε στην Άρτα, σπούδασε στην Κέρκυρα και στη συνέχεια πήγε στην Ιταλία, όπου φοίτησε στη Βενετία, την Πάδοβα, τη Φεράρα, το Μιλάνο και τη Φλωρεντία κοντά σε μεγάλους δασκάλους. Το 1505 ή 1506 αποφάσισε να γίνει μοναχός στη μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Η μεγάλη μόρφωσή του αξιοποιήθηκε με τη συγγραφή φιλολογικών, θεολογικών, φιλοσοφικών και ιστορικών πραγματειών. Το 1515 υποδείχτηκε από τους αρμόδιους της μονής ως ο πιο κατάλληλος και στάλθηκε στον ηγεμόνα της Ρωσίας Βασίλειο, ώστε να μεταφράσει το ψαλτήριο και να διορθώσει τα λειτουργικά βιβλία με βάση τα ελληνικά πρωτότυπα (1518). Το κύρος που απέκτησε από τη σημαντικότατη αυτή δραστηριότητά του καθώς και η ανάμειξή του σε κάποιες διαμάχες ανάμεσα σε μοναχικές μερίδες, όπως και η αρχική εύνοια του Ρώσου ηγεμόνα στο πρόσωπό του προκάλεσαν το φθόνο μιας μερίδας μοναχών, με πρωτεργάτη το μητροπολίτη Μόσχας Δανιήλ. Έτσι, με διαταγή του ηγεμόνα Βασίλειου συγκλήθηκε το 1525 σύνοδος με πρόεδρο το μητροπολίτη Δανιήλ. Αποτέλεσμα ήταν η καταδίκη του Μάξιμου ως δήθεν αιρετικού, η εξορία και ο ισόβιος εγκλεισμός του στο μοναστήρι του Βολοκολάμσκ. Επειδή όμως ο Μάξιμος διαμαρτυρόταν συνεχώς για την άδικη καταδίκη του, ο Δανιήλ συγκάλεσε το 1531 δεύτερη σύνοδο με συνέπεια την ισόβια στέρηση του Μάξιμου από τη Θεία Κοινωνία και τη συνέχιση του ισόβιου εγκλεισμού του στο μοναστήρι του Οτρότσι.
Τελικά, το 1551 με τις ενέργειες του ηγουμένου Αρτεμίου της μονής του Αγίου Σεργίου (μοναστήρι κοντά στη Μόσχα) πείστηκε ο ηγεμόνας και ο Μάξιμος μεταφέρθηκε εκεί. Σ’ αυτό το μοναστήρι επέτρεψε ο Τσάρος την πιο άνετη διαβίωσή του (1551-1556). Έγραψε λόγους, πραγματείες, ερμηνευτικά κείμενα και έκανε πάρα πολλές μεταφράσεις στα ρωσικά από τα ελληνικά πρωτότυπα. Αν μάλιστα προστεθούν και οι διορθώσεις που έκανε σε σλαβονικά κείμενα, καθώς και η συγγραφή του πρώτου ελληνολατινορωσικού λεξικού, τότε το έργο του καθίσταται πρωτοπόρο. Τα κείμενά του θεωρήθηκαν «θεία και άγια». Ανακηρύχτηκε άγιος της ρωσικής Εκκλησίας και η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιανουαρίου. (2)
Για τον Μάξιμο τον Γραικό έχει γράψει ένα περισπούδαστο πόνημα ο αείμνηστος ιστορικός ερευνητής και φίλος του γράφοντος, Κώστας Σαρδελής (3)

Και ο Λορέντσος Μαβίλης;
Αλλά και ο μεγάλος Έλληνας ποιητής και μεταφραστής, Λορέντσος (ή Λορέντζος) Μαβίλης (1860-1912), ένας από τους τελευταίους εκπροσώπους της Επτανησιακής σχολής, ίσως λίγοι γνωρίζουν ότι υπέγραφε πολλά κείμενά του με το φιλολογικό ψευδώνυμο «Λ. Γραικός»!
Ο Μαβίλης ανήκε σε εκείνη την ιδιαίτερη ομάδα καλλιτεχνών που θεωρούν την τέχνη υπόθεση εθνική, χωρίς αυτό να σημαίνει κάποιου είδους μεγαλοϊδεατισμό. Έχοντας πίσω του τα διδάγματα του Σολωμού, αλλά και όλη την προσωπικότητα του Πολυλά, καθώς και μια παιδεία κυριολεκτικά σπάνια, θεωρούσε τη λογοτεχνία φυσική απόληξη και άρρηκτη παράμετρο της εθνικής υπόστασης. Με αυτή την έννοια αρκέστηκε στη δημοσίευση των ποιημάτων του σε έντυπα της περιόδου και δεν ενδιαφέρθηκε για την έκδοση ποιητικού βιβλίου.
Κλείνοντας, να πούμε ότι στην Αρκαδία υπάρχει ένα χωριό με το όνομα Γραικός. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του δήμου Φαλαισίας και έχει 61 κατοίκους.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Γραικός ο (AM Γραικός)· Έλληνας. [ΕΤΥΜΟΛ. Με τη λ. Γραικοί, κατά τον Αριστοτέλη, χαρακτηρίζονταν αρχικά οι Δωριείς τής Ηπείρου και πιο συγκεκριμένα τής Δωδώνης. Η ονομασία αυτή πρέπει να δόθηκε στους Έλληνες από τους Ιλλυριούς γείτονες τους, πράγμα στο οποίο συντείνει η μορφή τής λέξεως και η έλλειψη τού ελλ. επιθήματος -ικός. Αργότερα η λ. παραλήφθηκε από τους Λατίνους (ως Graeci), απ’ όπου εισήχθη και στις νεώτερες ευρωπαϊκές γλώσσες (πρβλ. αγγλ. Greeks· γαλλ. Grecs· γερμ. Griechen· ιταλ. Greci). Χωρίς επίθημα -k- εμφανίζεται η λ. στο λατ. Graius, μεσσαπ. Graias, Grahis. Η υπόθεση συσχετισμού τής λ. με την ονομασία τού λαού Γράες τής Ηπείρου ή με το «γη Γραικική» στον Ωρωπό πιθανόν να οφείλεται σε παρετυμολογία, ενώ το Γραίκες «αι τών Ελλήνων μητέρες» (Αλκμάν) είναι μετασχηματισμός τού γραύς κατά το γυναίκες. Στην ελληνιστική εποχή η λ. Γραικοί, που ήταν συνώνυμη τού Έλληνες και χρησιμοποιούνταν ευρέως από τους Αλεξανδρινούς ποιητές, προήλθε πιθ. από το λατ. Graeci. Με την επιβολή όμως τού χριστιανισμού υποχώρησε η χρήση του ονόματος Έλληνες, επειδή δήλωνε αυτούς που λάτρευαν τους αρχαίους θεούς και τη θέση του πήραν τα Ρωμαίοι, Ελλαδικοί και λιγότερο το Γραικοί, ενώ από τον 12ο αιώνα χρησιμοποιούνταν εξίσου τα Γραικοί, Ρωμαίοι, Έλληνες μέχρι την Επανάσταση τού 1821, αφότου επικράτησε και με επίσημη καθιέρωση η ονομασία Έλληνες].(Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας).
2. Βλέπε εγκυκλοαπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία).
3. Σαρδελής, Κώστας (1932 – 2007 ). Δημοσιογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Μύτικα της Ακαρνανίας. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες. Από μικρός ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία. Είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ) και του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων. Έγραψε τα έργα: «Ο Άγιος των Σκλάβων» (Κοσμάς ο Αιτωλός), μυθιστορηματική βιογραφία, «Μάξιμος ο Γραικός», μυθιστορηματική βιογραφία, που πήρε και το κρατικό βραβείο, «Το Συναξάρι του Γένους», βιογραφίες αντιπροσωπευτικών μορφών της τουρκοκρατίας, «Αναλυτική Βιβλιογραφία περί Κοσμά Αιτωλού», καθώς και τις διηγηματικές συλλογές: «Αυτός ο Κύριος Φίλιππος» και το «Μεγάλο Μήνυμα», την ποιητική συλλογή «Αυτοί που αναπαύτηκαν εν ειρήνη» και το ταξιδιωτικό «Μέρες της Σιβηρίας». Το 1994 τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο χρονικού-μαρτυρίας για το έργο του «Το μυθιστόρημα μιας εποχής. Ο ασάλευτος ταξιδευτής».

Από την ιστοσελίδα του κ. Άγγελου Σακκέτου